U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Božidara Vujičića, predsednika veća, Vesne Subić i Jelice Bojanić Kerkez, članova veća, u parnici tužioca Republike Srbije, Republička direkcija za imovinu RS, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, sa sedištem u Beogradu, protiv tuženih AA iz ..., čiji je punomoćnik Dušan Nikolajević, advokat iz ... i Gradske opštine Zvezdara, koju zastupa Opštinski javni pravobranilac Opštine Zvezdara, radi utvrđenja ništavosti i iseljenja, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 3497/20 od 23.07.2020. godine, u sednici veća održanoj dana 26.05.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 3497/20 od 23.07.2020. godine.

ODBIJA SE, kao neosnovan, zahtev tužene AA za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 3497/20 od 23.07.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijene su, kao neosnovane, žalbe tuženih i potvrđena presuda Višeg suda u Beogradu P 16741/18 od 03.10.2019. godine, u delu stava prvog izreke kojim je utvrđeno da je ništavo rešenje Gradske opštine Zvezdara od 09.05.2008. godine i utvrđeno pravo javne svojine Republike Srbije na trosobnom stanu br. ..., površine 71 m2, koji se nalazi na ... spratu stambene zgrade u ... br. ... u ..., upisane u LN ... KO ... . Stavom drugim izreke, prvostepena presuda je preinačena u delu stava prvog izreke kojim je utvrđeno da je ništav ugovor o zakupu od 12.05.2008. godine, zaključen između JP „Gradsko stambeno“ i tužilje AA i tužbeni zahtev u ovom delu odbijen, kao neosnovan. Stavom trećim izreke, prvostepena presuda je preinačena u stavu drugom izreke, kojim je obavezana tužena AA iz ... da se sa svim licima i stvarima iseli iz predmetnog stana i da ga slobodnog od svih lica i stvari preda tužiocu na slobodno korišćenje i raspolaganje, i tužbeni zahtev u ovom delu odbijen, kao neosnovan. Stavom četvrtim izreke, prvostepena presuda je ukinuta u preostalom delu stava prvog izreke i tužba odbačena u delu kojim je traženo da se utvrdi da je ništavo rešenje Trećeg opštinskog suda u Beogradu R 49/09 od 10.06.2009. godine. Stavom petim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima postupka sadržano u stavu trećem izreke prvostepene presude i odlučeno da svaka stranka snosi svoje troškove. Stavom šestim izreke, odbijen je zahtev tužene AA za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, pobijajući je u stavovima drugom, trećem, četvrtom i petom izreke, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi su podneli odgovore na reviziju.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS”, br. 72/2011….18/2020, u daljem tekstu: ZPP), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ovog zakona, pa nema ni povrede iz člana 374. stav 1. ZPP, u vezi člana 1. istog zakona na koju se revizijom ukazuje. Navode u reviziji kojima se zapravo ukazuje da je u drugostepenom postupku učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12 . ZPP, Vrhovni kasacioni sud nije cenio, jer se revizija iz ovog razloga ne može izjaviti u smislu člana 407. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužena AA se od 29.06.1999. godine nalazi u stanu br. ..., u ... br. ... u ..., po osnovu ugovora o zakupu koji je zaključila sa SRJ, Saveznim ministarstvom za inostrane poslove, koje zastupa „Dipos“ a.d. Beograd, na određeno vreme od šest meseci od 01.07.1999. godine do 31.12.1999. godine, sa ugovorenom mesečnom zakupninom od 150,00 dinara.

Pravnosnažnom presudom Trećeg opštinskog suda u Beogradu P 1509/05 od 23.02.2006. godine usvojen je tužbeni zahtev tužioca „Dipos“ a.d. Beograd i obavezana je tužena AA da se sa svim licima i stvarima iseli iz predmetnog stana i da ga preda tužiocu u državinu u roku od 15 dana.

Prema izvodu iz zemljišne knjige Drugog opštinskog suda u Beogradu od 28.03.2007. godine, u ZKUL ... KO ..., na kat.parc.br. ..., kao ZK telo 1 bilo je upisano kućište, dvorište, kao ZK telo 2 kuća br. ... u ..., koja se sastoji od trosobnog stana br. ... površine 71 m2, na ... spratu, ZK tela 1 i 2 su bila upisana kao državna svojina, vlasništvo Republike Srbije, dok je kao korisnik ZK tela 2 pod rednim brojem ...upisana Opština Zvezdara.

Pravnosnažnim rešenjem Gradske Opštine Zvezdara od 09.05.2008. godine, predmetni stan je dodeljen tuženoj AA sa pravom zakupa na neodređeno vreme. U to vreme u nadležnoj zemljišnoj knjizi je kao korisnik navedenog stana bila upisana GO Zvezdara, a kao vlasnik Republika Srbija, u smislu člana 21. tačka 8. i 8a Zakona o sredstvima u svojini Republike Srbije.

Tužena AA je potom 12.05.2008. godine zaključila ugovor o zakupu stana na neodređeno vreme sa Javnim preduzećem „Gradsko stambeno“, koji je istupao u ime i za račun nosioca prava svojine, raspolaganja i korišćenja na stanu.

Rešenjem Trećeg opštinskog suda u Beogradu R 49/09 od 10.06.2009. godine (pravnosnažno 20.07.2009. godine) usvojen je predlog predlagača, ovde tužene AA da se između nje, kao zakupca stana na neodređeno vreme - kupca i protivnika predlagača GO Zvezdara, kao nosioca prava korišćenja na državnoj imovini u vlasništvu Republike Srbije - prodavca, zaključi ugovor o otkupu predmetnog stana i u rešenju je konstatovano da isto zamenjuje ugovor o otkupu stana, po kom osnovu je tužena AA svoje pravo svojine upisala u zemljišnoj knjizi na osnovu rešenja Drugog opštinskog suda u Beogradu Dn 12433/09 od 24.09.2009. godine.

Zaključkom Vlade Republike Srbije od 23.02.1998. godine odlučeno je da se nepokretnosti u svojini Republike Srbije, koje čine vile, zgrade, stanovi i poslovni prostori, koji su uneti u Fond nepokretnosti Diplomatsko-stambenog preduzeća, u cilju obezbeđivanja uslova za smeštaj i rad diplomatsko-konzularnih predstavništava u SRJ koje nisu u funkciji ostvarivanja nadležnosti organa teritorijalnih jedinica, odnosno delatnosti javnog preduzeća u ustanove ili druge organizacije, oduzmu od korisnika, pa se RS određuje za korisnika nepokretnosti. Tačkom 3. Zaključka je predviđeno da sastavni deo tog Zaključka čini pregled imovine Republike Srbije koja je uneta u Fond nepokretnosti „Dipos“-a, prema stanju na dan 14.10.1996. godine, koje čine vile, zgrade, stanovi i poslovni prostor, dok je tačkom 4. Zaključka predviđeno da se u javne knjige o evidenciji nepokretnosti i pravima na njima kao vlasnik i korisnik nepokretnosti iz tačke 1. i 3. tog Zaključka upiše Republika Srbija u skladu sa propisima kojima se uređuje upis prava na nepokretnosti, a o sprovođenju tog Zaključka će se starati Republička direkcija za imovinu RS.

Zaključkom Vlade Republike Srbije od 16.07.2009. godine prihvaćena je informacija o načinu korišćenja i upravljanja nepokretnostima, čiji je vlasnik i korisnik Republika Srbija, a koje su unete u Fond nepokretnosti bivšeg Diplomatsko-stambenog preduzeća u cilju obezbeđivanja uslova za smeštaj i rad diplomatsko-konzularnih predstavništva u Republici Srbiji, koji je sastavni deo tog Zaključka, tačkom 2. je predviđeno da je Vlada odlučila da se Društvu za iznajmljivanje nekretnina „Dipos“ a.d. Beograd ugovorom daju na privremeno korišćenje, upravljanje i održavanje nepokretnosti u vlasništvu Republike Srbije, namenjene za smeštaj stranih diplomatskih konzularnih predstavništava, diplomatskih i drugih stranih predstavnika, trgovinskih i drugih predstavništava i predsednika u Republici Srbiji, a članom 4. se konstatuje da sastavni deo tog Zaključka čini pregled nepokretnosti sa stanja na dan 30.09.2009. godine. Prema spisku nepokretnosti kojim raspolaže PD „Dipos“ sa stanjem na dan 30.06.2009. godine, pod rednim brojem ..., je naveden stan u ... .../... .

Na ovako utvrđeno činjenično stanje, prvostepeni sud je primenom odredbi materijalnog prava iz člana 103. Zakona o obligacionim odnosima, čl. 16, 17. i 20. Zakona o stanovanju i čl. 12. i 13. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o stanovanju ocenio da je tužbeni zahtev osnovan. Prema datim razlozima, prema Zaključku Vlade Republike Srbije od 23.02.1998. godine, nepokretnosti koje su unete u Fond Diplomatsko-stambenog preduzeća, između ostalih i predmetni stan, oduzete su od tada upisanog korisnika i određeno je da se Republika Srbija upiše u Javni registar kao njihov vlasnik i korisnik, a prema Zaključku Vlade Republike Srbije od 16.07.2009. godine ti stanovi su dati na privremeno korišćenje, upravljanje i održavanje „Dipos“-u. Samim tim tužena Gradska opština Zvezdara nije imala pravo raspolaganja predmetnim stanom, zbog čega je nastupila sankcija ništavosti rešenja GO Zvezdara od 09.05.2008. godine kojim je predmetni stan dodeljen tuženoj AA u zakup na neodređeno vreme, sankcija ništavosti ugovora od 12.05.2008. godine o zakupu stana na neodređeno vreme jer je zaključen, suprotno članu 8. Zakona o sredstvima u svojini Republike Srbije bez pribavljene saglasnosti Republičke direkcije za imovinu RS i sankcija ništavosti rešenja Trećeg opštinskog suda u Beogradu R 49/09 od 10.06.2009. godine koje zamenjuje ugovor o otkupu stana. Sledstveno navedenom prvostepeni sud je ocenio osnovnim zahtev za utvrđenje prava svojine na predmetnom stanu u korist Republike Srbije i zahtev za iseljenje tužene AA iz predmetnog stana, jer ne postoji pravni osnov po kome se tužena nalazi u njegovom posedu.

Drugostepeni sud je ocenio pravilnim zaključak prvostepenog suda da je po osnovu Zaključka Vlade Republike Srbije od 23.02.1998. godine predmetni stan bio u vlasništvu Republike Srbije i da tužena Gradska opština Zvezdara, shodno članu 17. stav 1. tačka 4. Zakona o stanovanju, nije imala pravo raspolaganja stanom na način kako je to učinila rešenjem od 09.05.2008. godine dodelivši ga tuženoj AA sa pravom zakupa na neodređeno vreme, zbog čega je takvo rešenje ništavo. Predmetni stan je na osnovu Zaključka Vlade RS unet u Fond „Dipos“-a i Republika Srbija je stekla pravo vlasništva na stanu u skladu člana 20. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa. Drugačije zemljišno knjižno stanje postojeće u vreme raspolaganja stanom od strane tužene GO Zvezdara u korist tužene AA ne može voditi gubitku prava svojine tužioca na stanu, niti voditi zaključku da tužilac nije vlasnik stana.

Međutim, po oceni drugostepenog suda prvostepeni sud je pogrešno primenio materijalno pravo kada je ocenio osnovanim zahtev za utvrđenje ništavosti ugovora o zakupu zaključenog 12.05.2008. godine između GP „Gradsko stambeno“ kao zakupodavca i tužene AA kao zakupca, kao zahtev za iseljenje tužene AA, zbog čega je prvostepenu presudu u ovom delu preinačio i tužbeni zahtev odbio, kao neosnovan.

U smislu člana 211. ZPP u tužbi za utvrđenje ništavosti ugovora na strani tuženog moraju biti označene obe ugovorne strane, kao učesnici materijalno-pravnog odnosa. Ovo zbog toga što se zbog prirode pravnog odnosa spor može rešiti samo na jednak način prema svim nužnim suparničarima prema kojima doneta presuda o punovažnosti ugovora ima dejstvo. O nužnom suparničarstvu sud vodi računa po službenoj dužnosti, a ako sva lica iz stava 1. nisu obuhvaćena tužbom kao stranke, sud će da odbije tužbeni zahtev, kao neosnovan.

Kako tužbom na strani tuženog nije označeno i Javno preduzeće „Gradsko stambeno“, kao druga ugovorna strana u ugovoru o zakupu stana na neodređeno vreme od 12.05.2008. godine, to je pravilno ocenio drugostepeni sud da neoznačavanje svih nužnih suparničara na strani tuženog vodi odbijanju tužbenog zahteva usled nepotpune pasivne legitimacije.

Pravilna je i ocena drugostepenog suda da u smislu odredbi Zakona o parničnom postupku nije bilo mesta utvrđenju ništavosti rešenja Trećeg opštinskog suda u Beogradu R 49/09 od 10.06.2009. godine koje je zamenilo ugovor o otkupu stana. Pravilnost i zakonitost sudskih odluka može biti preispitivano u postupku po žalbi ili reviziji pred višim sudskim instancama, odnosno pravnosnažne sudske odluke se ne mogu pobijati zahtevom za utvrđenje njihove ništavosti u parničnom postupku kako je to tužbom traženo, zbog čega je tužba u ovom delu pravilno odbačena, kao nedozvoljena.

Sledom navedenog pravilna je ocena drugostepenog suda da tužena ima pravni osnov za korišnjenje spornog stana zbog čega nema mesta udovoljenju tužbenom zahtevu za iseljenje i predaju stana Republici Srbiji na na slobodno korišćenje i raspolaganje.

Neosnovano se navodima revizije osporava pravilna primena materijalnog prava.

Iako je prema sadržini ugovora o zakupu stana na neodređeno vreme od 12.05.2008. godine JP „Gradsko stambeno“ istupalo u ime i za račun nosioca prava svojine, raspolaganja i korišćenja na stanu, iako je ugovor sačinjen na osnovu rešenja GO Zvezdara od 09.05.2008. godine u kojem je navedeno da će na osnovu njega tužena AA sa JP „Gradsko stambeno“ zaključiti ugovor o zakupu stana na neodređeno vreme, Opština Zvezdara nije ugovorna strana u ugovoru čija se ništavosti tužbom traži, samim tim nije pasivno legitimisana u odnosu na ovaj tužbeni zahtev, već je na strani tuženog moralo biti označeno i Javno preduzeće „Gradsko stambeno“, kao pravno lice koje sa svojim pravima i obavezama egzistira u pravnom prometu, što u konkretnom slučaju nije učinjeno, zbog čega je primenom člana 211. ZPP tužbeni zahtev u ovom delu morao biti odbijen, kao neosnovan.

Pravilna je i odluka drugostepenog suda o odbačaju kao nedozvoljene tužbe u delu kojim je traženo utvrđenje ništavosti rešenja vanparničnog suda koje zamenjuje ugovor o otkupu stana. Rešenje koje zamenjuje ugovor o otkupu stana doneto je u sudskom postupku po predlogu ovde tužene AA, jer tužena GO Zvezdara nije udovoljila njenom predlogu za zaključenje ugovora o otkupu stana u vansudskom postupku. S toga, iako sudsko rešenje zamenjuje ugovor o otkupu stana, njegova ništavost se ne može utvrđivati u posebnom parničnom postupku prema pravilima za utvrđenje ništavosti ugovora, kako je to traženo tužbom, već strankama u vanparničnom postupku stoje na raspolaganju pravna sredstva za osporavanje pravilnosti donetih odluka u sudskom postupku.

Tužilac je tokom postupka dostavio dokaze u prilog osnovanosti tužbenog zahteva za utvrđenje prava svojine na spornoj nepokretnosti, u smislu odredbi Zakona o javnoj svojini. Međutim, kako je iz napred navedenih razloga ugovor o zakupu stana na neodređeno vreme od 12.05.2008. godine i dalje na snazi, na osnovu koga je doneto i pravnosnažno sudsko rešenje vanparničnog suda od 10.06.2009. godine koje zamenjuje ugovor o otkupu stana, te kako je tužena AA isplatila i otkupnu cenu stana, i po oceni Vrhovnog kasacionog suda, tužena ima valjan pravni osnov da predmetni stan u smislu člana 3. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa koristi i bude u njegovom posedu, kako je to pravilno zaključio drugostepeni sud.

Iz navedenih razloga, primenom člana 414. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke.

Tuženoj AA ne pripada pravo na naknadu troškova revizijskog postupka, jer sastav odgovora na reviziju nije bila nužna radnja za odlučivanje u revizijskom postupku, pa je primenom člana 165. ZPP odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća- sudija

Božidar Vujičić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić