Apelacioni sud u Nišu je presudom Gž 4591/2019 od 29.09.2020. godine, koja je ispravljena rešenjem istog suda Gž 4591/2019 od 04.02.2021. godine, stavom prvim izreke, ukinuo presudu Osnovnog suda u Aleksincu P 165/2016 od 04.03.2019. godine, ispravljenu rešenjem istog suda od 03.07.2019. godine i presudio tako što je, stavom drugim izreke, utvrdio da su tužioci – protivtuženi AA i BB, oboje iz ..., kao pravni sledbenici i naslednici sada pokojnog ĐĐ, bivšeg iz ..., vlasnici po osnovu ĐĐ sticanja u zajednici sa sada pokojnim GG i DD, bivših iz ... u delu od 38,09% sledećih nepokretnosti: jedne porodične stambene zgrade bruto površine 80,96 m2, jednog pomoćnog objekta – ekonomske štale, spratnosti – prizemlje i potkrovlje, bruto površine 214,16 m2, jednog obora bruto površine 12,34 m2, izgrađenih na k.p. br. .. K.O. ... i betonskog platoa, kao i same k.p. br. .. površine 9,60 ari, koje se zemljište nalazi ispod objekta i za redovno održavanje objekta, sve iz lista nepokretnosti broj .. K.O. ..., k.p. br. .. površine 15,37 ari, k.p. br. .. površine 14,42 ara, a tužilja – protivtužena AA iz ..., po osnovu sopstvenog sticanja u zajednici sa sada pokojnim GG, DD i ĐĐ, bivših iz ..., vlasnik u delu od još 10,36% sledećih nepokretnosti: jednog pomoćnog objekta, ekonomske štale spratnosti, prizemlja i potkrovlja bruto površine 214,16 m2, jednog obora bruto površine 12,34 m2, izgrađenih na k.p. br. .. K.O. ... i betonskog platoa, kao i same k.p. br. .. površine 9,60 ari, koje se zemljište nalazi ispod objekata i za redovno održavanje objekata, sve iz lista nepokretnosti broj .. K.O. ..., a što je tužena – protivtužilja dužna da prizna i da taj deo nepokretnosti preda u državinu tužiocima – protivtuženim i da trpi da se ovo stvarno pravo upiše kod RGZ SKN Aleksinac na ime tužilaca – protivtuženih u dosuđenim udelima, te da ugovor o doživotnom izdržavanju koji je zaključen između GG i DD iz ..., kao primalaca izdržavanja i VV iz ... kao davaoca izdržavanja, overen kod Opštinskog suda u Aleksincu pod brojem R 448/07 od 27.12.2007. godine, u delu koji se odnosi na navedene nepokretnosti, ne proizvodi pravno dejstvo, a što je tužena – protivtužilja dužna da prizna. Stavom trećim izreke, odbijen je deo tužbenog zahteva kojim su tužioci – protivtuženi tražili da se utvrdi da su oni vlasnici po osnovu sticanja u zajednici sa sada pokojnim GG i DD, oboje bivših iz ..., u delu od 38,09%, a tužilja – protivtužena AA i dela od 10,36% pokretnih stvari i to: jednog traktora marke „IMT“ .., registarski broj .. SO ..., broj motora ..., proizvodnja 1975. godine, broj šasije .., jednih gumenih kola, jedne traktorske i jedne osovinske prikolice, jednog dvobraznog pluga, jedne traktorske freze, jedne tanjirače, jednog setvo spremača, jedne četvorokrilne drljače, jedne prskalice, jedne sejalice za pšenicu, jednog valjka za traktor, jedne freze „IMT“ 506 sa prikolicom, jednog topa za navodnjavanje, jednog mlina za mlevenje stočne hrane, jednog hidrofora za vodu, jedne četvororedne sejalice, jednog motora za navodnjavanje, jedne motorne testere za drva marke „Tomos – Husgvarna“, jednog kombi vozila, broj motora .., broj šasije .., 1974. godina, kao neosnovan. Stavom četvrtim izreke, odbijen je protivtužbeni zahtev tužene – protivtužilje kojim je tražila da se utvrdi da zaostavštinu sada pokojnog GG i DD, oboje bivših iz ..., čini deo od 53% sledeće imovine: dvobraznog traktorskog pluga, ciklona za bacanje đubriva, mešalice za beton, velike vage od 200 – 300 kg, 30% nove kuće koja se sastoji od podruma, prizemlja, sprata i potkrovlja na k.p. br. .. i .. K.O. ..., cele k.p. br. .. u površini 23,91 ar, K.O. ..., te da su tužioci – protivtuženi obavezni da ovo priznaju, kao neosnovan. Stavom petim izreke, odlučeno je da je tužba tužilje – protivtužene AA iz ... kojim je tražila da se utvrdi da je ona vlasnik po osnovu sopstvenog sticanja u zajednici sa sada pokojnim GG i DD, oba bivša iz ..., u delu od 10,36% u odnosu na porodičnu stambenu zgradu bruto površine 80,96 m2 i k.p. br. .., .. i .. K.O. .., povučena. Stavom šestim izreke, obavezana je tužena – protivtužilja da tužiocima – protivtuženima naknadi troškove postupka u iznosu od 481.450,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana izvršnosti do isplate.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena – protivtužilja je izjavila blagovremenu reviziju pobijajući je u stavovima drugom, četvrtom i šestom izreke, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužioci – protivtuženi su dostavili odgovor na reviziju.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pravnosnažnu presudu, u pobijanom delu, na osnovu odredbe člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 3. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11... 18/20) i utvrdio da je revizija tužene – protivtužilje delimično osnovana.

Donošenjem pobijane presude, nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP-a, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja – protivtužena AA je supruga, a tužilac – protivtuženi BB, sin sada pokojnog ĐĐ, dok je tužena – protivtužilja njegova sestra. Roditelji tužene – protivtužilje i pokojnog ĐĐ, bili su sada pokojni GG i DD, koji su sa tuženom – protivtužiljom, zaključili ugovor o doživotnom izdržavanju pred Opštinskim sudom u Aleksincu pod brojem R 448/07 dana 27.12.2007. godine. U postupku raspravljanja zaostavštine pokojnih GG i DD, rešenjem Opštinskog suda u Aleksincu O.br. ../08 i O.br. ../08, sada pokojni ĐĐ upućen je na parnicu da dokaže da su roditelji, navedenim ugovorom o doživotnom izdržavanju, raspolagali u korist tužene – protivtužilje, imovinom koja nije njihovo isključivo vlasništvo i to objektima koji se nalaze na k.p. br. ..: jedna porodična stambena zgrada sa pomoćnim objektima, kao i k.p. br. .., .., .., .., .., .., .. i pojedinačno navedenih pokretnih stvari. Pokojni GG, DD, ĐĐ i AA su živeli u porodičnoj i ekonomskoj zajednici nakon ženidbe sina ĐĐ i dolaska snaje AA, u njihovo porodično domaćinstvo 1972. godine. Zajednica između roditelja, pokojnog ĐĐ i njegove supruge AA, trajala je sve do 1980. godine tako što su svi zajedno radili i ostvarivali prihode od poljoprivrede. Veštačenjem je utvrđeno da udeo članova porodične zajednice u sticanju zajedničke imovine iznosi i to: GG 25,91%, DD 19,43%, ĐĐ 38,09%, VV 3,88% i AA 10,36%. Imovina koja je predmet protivtužbenog zahteva i to: dvobrazni traktorski plug, ciklon za bacanje đubriva, mešalica za beton, velika vaga od 200 – 300 kg, 30% nova kuće koja se sastoji od podruma, prizemlja, sprata i potkrovlja na k.p. br. .. i .. K.O. ..., cela k.p. br. .. u površini od 23,91 ar K.O. ..., predstavlja posebnu imovinu sada pokojnog ĐĐ i tužilje – protivtužene AA, koja je stečena u njihovoj bračnoj zajednici.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je tužbeni zahtev tužilaca usvojio u celini, a protivtužbeni zahtev tužene – protivtužilje odbio jer je zaključio da je nepokretna imovina koja je predmet tužbenog zahteva zajednička imovina članova porodične zajednice koju su u vreme njenog sticanja živeli zajedno, a srazmerno udelima utvrđenim veštačenjem, pa je zbog toga ugovor o doživotnom izdržavanju zaključen i overen kod Opštinskog suda u Aleksincu pod brojem R 448/07 od 27.12.2007. godine, u delu koji se odnosi na te nepokretnosti ništav i ne proizvodi pravno dejstvo. Imovina koja je predmet protivtužbenog zahteva predstavlja posebnu imovinu pokojnog ĐĐ i AA stečenu nakon prestanka porodične zajednice.

Drugostepeni sud je prvostepenu presudu ukinuo i presudio tako što je tužbeni zahtev tužilaca (delimično) usvojio priznajući im, kao njegovim naslednicima, udeo od 38,09% na nepokretnostima navedenim u stavu drugom izreke pobijane presude po osnovu ĐĐ sticanja u porodičnoj zajednici, dok je tužilji – protivtuženoj AA priznao udeo od još 10,36% po osnovu njenog sopstvenog doprinosa radom u istoj porodičnoj zajednici, na pomoćnim objektima i parceli na kojoj su izgrađeni. Protivtužbeni zahtev tužene – protivtužilje je odbio zato što se odnosi na imovinu koja nije stečena u porodičnoj zajednici, već predstavlja bračnu tekovinu pokojnog ĐĐ i tužilje AA.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, protivtužbeni zahtev tužene – protivtužilje je pravilno odbijen kod utvrđene činjenice da su dvobrazni traktorski plug, ciklon za bacanje đubriva, mešalica za beton, velika vaga od 200 – 300 kg, kao i nova kuća izgrađena na k.p. br. .. i .. K.O. ..., te k.p. br. .. površine 23,91 ar K.O. ..., stečeni nakon što su pokojni ĐĐ i tužilja – protivtužena AA, napustili porodičnu zajednicu, pa je ta imovina njihova bračna tekovina a ne imovina koja je stečena u porodičnoj zajednici.

Odredbom člana 195. stav 1. Porodičnog zakona propisano je da imovina koju su zajedno sa supružnicima, odnosno vanbračnim partnerima stekli radom članovi njihove porodice u toku trajanja zajednice života u porodičnoj zajednici predstavlja njihovu zajedničku imovinu.

U konkretnom slučaju, imovina koja je predmet protivtužbenog zahteva tužene – protivtužilje nije stečena radom u porodičnoj zajednici, što vodi pravilnom zaključku da pokojni GG i DD nemaju udele u sticanju te pokretne i nepokretne imovine.

Navodima revizije tužene – protivtužilje o tome da u ugovoru o doživotnom izdržavanju zaključenom pred Opštinskom sudom u Aleksincu pod brojem R 448/07 dana 27.12.2007. godine, piše, između ostalog, da su ugovarači GG i DD bračni drugovi koji u braku imaju sina ĐĐ i ćerku VV, te da sin ĐĐ živi u posebnom domaćinstvu u ... sa svojom porodicom „u čiju su kupovinu učestvovali i roditelji, a isti su učestvovali i u izgradnji kuće u kojoj sada živi ĐĐ sa svojom porodicom“, ne dovodi se u sumnju pravilnost pobijane presude u delu kojim je odlučeno o njenom protivtužbenom zahtevu. Drugostepeni sud je odlučio na osnovu činjeničnog stanja koje je utvrdio nakon održane glavne rasprave, savesnom i brižljivom ocenom svakog dokaza zasebno, svih dokaza kao celine i na osnovu rezultata celokupnog postupka, pravilnom primenom odredbe člana 8. ZPP-a, utvrdivši da imovina koja je predmet protivtužbenog zahteva tužene – protivtužilje nije stečena u porodičnoj zajednici, već da predstavlja bračnu tekovinu pokojnog ĐĐ i njegove supruge, ovde tužilje – protivtužene AA.

Međutim, pri odlučivanju o tužbenom zahtevu tužilaca, drugostepeni sud je pogrešno primenio materijalno pravo zbog čega je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Na imovinske odnose članova porodične zajednice primenjuju se odredbe Porodičnog zakona o imovinskim odnosima supružnika, osim odredbe člana 176.stav 2.(upisivanje u javni register) i člana 180.stav 2.(pretpostavka o jednakim udelima), kako je propisano stavom 3. te odredbe Porodičnog zakona. Ako je tokom trajanja zajedničkog života u braku došlo do neznatnog uvećanja vrednosti posebne imovine jednog supružnika, drugi sušružnik ima pravo na potraživanje u novcu srazmerno svom doprinosu, a ako je došlo do znatnog uvećanja te imovine onda ima pravo na udeo u toj imovini srazmerno svom doprinosu, pošto je tako propisano odredbom člana 170.stav1.i 2. istog zakona.

Suvlasnik ima pravo da stvar drži i da je koristi zajedno sa ostalim suvlasnicima, srazmerno svom delu, ne povređujući prava ostalih suvlasnika, jer je tako propisano odredbom člana 14. stav 1.Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

U konkretnom slučaju, pobijanom odlukom, drugostepeni sud je pogrešno primenio materijalno pravo pri utvrđivanju procenta učešća članova porodičnog domaćinstva u sticanju imovine koja je predmet tužbenog zahteva tužilaca pošto nije imao u vidu da su tužilja AA i sada pokojni ĐĐ, dok je postojala porodična zajednica sa ĐĐ roditeljima, živeli u kući i obrađivali imanje koje je pokojni GG, otac pokojnog ĐĐ, stekao nasleđem, što znači da se radi o njegovoj posebnoj imovini koja je ujedno i ekonomska baza za sticanje imovine porodične zajednice. Kada se ima u vidu da učešće ekonomske baze u sticanju imovine iznosi 20 – 30%, u zavisnosi od toga da li se radi o seoskom ili gradskom području, jasno je da pokojnom GG nije uračunat doprinos po tom osnovu, pošto se sudski veštak izjasnio da njegov doprinos u sticanju imovine u porodičnoj zajednici iznosi 25,91%, što bi značilo da njegov rad nije uračunat u taj procenatj. Odluka o ništavosti ugovora o doživotnom izdržavanju zaključenog između tužene i njenih roditelja u delu koji se odnosi na navedene nepokretnosti za koje tužioci tvrde da predstavlja zajedničku imovinu članova porodične zajednice a ne isključivu imovinu primalaca izdržavanja, zavisi od utvrđenja činjenica o tome da li postoji i ako je to slučaj koliki je udeo članova porodične zajednice u sticanju te imovine. Zbog toga se, za sada, ne može prihvatiti izloženo stanovište drugostepenog suda o ništavosti ugovora o doživotnom izdržavanju u delu koji se odnosi na te nepokretnosti.

Takođe je protivno odredbi člana 14. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa nalaganje drugostepenog suda tuženoj – protivtužilji da idealni deo predmetnih nepokretnosti preda u državinu tužiocima – protivtuženima, pošto suvlasnici na zajedničkoj stvari nemaju isključivu državinu već imaju sudržavinu.

U ponovnom postupku, potrebno je da drugostepeni sud, na osnovu primedbi iz ovog rešenja, činjenično stanje u potpunosti i pravilno utvrdi, nakon čega će imati mogućnost da, pravilnom primenom materijalnog prava o tužbenom zahtevu tužilaca donese novu i zakonitu odluku.

Iz navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je pobijanu pravnosnažnu presudu ukinuo u delu kojim je odlučeno o tužbenom zahtevu tužilaca, kao i odluku o troškovima parničnog postuka, jer zavisi od njegovog ishoda.

Na osnovu odredbe člana 414. stav 1. ZPP-a, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke, a na osnovu odredbe člana 416. stav 2. kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić