U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: dr Dragiše B. Slijepčevića, predsednika veća, Jasmine Stamenković i dr Ilije Zindovića, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Đorđe Ilić, advokat iz ..., protiv tuženih 1. Republike Srbije - Ministarstvo državne uprave i lokalne samouprave, koju zastupa Državni pravobranilac i 2. Grada Čačka, koga zastupa Gradski pravobranilac, radi utvrđenja diskriminacije, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2831/21 od 15.12.2021. godine, u sednici veća održanoj dana 20.04.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2831/21 od 15.12.2021. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Čačku P 26/21 od 31.08.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se prema tuženima utvrdi da su propuštanjem sprovođenja Zaključka Vlade Republike Srbije 05 broj 360- 6707/2019-1 od 04.07.2019. godine i Pokrajinske skupštinske Odluke o otpisu duga nastalog u okviru Programa stambenog zbrinjavanja izbeglih, prognanih i raseljenih lica u periodu od 2007. godine do 2017. godine, donet od strane Skupštine AP Vojvodina 101 broj 025/2019-01 dana 20.12.2019. godine, povredili načelo jednakih prava i obaveza, čime su izvršili diskriminaciju tužilje kao izbeglog lica po osnovu mesta prebivališta na teritoriji Grada Čačka. Stavom drugim izreke, obavezana je tužilja da tuženoj Republici Srbiji na ime naknade troškova parničnog postuka isplati iznos od 6.000,00 dinara, dok je stavom trećim, tužilja obavezana da tuženom Gradu Čačku na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 82.500,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2831/21 od 15.12.2021. godine, u stavu prvom izreke odbijena je žalba tužilje i potvrđena je prvostepena presuda. Stavom drugim odbijen je zahtev tužilje za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“, broj 72/11...18/20) i ustanovio da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stava 2. tačke 2) ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, Vlada Republike Italije donirala je novčana sredstva radi pružanja hitne podrške Republici Srbiji radi realizacije Programa za stanovanje i trajnu integraciju izbeglica u Srbiji – SIRP. Tužilja je kao izbeglo lice sa teritorije BiH i kao korisnik SIRP Programa, na osnovu Odluke o dodeli stanova u zakup na određeno vreme na period od tri godine izgrađenih u okviru ovog programa i Odluke opštinskog odbora za sprovođenje SIRP Programa u opštini Čačak, zaključila sa Opštinskom stambenom agencijom Čačak, Ugovor o zakupu stana od 07.04.2008. godine. Tužilja se kao korisnik SIRP programa ne smatra trajno stambeno zbrinutim licem, s obzirom da ovim korisnicima još uvek nije omogućeno da u skladu sa Zakonom o izbeglicama steknu svojinu nad dodeljenim stambenim jedinicama. Ugovor o zakupu trajao je do 08.10.2011. godine, a novi ugovor nije zaključen. Pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Čačku P 1108/17 od 26.07.2018. godine tužilja je obavezana da se iseli iz dodeljenog stana, dok je u toku parnični postupak koji se vodi zbog neplaćene zakupnine.

Zaključkom Vlade Republike Srbije 05 broj 360-6707/2019-1 od 04.07.2019. godine, prihvaćen je Izveštaj o sprovođenju Programa za stanovanje i trajnu integraciju izbeglica u Srbiji – SIRP, sa predlogom aktivnosti za rešavanje pitanja integracije izbeglica, korisnika ovog programa, koji izveštaj je sastavni deo Zaključka. Jedinicama lokalne samouprave koje su realizovale SIRP program i to u Nišu, Kragujevcu, Kraljevu, Čačku, Pančevu, Valjevu i Staroj Pazovi je preporučeno da radi okončanja procesa integracije izbeglica koji su korisnici ovog programa, omogući kupovinu stambenih jedinica pribavljenih izgradnjom za potrebe integracije izbeglica u okviru realizacije ovog programa, te da na postupak kupoprodaje i postupak zakupa predmetnih stambenih jedinica primene odredbe Zakona o izbeglicama koje se odnose na rešavanje stambenih potreba izbeglica.

Skupština AP Vojvodina je dana 20.12.2019. godine donela Odluku o otpisu duga nastalog u okviru Programa stambenog zbrinjavanja izbeglih, prognanih i raseljenih lica u periodu od 2007. – 2017. Godine, 101 broj: 025-4/2019-01. Odlukom se otpisuje dug izbeglim, prognanim i raseljenim licima sa prebivalištem na teritoriji AP Vojvodine koji je nastao po osnovu sporazuma, kupoprodajnih i ugovora o prenosu vlasništva, zaključenih sa Fondom za pružanje pomoći izbeglim, prognanim i raseljenim licima u okviru navedenog Programa, kupovinom seoske kuće sa okućnicom, dodelom građevinskog materijala kao pomoći započetoj gradnji, kao i za poboljšanje stanovanja u periodu od 2007 – 2017. godine, sa stanjem na dan stupanja na snagu ove pokrajinske skupštinske odluke.

Na temelju ovako utvrđenih činjenica nižestepeni sudovi su stanovišta da od strane tuženih nije učinjena diskriminacija prema tužilji u odnosu na druga izbegla lica u smislu odredbi članova 2., 4., 5., 6., i 8. Zakona o zabrani diskriminacije. Prema iznetoj argumentaciji nižestepenih sudova, sredstva za sprovođenje Programa za stanovanje i trajnu integraciju izbeglica u Srbiji – SIRP u okviru koga je tužilji dodeljen u zakup stan broj ... u ..., donirala je Vlada Republike Italije, a navedeni Program je realizovan u saradnji sa Programom za ljudska naselja Ujedinjenih nacija – UN – Habitat. Sva pitanja od značaja za pokretanje, formulisanje i sprovođenje ovog Programa uređena su međunarodnim ugovorima i odgovarajućim pratećim dokumentima. Položaj tužilje kao izbeglice koja je korisnik navedenog Programa, ceni se samo u odnosu na druge izbeglice koji su korisnici istog Programa. Osim toga, Zaključak Vlade RS od 04.07.2019. godine sadrži preporuke jedinicama lokalne samouprave da radi okončanja procesa integracije izbeglica, korisnika SIRP programa, primeni odredbe Zakona o izbeglicama koji se odnosi na rešavanje stambenih potreba. Tuženi Grad Čačak je postupio u skladu sa preporukom iz Zaključka Vlade RS od 04.07.2019. godine i preduzeo radnje u okviru zakonskih mogućnosti predviđenih Zakonom o izbeglicama. Pokrajinska skupštinska Odluka AP Vojvodine o otpisu duga nastalog u okviru sprovođenja Programa stambenog zbrinjavanja izbeglih, prognanih i raseljenih lica u periodu 2007 – 2017. godine predstavlja zakonski akt koji je donela i čije sprovođenje obezbeđuje Skupština AP Vojvodine i koji shodno tome proizvodi pravno dejstvo samo u odnosu na izbegla, prognana i raseljena lica sa prebivalištem na teritoriji AP Vojvodina. Navedenom odlukom regulisan je otpis duga izbeglim licima koji je nastao po osnovu sporazuma, ugovora o kupoprodaji i prenosu vlasništva zaključenih sa Fondom za pružanje pomoći izbeglim, prognanim i raseljenim licima. Tužilja nije bila korisnik sredstava iz navedenog Programa, niti je rešavanje njenog stambenog zbrinjavanja sprovođeno zaključenjem sporazuma, kupoprodajnog ugovora o prenosu vlasništva radi kupovine seoske kuće sa okućnicom, dodele građevinskog materijala kao pomoći započete gradnje ili poboljšanja stanovanja, usled čega se nije nalazila u istoj situaciji kao izbegla lica koja su korisnici Programa stambenog zbrinjavanja navedenog u Pokrajinskoj skupštinskoj Odluci od 20.12.2019. godine. Propuštanje primene navedene odluke se ne može tumačiti kao pravljenje razlike ili nejednako postupanje tuženih prema tužilji po osnovu mesta njenog prebivališta.

Nasuprot revizijskim navodima, pravilno su nižestepeni sudovi na utvrđeno činjenično stanje primenili materijalno pravo.

Revizijom se ukazuje na povredu člana 45. Zakona o zabrani diskriminacije prema kojoj odredbi, ako je sud utvrdio da je izvršena radnja neposredne diskriminacije ili je to među strankama nesporno, tuženi se ne može osloboditi od odgovornosti dokazivanjem da nije kriv (stav 1). Ukoliko tužilac učini verovatnim da je tuženi izvršio akt diskriminacije, teret dokazivanja da usled tog akta nije došlo do povrede načela jednakosti, odnosno načela jednakih prava i obaveza snosi tuženi (stav 2). Tužena Republika Srbija je kao zakonodavac ovlašćena, u smislu čl. 18, 27, 69. i 97. Ustava Republike Srbije, da u skladu sa procenjenim mogućnostima i potrebama donosi zakone i uređuje odnose u raznim oblastima života, pri čemu određenim kategorijama pruža onaj obim prava koji smatra pogodnim. To što je u različitim propisima dat različit obim prava samo za sebe ne predstavlja diskriminaciju. Diskriminacija bi mogla nastati primenom propisa, ukoliko bi se prema nekom licu postupalo drugačije nego prema licima koja se nalaze u istoj ili sličnoj situaciji, a što tužilja u ovom postupku nije dokazala, kako su pravilno zaključili nižestepeni sudovi, pravilnom primenom člana 45. Zakona o zabrani diskriminacije. U konkretnom slučaju, tužilja nije nejednako tretirana u odnosu na druga lica koja su korisnici SIRP programa odnosno druga izbegla lica koja su u istoj ili sličnoj situaciji. Pokrajinski akt se odnosi na otpust duga izbeglih lica koji je nastao na osnovu sporazuma, kupoprodajnih i ugovora o prenosu vlasništva, zaključenih sa Fondom za pružanje pomoći izbeglim, prognanim i raseljenim licima u okviru programa stambenog zbrinjavanja istih lica kupovinom seoske kuće sa okućnicom, dodele građevinskog materijala kao pomoći započete gradnje, kao i za poboljšanje stanovanja, a ne na obaveze izbeglih lica nastale po osnovu zakupa odnosno korišćenja dodeljenih stanova.

Na osnovu iznetog, primenom člana 414 stava 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

dr Dragiša B. Slijepčević, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić