U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija Branislave Apostolović, predsednika veća, Branislava Bosiljkovića i Branke Dražić, članova veća, u parnici tužilaca AA i BB iz ..., čiji su punomoćnici Slobodan Dragutinović i Novica Jeftić advokati iz ..., protiv tužene Opštine Paraćin, koju zastupa Opštinski javni pravobranilac, radi naknade za faktički izvršenu eksproprijaciju, odlučujući o reviziji tužilaca i reviziji tužene koje su izjavljene protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3737/17 od 24.10.2018. godine, u sednici veća koja je održana dana 21.05.2020. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužilaca izjavljena protiv stava prvog izreke presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3737/17 od 24.10.2018. godine u delu kojim je potvrđen stav drugi izreke presude Višeg suda u Jagodini P 47/16 od 30.05.2017. godine.

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3737/17 od 24.10.2018. godine u stavu drugom izreke, tako što se odbija kao neosnovana žalba tužilaca i potvrđuje presuda Višeg suda u Jagodini P 47/16 od 30.05.2017. godine u stavu trećem izreke.

ODBACUJE SE revizija tužene izjavljena protiv dela stava prvog izreke presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3737/17 od 24.10.2018. godine kojim je potvrđena presuda Višeg suda u Jagodini P 47/16 od 30.05.2017. godine u stavu prvom izreke, kao nedozvoljena.

OBAVEZUJU SE tužioci da tuženoj na ime naknade troškova postupka po reviziji isplate iznos od 90.000,00 dinara u roku od 15 dana.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Jagodini P 47/16 od 30.05.2017. godine stavom prvim izreke delimično je usvojen tužbeni zahtev, pa je obavezana tužena da tužiocima solidarno isplati na ime naknade za faktički izvršenu eksproprijaciju k.p. ... (ulica) sa delom od 314 m2 k.p. .../... (ulica) sa delom od 113 m2, k.p. .../... (ulica) sa delom od 6 m2, k.p. ... (ulica) sa delom od 57 m2, ukupno 490 m2 (4,90 ari), koje su formirane od nekadašnje parcele ... KO ..., iznos od 2.429.420,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na ovaj iznos počev od 02.02.2017. godine pa do isplate, u roku od 15 dana od dana prijema otpravka presude pod pretnjom izvršenja. Stavom drugim izreke odbijen je tužbeni zahtev kojim su tužioci tražili da se obaveže tužena da im na ime faktički izvršene eksproprijacije parcele k.p. ... ... za površinu od 31,74 ara solidarno isplati iznad dosuđenog iznosa u stavu prvom izreke presude do traženih 18.116.112,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na ovaj iznos počev od 02.02.2017. godine, pa do konačne isplate u roku od 15 dana od dana prijema otpravka presude pod pretnjom izvršenja, kao neosnovan. Stavom trećim izreke, odbijen je tužbeni zahtev kojim su tužioci tražili da se obaveže tužena da im na ime faktički izvršene eksproprijacije dela kat. parcele ... u površini od 12,52 ara solidarno isplati iznos od 6.207.416,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na ovaj iznos počev od 02.02.2017. godine, pa do konačne isplate u roku od 15 dana, kao dana prijema pismenog otpravka presude pod pretnjom izvršenja, kao neosnovan. Stavom četvrtim izreke, obavezana je tužena da tužiocima na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 436.486,34 dinara u roku od 15 dana od dana prijema pismenog otpravka presude pod pretnjom izvršenja.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3737/17 od 24.10.2018. godine stavom prvim izreke odbijene su kao neosnovane žalbe tužilaca i tužene pa je presuda Višeg suda u Jagodini P 47/16 od 30.05.2017. godine u stavu prvom i drugom potvrđena. Stavom drugim izreke preinačena je ista presuda u stavu trećem i četvrtom izreke, tako što je delimično usvojen tužbeni zahtev tužilaca, pa je obavezana tužena da tužiocima solidarno isplati na ime naknade za faktički izvršenu eksproprijaciju dela ranije k.p. ..., sada novoformirane k.p. ... KO ... sa delom od 428 m2 (ulica) iznos od 2.122.024,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na ovaj iznos počev od 02.02.2017. godine, pa do konačne isplate u roku od 15 dana od dana prijema otpravka presude, pod pretnjom izvršenja, a u preostalom delu tužbeni zahtev kojim su tužioci tražili da se obaveže tužena da im za faktički izvršenu eksproprijaciju ranije k.p. ... solidarno isplati od dosuđenih 2.122.024,00 dinara za površinu pod ulicom od 428 m2, sadašnje k.p. ... do traženih 6.207.416,00 dinara (za površinu do 12,52 ara) sa zakonskom zateznom kamatom na ovaj iznos počev od 02.02.2017. godine, pa do konačne isplate u roku od 15 dana od dana prijema otpravka presude pod pretnjom izvršenja je odbijen, kao neosnovan. Obavezana je tužena da tužiocima na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 196.107,78 dinara u roku od 15 dana od dana prijema otpravka presude pod pretnjom izvršenja.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude donete tužioci su blagovremeno izjavili reviziju u delu stava prvog, drugog i trećeg izreke, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Reviziju je blagovremeno izjavila i tužena protiv stava prvog, drugog tačka 1 i trećeg izreke drugostepene presude, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu odredbe člana 408. ZPP („Sl. glasnik RS“, br. 72/11 sa izmenama i dopunama), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tužilaca nije osnovana, a da je revizija tužene delimično osnovana, a delimično nedozvoljena.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, a na druge bitne povrede se revizijom tužilaca ne ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju pravni prethodnih tužilaca sada pok. VV je 1936. godine bio upisan kao vlasnik katastarske parcele ... njiva 2 klase, površine 24,42 ara i katastarske parcele ... kuća, pašnjak 1 klase, površine 36,64 ara, koje su bile upisane u LN ... na osnovu premera iz 1936. godine.

Nakon smrti VV, ... godine, rešenjem O broj 91/58 od 03.02.1959. godine za naslednike na njegovoj imovini i to na katastarskoj parceli ... površine 24,42 ara oglašena je supruga GG, a na katastarskoj parceli ... od 36,64 ara oglašen je sin DD. Nakon smrti GG raspravljena je njena zaostavština rešenjem O broj 112/77 od 04.04.1977. godine, a za naslednika je oglašen njen sin DD na parceli broj ... površine 24,42 ara KO ... . DD je preminuo dana ... godine, a pravnosnažnim rešenjem Osnovnog suda u Paraćinu O broj 650/15 od 07.07.2015. godine za naslednike na njegovoj zaostavštini po zakonu i sporazumu oglašeni su sin ostavioca AA i ćerka BB, tužioci u ovoj parnici. Rešenjem Narodnog odbora Opštine Paraćin, Odeljenje za finansije broj 03-2616/60 od 17.02.1960. godine su sa danom 26.12.1958. godine kao danom stupanja na snagu Zakona o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta nacionalizovana i postala društvena svojina izgrađena i neizgrađevina građevinska zemljišta nabrojana u dispozitivu ovog rešenja, a pod rednim brojem 219, između ostalog i katastarska parcela ..., površine 24,42 ara čiji je sopstvenik na dan 25.12.1958. godine bio VV iz ... . Katastarska parcela ..., površine 36,64 ara, koja je 1936. godine bila upisana na ime pravnog prethodnika tužilaca VV, 1946. godine je, bez dokumentacije o osnovu, upisana na državu FNRJ. Ova parcela je 1967. godine cepana, a 1968. godine delovi te katastarske parcele su označeni brojevima .../..., .../..., .../..., .../..., .../... i .../... ustupljeni su na trajno korišćenje kao nacionalizovano gradsko-građevinsko zemljište trećim licima, kojima je rešenjima Odeljenja za upravno-pravne poslove SO Paraćin od 10.01.1968. godine za ustupljeno trajno pravo korišćenja određena naknada koju su obavezani da plate.

Veštačenjem je utvrđeno je da su na parcelama ... i ... odnosno, na novoformiranim parcelama, izgrađeni individualni stambeni i pomoćni objekti, a na delovima parcele ... i ... koje su po novom premeru označene kao katastarske parcele ... i ... su ulice ...i ... i to u sastavu ovih ulica ušle su katastarske parcele .../... sa udelom od 113 m2, .../... sa udelom od 6m2, parcela ... sa udelom od 57 m2, parcela ... sa udelom od 314 m2 i parcela ... sa udelom od 428 m2, ukupno 918 m2 koju površinu pokriva ulica, dok na ostalim novoformiranim parcelama izgrađeni su individualni, stambeni i pomoćni objekti. Prema izveštaju Poreske uprave- Filijale Paraćin od 02.02.2017. godine tržišna vrednost novonastalih parcela od nekadašnjih k.p. ... i ... KO ... grad iznosi 4.958,00 dinara po m2. Tužioci nisu u posedu ovih parcela počev od pedesetih godina, a u ovoj parnici tužioci traže naknadu navodeći da su ove parcele prešle u vlasništvo tužene bez pravnog osnova.

Polazeći od napred utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je zaključio da tužioci imaju pravo na naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije za deo katastarske parcele ..., od kog dela je formirana ulica i obavezao tuženu da tužiocima isplati iznos od 2.429.420,00 dinara za površinu od 490 m2 stavom prvim izreke, dok je stavom drugim izreke odbio tužbeni zahtev preko dosuđenog, a do traženog iznosa za površinu od 31,74 ara nalazeći da tužena nije pružila dokaze da su delovi nekadašnje katastarske parcele ..., od kojih je formirana ulica, u ukupnoj površini od 490 m2 nacionalizovani i da je pravnim prethodnicima tužilaca isplaćena naknada po ovom osnovu. Kako je rešenjem Odeljenja za finansije NO Opštine Paraćin broj 03-2616/60 od 17.02.1960. godine katastarska parcela ... u površini od 24,42 ara nacionalizovana i postala društvena svojina, to je prvostepeni sud odbio tužbeni zahtev tužilaca za isplatu na ime faktički izvršene eksproprijacije za deo katastarske parcele od ... od 12,52 ara.

Drugostepeni sud je delimično potvrdio prvostepenu presudu u stavu prvom i drugom izreke kojim je odlučeno o naknadi za faktički eksproprisanu katastarsku parcelu ... KO ..., a istu presudu u je stavu trećem izreke preinačio tako što je delimično usvojio tužbeni zahtev i obavezao tuženu da tužiocima na ime naknade za faktički izvršenu eksproprijaciju dela ranije k.p. ..., sada novoformirane k.p. ... KO Paraćin grad, sa delom od 428 m2, isplati iznos od 2.122.240,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 02.02.2017. godine a u preostalom delu tužbeni zahtev odbio kao neosnovan, sa obrazloženjem da samo deo ranije katastarske parcele ..., sada novoformirane katastarske parcele ..., u površini od 428 m2 predstavlja ulicu, dok su na ostalim novoformiranim parcelama izgrađeni individualni stambeni i pomoćni objekti.

Na pravilno utvrđeno činjenično stanje, nepravilno je primenjeno materijalno pravo kada je tužbeni zahtev delimično usvojen.

Naime, rešenjem Odeljenja za finansije NO Opštine Paraćin broj 03-2616/60 od 17.02.1960. godine pravnom prethodniku tužilaca VV k.p. ... u površini od 24,42 ara je nacionalizovana i postala društvena svojina. Iz rešenja Odeljenja za upravno- pravne poslove SO Paraćin donetih 10.01.1968. godine kojima je trećim licima, za ustupljeno trajno pravo korišćenja određena naknada koju su obavezani da plate, proizilazi da i katastarska parcela ... nacionalizovana, na osnovu Zakona o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta („Službeni list FNRJ“, br. 52/58). Dakle, katastarske parcele ... i ... nisu eksproprisane već nacionalizovane. Ako je sporna nepokretnost pravnom prethodniku tužilaca nacionalizovana, tužioci ne mogu dobiti naknadu koja se određuje za eksproprisanu nepokretnost po članu 42. Zakona o eksproprijaciji, jer se radi o različitim osnovama sticanja društvene (državne) svojine.

Tužioci su sporne nepokretnosti prijavili u posebnom postupku kao da su nacionalizovane na osnovu Zakona o prijavljivanju i evidentiranju oduzete imovine („Sl. glasnik RS“, br. 45/2005), koji u članu 9. stav 1. sadrži pravilo da će se vraćanje oduzete imovine ili obeštećenje urediti posebnim zakonom. Nekoliko godina kasnije donet je taj zakon (Zakon o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju „Sl. glasnik RS“, br. 72/11). Tužioci su podneli zahtev Agenciji za restituciju, koja je zaključkom broj ...-.../... od 02.08.2012. godine, zahtev za vraćanje oduzete imovine, odnosno obeštećenje, bivšeg vlasnika VV odbacila, kao neuredan.

S obzirom da pravnom prethodniku tužilaca, a ni tužiocima, nepokretnost nije oduzeta po osnovu ranije važećeg Zakona o eksproprijaciji, niti je izvršena faktička eksproprijacija (bez rešenja) već je zemljište postalo društvena svojina (u suštini državna svojina) po osnovu akta o nacionalizaciji, to se u parničnom postupku ne može ostvarivati pravo na naknadu tržišne vrednosti oduzetog zemljišta. Zakonodavac je prvo, Zakonom o prijavljivanju i evidentiranju oduzete imovine, a kasnije i Zakonom o vraćanju oduzete imovine, propisao način ostvarenja povređenog subjektivnog prava (obeštećenje se ostvaruje u upravnom postupku), zbog čega se naknada kao za eksproprisano zemljište u parničnom, odnosno vanparničnom postupku ranijem vlasniku ne može priznati. Činjenica da je zahtev za vraćanje oduzete imovine odnosno, obeštećenje bivšeg vlasnika VV odbačen kao neuredan rešenjem Agencije za restituciju, ne daje pravo tužiocima kao naslednicima sada pok. VV, na naknadu za izvršenu faktičku eksproprijaciju obzirom da su oni to pravo mogli da ostvare u upravnom postupku da su podneli odgovarajuću dokumentaciju.

Sa iznetih razloga saglasno odredbi člana 414. i člana 416. ZPP odlučeno je kao u stavu prvom i drugom izreke.

Kako je tužena uspela u reviziji, to su obavezani tužioci da tuženoj na ime naknade troškova postupka po reviziji isplate iznos od 90.000,00 dinara.

Obzirom da je odredbom člana 403. stav 2. ZPP propisano da revizija nije dozvoljena u imovinsko-pravnim sporovima, ako vrednost predmeta spora pobijanog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 Evra po srednjem kursu NBS na dan podnošenja tužbe, to je revizija izjavljena protiv dela stava prvog izreke presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3737/17 od 24.10.2018. godine, kojim je potvrđen stav prvi izreke presude Višeg suda u Jagodini P 47/16 od 30.05.2017. godine nedozvoljena, pa je ovaj sud, na osnovu napred navedenog i odredbe člana 410. stav 1. ZPP odlučio kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća-sudija

Branislava Apostolović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić