U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislava Bosiljkovića, predsednika veća, Branke Dražić i Dragane Boljević, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., koga zastupa Ivana Marković advokat iz ..., protiv tuženih BB iz ..., koju zastupa Mirjana Popović Radulaški advokat iz ... i VV iz ..., koga zastupa Vlastimir Ananijev advokat iz ..., radi utvrđenja nedopustivosti izvršenja, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 2482/19 od 20.05.2021. godine, na sednici održanoj 21.12.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČAVA SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 2482/19 od 20.05.2021. godine tako što se ODBIJA žalba tuženog VV i POTVRĐUJE presuda Drugog osnovnog suda u Beogradu P 458/17 od 07.12.2018. godine.

OBAVEZUJE SE tuženi VV iz ... da naknadi tužiocu troškove postupka po reviziji od 364.000,00 dinara u roku od 15 dana od dostavljanja ove presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Drugog osnovnog suda u Beogradu P 458/17 od 07.12.2018. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev i utvrđeno da je tužilac stekao pravo svojine na nepokretnosti – kući u Beogradu, u ulici ... broj .., koja se nalazi na katastarskoj parceli broj .. k.o. ..., broj zgrade 1, broj etaža 1, ukupne površine u gabaritu 68 m2, na osnovu ugovora o kupoprodaji nepokretnosti overenog 21.12.2002. godine pred Petim opštinskim sudom u Beogradu pod brojem II Ov 5321/2002, te da su tuženi dužni trpeti da se tužilac po osnovu ove presude uknjiži kao isključivi vlasnik predmetne nepokretnosti. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi VV da naknadi tužiocu troškove parničnog postupka od 345.850,00 dinara, dok je u odnosu na tuženu BB odlučeno da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Odlučujući o žalbi tuženog VV, Apelacioni sud u Beogradu je stavom prvim izreke presude Gž 2482/19 od 20.05.2021. godine preinačio označenu prvostepenu presudu tako što je odbio tužbeni zahtev, a stavom drugim izreke preinačio je i rešenje o troškovima postupka iz drugog stava izreke prvostepene presude tako što je obavezao tužioca da naknadi tuženom VV troškove parničnog postupka od 184.150,00 dinara.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući drugostepenu presudu, u smislu člana 408. u vezi sa članom 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11, 49/13-US, 74/13-US, 55/14, 87/18, 18/20, 10/23), Vrhovni sud je utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, GG, zemljišnoknjižni vlasnik predmetne nepokretnosti – kuće u ulici ... broj .. u Beogradu na k.p. .. k.o. ..., poklonio je tu nepokretnost svom sinu DD, ugovorom Ov 87/88 overenim 06.06.1988. godine u Petom opštinskom sudu u Beogradu. Iako je ugovor o poklonu sadržao dozvolu za uknjiženje, poklonoprimac nije izvršio uknjižbu svog prava svojine u zemljišnoj knjizi. Posle očeve smrti, poklonoprimac DD je sa svojom suprugom, tuženom BB, zaključio vansudsko poravnanje II Ov 4508/97, overeno 12.11.1997. godine u Prvom opštinskom sudu u Beogradu, kojim je podeljena njihova bračna tekovina tako što je suprugu tužene pripala u svojinu i državinu mašina za proizvodnju preparata za obeležavanje životinja, ambalaža i sirovina, a tuženoj predmetna stambena zgrada. Tužena je u predmetnoj kući živela do 2002. godine, kada ju je prodala tužiocu ugovorom II Ov 5321/02 overenim 02.11.2002. godine u Petom opštinskom sudu u Beogradu.

Radi naplate potraživanja naknade materijalne i nematerijalne štete, dosuđene presudom Okružnog suda u Beogradu P 2848/90-96 od 29.09.1997. godine (preinačenom presudom Vrhovnog suda Srbije Rev 7334/98 od 15.09.1998. godine), ĐĐ je pokrenuo 02.11.1998. godine izvršni postupak protiv DD, supruga tužene. Rešenje o izvršenju doneto je 25.11.1998. godine, a izvršenje je određeno na pokretnim stvarima izvršnog dužnika. Kako je u momentu pokretanja izvršnog postupka kao zemljišnoknjižni vlasnik predmetne nepokretnosti još uvek bio upisan tužiljin svekar GG, otac izvršnog dužnika, izvršni poverilac je sproveo ostavinski postupak u kome je izvršni dužnik, rešenjem Petog opštinskog suda u Beogradu O 1989/02 od 17.12.2002. godine, oglašen za naslednika zaostavštine svog pokojnog oca. Tokom izvršnog postupka izvršni poverilac ĐĐ je preminuo, a za njegove zakonske naslednike oglašeni su supruga EE i sin VV, koji je stupio na mesto poverioca u izvršnom postupku. Na predlog izvršnog poverioca od 02.09.2003. godine izvršni sud je 08.10.2003. godine izmenio sredstvo izvršenja i odredio da će se izvršenje radi naplate novčanog potraživanja sprovesti na predmetnoj nepokretnosti. Prigovor izvršnog dužnika na rešenje, kojim je izvršenje određeno na predmetnoj nepokretnosti, odbijen je 26.08.2005. godine, a prigovor tužene sa predlogom za odlaganje sprovođenja izvršenja odbačen je 22.02.2008. godine. Nakon što je obavešten o navedenom izvršnom postupku tužilac je 17.01.2012. godine stavio prigovor trećeg lica koji je odbačen, a predmetna nepokretnost je 2013. godine dodeljena i predata tuženom VV, koji je potom upisan kao vlasnik predmetne nepokretnosti. Izvršni postupak je zaključen 19.11.2013. godine. Dan ranije je izvršni dužnik DD podneo prigovor radi otklanjanja nepravilnosti u izvršnom postupku koji je odbijen rešenjem od 09.12.2013. godine, ali je to rešenje ukinuto 23.02.2018. godine i predmet je vraćen na dalji postupak.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je zaključio da je tužilac stekao pravo svojine na predmetnoj nepokretnosti na osnovu zakonitog pravnog osnova – sudski overenog ugovora o kupoprodaji od 2002. godine, koji je istovremeno i izvršen u celosti, te mu je tada nepokretnost predata u državinu u kojoj se tužilac sve vreme nalazi. S druge strane, tuženi VV, koji je predmetnu nepokretnost stekao u izvršnom postupku, bio je upoznat sa postojanjem kupoprodajnog ugovora od 2002. godine zaključenog između tužioca i supruge izvršnog dužnika, ali nije proverio posedovno stanje predmetne nepokretnosti i time se izložio riziku gubitka stečene stvari, bez obzira što je sticanje izvršeno u sudskom postupku; na osnovu izloženog, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev.

Drugostepeni sud je, prihvativši pravilno i potpuno utvrđeno činjenično stanje, zaključio da je prvostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo kada je predmetnu pravnu situaciju rešavao primenom pravila o jačem pravu za slučaj višestruke prodaje, smatrajući da savesnost sticaoca nije bitna kada se radi o sticanju svojine na osnovu odluke državnog organa, kao što je to bio slučaj u ovom postupku. Zaključio je da je tuženi VV dosuđenjem i predajom nepokretnosti u izvršnom postupku postao njen vlasnik na osnovu originarnog načina sticanja svojine, te je preinačio prvostepenu presudu i tužbeni zahtev odbio kao neosnovan.

Vrhovni sud nalazi da je drugostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo kada je odbio tužiočev svojinski zahtev, kao i da je odluka prvostepenog suda pravilna, ali ne iz razloga u njoj izloženih.

Tačno je da je odredbom člana 33. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa - ZOSO propisano da se, na osnovu pravnog posla, pravo svojine na nepokretnosti stiče upisom u javnu knjigu ili na drugi odgovarajući način određen zakonom. Međutim, osim stanja formalnog vlasništva u javnoj knjizi, za zaštitu prava trećeg lica od značaja su i druge činjenice koje utiču na postojanje i sadržinu njegovog prava, kao što su momenat zaključenja i pravna valjanost pravnog posla, stanje državine na kupljenoj nepokretnosti i slično. U ovom slučaju tužilac je savesni sticalac koji ima valjan pravni osnov za sticanje prava svojine – sudski overen ugovor o kupoprodaji, koji je u celosti izvršen kada je i zaključen 2002. godine, a to je bilo znatno pre nego što je određeno izvršenje na predmetnom stanu i držalac kupljene nepokretnosti. Zato se tužilac, kao kupac koji po punovažnom pravnom osnovu drži kupljenu nepokretnost (tzv. svojinska državina), pojavljuje u odnosu na druga lica kao njen pretpostavljeni vlasnik sa svojinskim ovlašćenjima i pravom na njihovu zaštitu prema drugim licima (vanknjižni vlasnik), bez obzira što do donošenja rešenja izvršnog suda od 08.10.2003. godine o promeni sredstva izvršenja nije izvršio upis svog prava u katastru nepokretnosti i tako stekao svojinu u smislu člana 33. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona jemči se i Ustavom Republike Srbije (član 58) i Protokolom broj 1. uz Evropsku konvenciju o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda (članom 1). Budući da bi tužiočevo pravo na imovinu bilo povređeno prodajom i predajom tužiočeve nepokretnosti izvršnom poveriocu, tužiočev zahtev za zaštitu njegovog stečenog prava na imovinu je osnovan, pa je Vrhovni sud, primenom člana 414. stav 1. ZPP, odlučio kao u prvom stavu izreke.

Odluka o troškovima postupka po reviziji doneta je na osnovu člana 165. stav 2. u vezi sa čl. 153. stav 1. i 154. stav 1. ZPP, imajući u vidu da je tužilac uspeo u postupku po reviziji, zbog čega su mu dosuđeni troškovi koji se odnose na sastav revizije od 45.000,00 dinara, taksu za reviziju od 127.600,00 i za revizijsku presudu od 191.400,00 dinara, ukupno 364.000,00 dinara.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković