Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 1400/21 od 08.04.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužilje i potvrđena navedena prvostepena presuda u stavu četvrtom izreke (odbijajućem delu). Stavom drugim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu trećem izreke, tako što je odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je tužilja tražila da se obaveže tuženi da joj na ime naknade štete po osnovu neisplaćenih mesečnih iznosa penzije za period od avgusta 2012. godine zaključno sa februarom 2020. godine isplati pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom. Stavom trećim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima postupka sadržano u stavu petom izreke prvostepene presude, tako što je odlučeno da svaka stranka snosi svoje troškove postupka. Stavom četvrtim izreke, odbijen je zahtev tužilje za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je blagovremeno izjavila reviziju iz svih zakonskih razloga, sa predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj primenom člana 404. Zakona o parničnom postupku, radi ujednačavanja sudske prakse.

S`obzirom na to da je pobijanom drugostepenom presudom delimično preinačena prvostepena presuda i odlučeno o tužbenom zahtevu za naknadu štete za period od avgusta 2012. godine zaključno sa februarom 2020. godine, Vrhovni sud je, prethodno ocenjujući dozvoljenost revizije, našao da je u tom delu revizija tužilje dozvoljena prema odredbi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11, 55/14, 87/18, 18/20 i 10/23, u daljem tekstu: ZPP), pa nema zakonskih uslova za odlučivanje o reviziji tužilje u ovom delu kao o izuzetno dozvoljenoj primenom člana 404. stav 1. ZPP.

Ispitujući pravnosnažnu drugostepenu presudu u pobijanom preinačujućem delu primenom člana 408. ZPP, Vrhovni sud je našao da je revizija tužilje u tom delu neosnovana.

Prilikom donošenja pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je nakon smrti svog supruga stekla pravo na porodičnu penziju zajedno sa svojom tada maloletnom decom (BB rođenim ...1982. godine, VV rođenom ...1985. godine i GG rođenim ...1987. godine). Ovo pravo priznato je tužilji rešenjem tuženog od 17.02.1994. godine, a počev od 04.08.1993. godine. Tužilja je rođena ...1962. godine i u momentu stečenog prava imala je 31 godinu. Do marta 1999. godine tužilji je redovno isplaćivana porodična penzija, a nakon toga tuženi je bez posebnog rešenja prekinuo da joj isplaćuje ovu penziju. Tužilja je 2015. godine tražila reuspostavu penzije, ali je njen zahtev odbijen rešenjem tuženog od 19.12.2016. godine sa obrazloženjem da mu nije dostavila traženu dokumentaciju. Deca tužilje nisu završila ni osnovnu školu, a tužilja zbog svoje starosne dobi još ne ostvaruje primanja na Kosovu i Metohiji po odlukama privremenih institucija u Prištini od 25.07.1999. godine i 06.11.2007. godine, s obzirom da je navedenim odlukama priznato pravo na penziju samo licima koja navrše 65 godina života. Na osnovu nalaza i mišljenja veštaka ekonomsko-finansijske struke, utvrđeno je da šteta koju tužilja trpi po osnovu neisplaćene penzije za period od marta 1999. godine zaključno sa februarom 2020. godine iznosi ukupno 1.904.508,78 dinara.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je delimično usvojio tužbeni zahtev i to za period od avgusta 2012. godine zaključno sa februarom 2020. godine, sa obrazloženjem da za ovaj period potraživanje tužilje po osnovu naknade štete (a u visini neisplaćene penzije) nije zastarelo u smislu člana 376. ZOO jer je tužba podneta 07.09.2015. godine. Dok je za prethodni period počev od marta 1999. godine zaključno sa julom 2012. godine odbio tužbeni zahtev iz razloga zastarelosti ovog potraživanja.

Drugostepeni sud je prihvatio stanovište prvostepenog suda u pogledu odbijajućeg dela tužbenog zahteva zbog zastarelosti. Za period od avgusta 2012. godine zaključno sa februarom 2020. godine nije prihvatio stanovište ovog suda da tužilja u tom periodu ima pravo na porodičnu penziju, već je preinačio i odbio tužbeni zahtev za taj period, ali ne zbog zastarelosti već iz razloga što smatra da tužilja od avgusta 2005. godine (kada je namlađe dete postalo punoletno) nema više status korisnika porodične penzije. Ovakvo stanovište da je tužilji prestalo pravo na porodičnu penziju drugostepeni sud je zauzeo primenjujući odredabe člana 101. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik RS“, br. 27/92), zatim člana 66. Zakona o osnovama penzijskog i invalidskog osiguranja („Službeni list SRJ“, br. 30/96... 5/23) i člana 29. važećeg Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik RS“, br. 34/2003...sa izmenama i dopunama).

Suprotno navodima revizije, Vrhovni sud nalazi da je stanovište drugostepenog suda u pogledu pobijane preinačujuće odluke zasnovano na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Naime, u ovoj parnici tužilja traži naknadu štete zbog neisplaćivanih iznosa porodične penzije koju je zajedno sa decom stekla nakon smrti supruga, a koja je prestala da joj se isplaćuje od strane tuženog počev od marta 1999. godine. Pravo na porodičnu penziju tužilji je priznato na osnovu odredbe člana 101. stav 1. tačka 3. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik RS“, br. 27/92), jer je posle smrti njenog bračnog druga ostalo više dece koja imaju pravo na porodičnu penziju po tom bračnom drugu, a ona kao udova obavlja roditeljske dužnosti prema toj deci. Odredbom stava 3. navedenog člana, propisano je da udova koja u trenutku trajanja prava na porodičnu penziju stečenog prema stavu 1. tačke 2. i 3. ovog člana navrši 45 godina života zadržava pravo na porodičnu penziju trajno, te da ako udovi pravo na porodičnu penziju prestane pre navršene 45 godine života, ali posle navršene 40 godine života, može ponovo ostvariti pravo kada navrši 45 godina života. Odredba iste sadržine sadržana je i u članu 66. Zakona o osnovama penzijskog i invalidskog osiguranja („Službeni list SRJ“, br. 30/96... 5/2003) uz razliku u godinama života udove tako što je umesto 45, odnosno 40 godina života, zahtevana starost udove od 48, odnosno 43 godine života za reuspostavu penzije koja je prestala. Takođe, navedene odredbe zadržane su i u važećem Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju koji je stupio na snagu 2003. godine (sa kasnijim izmenama i dopunama) u članu 29. koji propisuje uslove kada udova stiče pravo na porodičnu penziju, uz izmenu starosne dobi udove te je umesto prethodnih 45 i 40 godina, odnosno 48 i 43 godina, sada propisano 53 i 48 godina života.

Polazeći od citiranih zakonskih odredbi, pravilno je stanovište drugostepenog suda da tužilja, koja je u momentu smrti svog supruga imala 31 godinu života, kao udova zbog godina života nije mogla steći samostalno pravo na porodičnu penziju, s obzirom da je za ovo pravo bila neophodna ispunjenost uslova starosne dobi od 45 godina. Ona je tada pravo na porodičnu penziju stekla kao udova koja obavlja roditeljske dužnosti prema maloletnoj deci koja su u tom momentu imala pravo na porodičnu penziju po umrlom ocu. Svo troje dece nakon punoletstva nisu više imala pravo na porodičnu penziju jer se nisu nalazili na redovnom školovanju (a nisu završila ni osnovnu škol). Kako je najmlađe dete tužilje, GG koji je rođen ...1987. godine, postao punoletan ...2005. godine, na osnovu ove činjenice proizilazi da tužilja od tada nema više status korisnika porodične penzije, a nije ni mogla reuspostaviti pravo na porodičnu penziju 2005. godine s obzirom na neispunjenost uslova u pogledu godina života prema citiranim zakonskim odredbama.

Shodno navedenom, pravilno je stanovište drugostepenog suda da je tužilja počev od 26.08.2005. godine trajno izgubila pravo na porodičnu penziju i da zato nema odgovornosti tuženog Fonda PIO zbog neisplaćene penzije tužilji. Zbog toga je pravilna odluka drugostepenog suda kojom je odbijen tužbeni zahtev tužilje za isplatu neisplaćene porodične penzije za period od avgusta 2012. godine zaključno sa februarom 2020. godine.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je primenom člana 414. stav 1. ZPP odlučio kao u stavu prvom izreke.

Odlučujući o dozvoljenosti izjavljene revizije u potvrđujućem delu pravnosnažne drugostepene presude na osnovu člana 404. stav 2. ZPP, Vrhovni sud je našao da nisu ispunjeni uslovi iz stava 1. ovog člana za odlučivanje o reviziji u ovom delu kao o izuzetno dozvoljenoj.

Naime, u ovom delu je sud pravnosnažno odbio tužbeni zahtev tužilje za isplatu porodične penzije za period od marta 1999. godine zaključno sa avgustom 2012. godine zbog zastarelosti potraživanja, primenom člana 376. Zakona o obligacionim odnosima, nalazeći da je osnovan istaknuti prigovor tuženog o zastarelosti potraživanja.

Tužilja se u reviziji poziva na presudu Evropskog suda za ljudska prava od 17.04.2012. godine, donetu u slučaju Grudić protiv Srbije (predstavka br. 31925/08) i na presudu Vrhovnog kasacionog suda Rev 974/2012 od 07.03.2013. godine, te izjavljuje posebnu reviziju radi ujednačavanja sudske prakse.

Pitanje zastarelosti novčanog potraživanja u smislu člana 376. Zakona o obligacionim odnosima koji je primenjen u ovom sporu nije ni bilo postavljeno u predmetu Grudić protiv Srbije pred Evropskim sudom za ljudska prava. Zbog toga pobijana drugostepena presuda u pogledu ocene zastarelosti potraživanja ne odstupa od stava izraženog u navedenoj odluci Evropskog suda za ljudska prava, a saglasna je sa stavom tog suda iz odluke u predmetu Skenderi i drugi protiv Srbije (predstavka br. 15090/08) - da je rok zastarelosti predviđen članom 376. Zakona o obligacionim odnosima zakonit i da teži legitimnom cilju, obezbeđenju pravne sigurnosti i zaštite potencijalnih tuženih od zastarelih potraživanja. Presuda Vrhovnog kasacionog suda Rev 974/2012 od 07.03.2013. godine na koju se revident poziva doneta je u sporu u kojem tuženi nije istakao prigovor zastarelosti potraživanja, pa se zato ne radi o različitim sudskim odlukama donetim u istovetnim činjenično-pravnim situacijama.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je na osnovu člana 404. ZPP, odlučio kao u stavu drugom izreke.

Odlučujući o dozvoljenosti revizije u smislu člana 410. stav 2. tačka 5. ZPP, Vrhovni sud je našao da revizija tužilje nije dozvoljena u potvrđujućem delu pobijane drugostepene presude.

Prema članu 403. stav 3. ZPP revizija nije dozvoljena u imovinsko-pravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijanog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.

Tužba u ovoj pravnoj stvari podneta je 07.09.2015. godine i u njoj je kao vrednost predmeta spora označen iznos od 446.000,00 dinara. Podneskom od 02.07.2020. godine tužba je preinačena povećanjem tužbenog zahteva, ali vrednost predmeta spora pobijanog dela pravnosnažne presude ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu NBS ni na dan preinačenja tužbe, zbog čega revizija tužilje u ovom delu nije dozvoljena.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je primenom člana 413. ZPP odlučio kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković