Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tužioca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, u listu nepokretnosti broj ... KO ... upisana je parcela broj .., koja se nalazi u ulici ..., kao njiva 3. klase, površine 183 m2, ostalo građevinsko zemljište, bez tereta, u privatnoj svojini tužioca.

Prema informaciji o lokaciji Gradske uprave za urbanizam i stambene poslove od 24.09.2015. godine i informaciji JP „Urbanizam“ o lokaciji- suprastruktura od 10.09.2015. godine zona u kojoj se nalazi predmetna parcela je javna površina - ulica. Parcela nije namenjena za izgradnju, već predstavlja sastavni deo ... ulice, na njoj nije određena građevinska linija, dok se regulaciona poklapa sa postojećim građevinskim parcelama. Bila je predviđena za potrebe izgradnje saobraćajne površine odnosno formiranja ulice ..., elaborat nikada nije urađen i predat nadležnom organu na sprovođenje, odnosno stranka nije obeštećena u ovom slučaju s obzirom na faktičko stanje.

Iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka za građevinarstvo-geodeziju Srđana Mrđena od 15.11.2015. godine, datog na osnovu informacije o lokaciji utvrđeno je da je predmetna parcela ušla u sastav ... ulice u celosti, sa nemenom za javnu i saobraćajnu površinu. Izlaskom na teren je utvrđeno da je parcela delimično privedena urbanističkoj nameni kao javno građevinsko zemljište. Parcela je kao funkcionalna celina ulice ... delimično opremljena infrastrukturom. U ulici postoje vodovod, elektroenergetska, telekomunikaciona i gasna struktura, dok je saobraćajna površina izgrađena od tucaničkog zastora. Parcelu kao deo javne površine i kao deo koji sa ostalim parcelama čini ulicu ... neometano koristi veći broj lica.

Uvidom u tržište nekretnina i anketom na terenu utvrđeno je da bi parcela površine 183 m2, na ovoj lokaciji imala tržišnu vrednost od 658.800,00 dinara, odnosno 3.600,00 dinara/m2, koju cenu su i stranke na ročištu održanom 12.02.2016. godine učinile nespornom.

Iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka geodezije Zorana Pavlovića od 05.01.2018. godine i dopunskog nalaza od 07.02.2018. godine utvrđeno je da je predmeta parcela delimično privedena nameni kao gradsko građevinsko zemljište, tj. ulica. Nije ograđena, ali je podignuta ograda koja navedenu parcelu preseca na dva dela. Ograda koja je preseca je u pravcu formirane regulacione linije ... ulice i nalazi se ispred porodične stambene kuće broj .., nad zemljom uličnog dela parcele prolazi i nadzemni elektrovod, a jedna bandera nalazi se unutar iste, a od podzemnih instalacija uličnim delom prolaze struja, gas i kanalizacija. Vodovod se pruža do početka parcele sa istočne strane odakle ulazi direktno u deo parcele koji je ograđen u šaht ispred pomenute stambene kuće. Na parceli postoji zemljani put. Površina koja ulazi u sklop ulice ... je 87m2 , a ostatak koji je ograđen je površine 96m2. Prema informaciji o lokaciji Gradske uprave za urbanizam i stambene poslove od 24.09.2015. godine parcela je bila predviđena za potrebe izgradnje saobraćajne površine, odnosno formiranja ulice ..., elaborat nikada nije urađen i predat nadležnom organu na sprovođenje, odnosno stranka nije obeštećena u ovom slučaju s obzirom na faktičko stanje.

Planom generalne regulacije naseljenog mesta Futog („Službeni lis Grada Novog Sada“ br. 45/15 i 21/17) prvi put je formirana predemtna kat.parc. .. KO ... kao samostalna parcela, utvrđena za namenu- planirana javna saobraćajna površina - regulacija ulice ... u ... . Do tada je bila deo osnovne kat.parc. .. (koja je većim delom bila za stanovanje, a malim delom za planiranu javnu saobraćajnu površinu).

Na ovako utvrđeno činjenično stanje, nižestepeni sudovi su primenom materijalnog prava iz Zakona o komasaciji i arondaciji („Službeni list SAPVP 27/72 od 31.12.1972. godine) i Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik RS“ broj 53/95) i primenom pravila o teretu dokazivanja iz člana 231. ZPP, ocenili da tužbeni zahtev nije osnovan. Prema datim razlozima, tužilac nije dokazao kada je postao vlasnik predmetne parcele, kada je na njoj izgrađena ulica, kao i da li je parcela oduzeta od njega ili njegovog pravnog prethodnika radi formiranja ulice. Od činjenica u kakvom je bila statusu predmetna parcela u momentu sticanja vlasništva od strane tužioca odnosno da li je u tom mometu bila privedena nameni za saobraćajne površine, zavisi osnovanost tužbenog zahteva, jer ako je u momentu sticanja vlasništva na parceli ona već bila sastavni deo ... ulice, parcela ne bi mogla biti oduzeta tužiocu, odnosno ne bi mogao biti deposedovan, jer je već postala javna svojina. Tužilac nije dokazao ni da li je vođen postupak eksproprijacije. Dosuđivanjem naknade bi se tužiocu omogućilo neosnovano obogaćenje, jer bi nakon dosuđivanja naknade tužilac, koji se u javnim knjigama vodi kao vlasnik predmetne parcele, i dalje mogao parcelom da prometuje, tim pre što istovremeno nije postavio zahtev da se u korist tuženog upiše pravo javne svojine na parceli.

Osnovano se revizijom tužioca ističe da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo, zbog čega je činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Članom 1. Protokola br. 1 u Evropsku konvenciju o ljudskim pravima propisano je pravo na zaštitu neometanog uživanja imovine. Primena ovog člana u pogledu mešanja u neometano uživanje imovine zahteva uspostavljanje ravnoteže između opšteg interesa zajednice i interesa pojedinca. Lišavanje nekog lica njegove imovine bez isplate novčanog iznosa koji odražava vrednost svojine svakako predstavlja nesrazmerno mešanje javne vlasti i vodi povredi prava na imovinu.

Prema članu 58. stav 2. Ustava Republike Srbije, do dozvoljenog oduzimanja prava svojine, koje ne predstavlja povredu prava na imovinu, može doći pod kumulativno ispunjenim uslovima: da je učinjeno u javnom interesu, utvrđenom na osnovu zakona, i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji izgradnji ("Službeni glasnik RS", br. 72/2009, 81/2009, 64/2010-US, 24/2011, 121/2012, 42/2013- US, 50/2013-US, 54/2013- RUS, 98/2013- US, 132/2014, 145/2014) koji je bio snazi u vreme usvajanja Planom generalne regulacije naseljenog mesta Futog („Službeni lis Grada Novog Sada“ br. 45/15 i 21/17), propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju objekata javne namene ili javnih površina, za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i dr).

Shodno odredbi člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 72/11..113/17), dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, u smislu tog zakona, smatraju se one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, mostovi i tuneli na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prilazi i dr). Prema stavu 7. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputa ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova i javnih površina koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

Iz utvrđenog činjeničnog stanja proizlazi da je kat. parcela .. KO ... u javnim knjigama upisana kao vlasništvo tužioca, ali da je prema informaciji o lokaciji Gradske uprave za urbanizam i stambene poslove od 24.09.2015. godine u zoni javne površine, predviđena za potrebe izgradnje saobraćajne površine odnosno formiranje ulice ... . Iako je parcela bila predviđena za potrebe izgradnje saobraćajne površine odnosno formiranje ulice ..., elaborat nikada nije urađen i predat nadležnom organu na sprovođenje, ali je i Planom generalne regulacije naseljenog mesta Futog („Službeni lis Grada Novog Sada“ br. 45/15 i 21/17) parcela predviđena za površinu javne namene-ulicu ... u ... .

Deo ove parcele u površini od 87m2 predstavlja u prirodi deo ... ulice, komunalno-infrastrukturno delimično opremljen, a postojanje objekata infrastrukture upućuje na promenu u predmetnom prostoru u smislu formiranja javne površine - saobraćajnice, odnosno ulice. Postupak eksproprijacije za deo kat. parcele koja se faktički koristi kao ulica nije vođen, niti je doneta odluka o oduzimanju zemljišta, o određivanju naknade za oduzeto zemljište, niti je tužiocu isplaćena naknada za faktički oduzeto zemljište.

U sklopu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ne može se prihvatiti kao pravilan zaključak nižestepenih sudova da je za osnovanost tužbenog zahteva od značaja kada je tužilac postao vlasnik predmetne parcele i kada je na njoj izgrađena ulica. Činjenice od značaja za odluku o postavljenom zahtevu u smislu odredbi Zakona o eksproprijaciji su da li je tužilac u javnim knjigama upisan kao vlasnik dela parcele koja u naravi predstavlja ulicu i koja je kao takva javna svojina tuženog, te da li mu je za faktički oduzeto zemljište isplaćena odgovarajuća naknada. Suprotno zaključku nižestepenih sudova, teret dokazivanja činjenice koja bi sprečila ostvarenje prava tužioca je u konkretnom na tuženom, a naime da je vođen postupak eksproprijacije i da je tužiocu naknada isplaćena, što prema utvrđenom činjeničnom stanju tuženi nije dokazao.

Faktička ekspoprijacija nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o ekspropirajciji zemljišta, osnosno o njegovom izuzimanju iz poseda. Na taj način su vlasnici onemogućeni u vršenju svojih vlasničkih prava iz člana 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa i nisu u obavezi da trpe štetne posledice zato što nadležni organ tuženog nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji (izuzimanju iz poseda), koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade.

Na pravo tužioca na novčanu naknadu nije od uticaja to što prenos prava vlasništva na spornoj parceli nije izvršen i formalno-pravno, jer je deo sporne parcele u trenutku formiranja ulice po sili zakona prešao u javnu svojinu. Pri tom i Planom detaljne regulacije prostora namenjenog za regulaciju ... ulice i Planom generalne regulacije naseljenog mesta Futog deo predmetne parcele u zoni javne površine nije namenjen za izgradnju i predviđen je za površinu javne namene – ulicu, pa je sporno zemljište faktički privedeno nameni predviđenoj ovim Planom.

Kako su nižestepeni sudovi propustili da razjasne sve činjenice od značaja za donošenje pravilne odluke o postavljenom tužbenom zahtevu, to je Vrhovni kasacioni sud primenom člana 416. stav 2. ZPP ukinuo obe nižestepene presude i predmet vratio prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će razjasniti sve okolnosti od značaja za donošenje odluke u ovoj pravnoj stvari na koje je ukazano ovim rešenjem i pravilnom primenom materijalnog prava o tužbenom zahtevu doneti novu i zakonitu odluku

Predsednik veća - sudija

Božidar Vujičić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić