U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Božidara Vujičića, predsednika veća, Vesne Subić i Jelice Bojanić Kerkez, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Danica Radivojević, advokat iz ..., protiv tuženog mal. BB iz ..., čiji je zakonski zastupnik majka VV iz ..., a punomoćnici Ivana Perović Semenović i Gordana Petrović Đurđević, advokati iz ..., radi smanjenja visine izdržavanja, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 511/20 od 25.01.2021. godine, u sednici veća održanoj 25.08.2021. godine godine, doneo je

P R E S UD U

DELIMIČNO SE USVAJA revizija tužioca, pa se UKIDAJU presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž2 511/20 od 25.01.2021. godine i presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P2 1440/19 od 04.09.2020. godine u delu kojim je odbijen tužbeni zahtev za utvrđenje da je prestala obaveza tužioca AA da svake kalendarske godine do punoletstva mal. BB u januaru mesecu uplaćuje iznos od 5.000 eura i u tom delu predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje, a u preostalom se revizija ODBIJA kao neosnovana.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P2 1440/19 od 04.09.2020. godine, stavom prvim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev i utvrđeno da je počev od 10.08.2016. godine, kao dana podnošenja tužbe, prestala obaveza tužioca AA da do punoletstva mal. BB srazmerno snosi troškove putovanja mal. deteta tokom školskog raspusta bez obzira sa kojim roditeljem dete putuje, a stavom drugim izreke obavezan je tužilac da snosi troškove putovanja za mal. tuženog BB kada putuje sa tužiocem ili u dogovoru sa njim, počev od 10.08.2016. godine do BB punoletstva, te na način naveden u ovim stavovima izmenjena je presuda Drugog opštinskog suda u Beogradu P 22/09 od 17.03.2009. godine u delu koji se odnosi na troškove putovanja mal. BB. Stavom trećim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže da na ime doprinosa za dečije izdržavanje mal. tuženog BB plaća mesečno iznos od 300 eura u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu NBS na dan isplate, počev od 15.05.2017. godine, na ruke ili račun zakonske zastupnice deteta, svakog 1-og do 10-og u mesecu za tekući mesec, dok ta zakonska obaveza bude trajala ili ne bude izmenjena, te na taj način izmeni presuda Drugog opštinskog suda u Beogradu P 22/09 od 17.03.2009. godine u delu koji se odnosi na izdržavanje mal. BB. Stavom četvrtim izreke, odbijen je tužbeni zahtev u delu u kom je traženo da se utvrdi da je počev od 10.08.2016. godine kao dana podnošenja tužbe, prestala obaveza tužioca AA da svake kalendarske godine do punoletstva mal. BB u januaru mesecu uplaćuje iznos od 5.000 eura, uz ograničenje i obavezu da se sredstvima sa tog računa do punoletstva deteta može raspolagati istovremeno uz obostrani potpis AA i VV ili njihovog punomoćnika, čime bi se izmenila presuda Drugog opštinskog suda u Beogradu P 22/09 od 17.03.2009. godine u stavu trećem izreke u delu koji se odnosi na mal. BB. Stavom petim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž2 511/20 od 25.01.2021. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena je navedena prvostepena presuda u stavu trećem i četvrtom izreke.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11... 18/20) i utvrdio da revizija nije osnovana u pobijanju presude u delu kojim je odbijen zahtev za smanjenje mesečne obaveze dečijeg izdržavanja. Međutim, revizija je osnovana u odnosu na pravnosnažno odbijeni deo tužbenog zahteva za traženo utvrđenje da od 30.08.2016. godine prestaje obaveze plaćanja po 5000 eura u svakoj kalendarskoj godini do punoletstva mal. BB.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Nema ni bitne povrede iz člana 374. stav 1. u postupku pred drugostepenim sudom koji je ocenio bitne žalbene navode za odluku o traženom smanjenju visine mesečnog izdržavanja i o tome pravilno odlučio, prihvatajući činjenično stanje utvrđeno prvostepenom presudom, kao i primenu materijalnog prava. Odlučujući o navedenom, drugostepeni sud je postupio u skladu sa odredbama člana 396. stav 1. i stav 2. ZPP.

Prema činjenicama koje su utvrđene, pravnosnažnom presudom Drugog opštinskog suda u Beogradu P 7706/07 od 04.03.2008. godine pri sporazumnom razvodu braka između AA i VV rođene ..., njihova zajednička maloletna deca GG rođen ...2001.godine i BB rođen ...2004. godine povereni su na dalju negu, čuvanje i vaspitavanje majci, a otac je obavezan da za izdržavanje GG i BB plaća mesečno iznos od po 1500 eura u dinarskoj protivrednosti. Nakon toga, pravnosnažnom presudom istog suda P 22/09 od 17.03.2009. godine obavezan je AA da na ime izvršenja dotadašnjih obaveza izdržavanja mal. GG i mal. BB jednokratno isplati iznos od 15.000 eura, uplatama po 7.500 eura na račun - knjižicu jednog i drugog deteta, s tim da je određeno da se sredstvima sa tih računa do punoletstva dece može raspolagati isključivo uz obostrani potpis i oca i majke dece, te obavezan da svake kalendarske godine do punoletstva dece na račun – knjižicu uplaćuje iznos od po 5.000 eura, uz isto ograničenje o raspolaganju uz obostrani potpis roditelja i obavezan da na ime doprinosa za izdržavanje dece mal. GG i mal. BB plaća mesečni iznos od po 500 eura u dinarskoj protivrednosti po srednjem kursu NBS i da plaća svaki potreban iznos za školovanje dece i srazmerno snosi troškove putovanja za decu tokom školskih raspusta, bez obzira sa kojim roditeljem deca putuju.

U ovom postupku, pokrenutom tužbom AA, izmenjena je njegova obaveza prema starijem sinu GG, tako da je pravnosnažnom delimičnom presudom na osnovu priznanja od 23.12.2019. godine obavezan tužilac da za izdržavanje tuženog GG od 15.05.2017. godine plaća mesečni iznos od 700 eura u protivrednosti u dolarima i da snosi troškove putovanja za GG tokom školskih raspusta kada putuje sa tužiocem ili sam u dogovoru sa njim, te utvrđeno da je od utuženja 10.08.2016. godine prestala obaveza tužioca da svake kalendarske godine do punoletstva sina GG uplaćuje na njegov račun 5.000 eura, kao i obaveza u pogledu GG troškova putovanja bez obzira sa kojim roditeljem putuje. U vreme donošenja te presude GG je već bio punoletan. GG se školuje u inostranstvu, boravi u internatu, povremeno dolazi u ... i boravi u domu kod majke. U troškovima njegovog života i školovanja u inostranstvu otac novčano učestvuje plaćanjem sporazumno utvrđenog iznosa. Majka u tome novčano ne učestvuje.

Obaveza tužioca da doprinosi izdržavanju mal. BB koji živi sa majkom u ..., utvrđena je u mesečnom iznosu od 500 eura u dinarskoj protivrednosti, pravnosnažnom presudom od 17.03.2009. godine. U vreme donošenja te presude mal. BB je imao navršenih pet godina, obim njegovih potreba na mesečnom nivou kao deteta predškolskog uzrasta bio je manji u odnosu na obim potreba u vreme podnete tužbe u ovom postupku kada je BB imao 12 godina i pohađao osnovnu školu, kao i obima potreba u daljem. Utvrđeno je da mal. BB pohađa drugi razred ... gimnazije u ..., za koju školarina iznosi 31.000,00 dinara mesečno, te da je i u ranijem školovanju pretežno pohađao privatne škole. Visina troškova njegovog izdržavanja utvrđena je po strukturi i iznosima, kao i u ukupnom iznosu, tako da je za podmirenje potreba mal. BB na mesečnom nivou potrebno ukupno 90.000,00 dinara.

Mal. BB živi sa majkom VV rođ. 1979. godine. Ona je ranije bila zaposlena i do 2014. godine ostvarivala prihod od 1.000 eura mesečno, u daljem je radila na projektima, od maja 2016. godine je prijavljena kod Službe za zapošljavanje, aktuelno ostvaruje skromne prihode od povremenog angažovanja na TV projektima. Poseduje stan od 100 m2 sa pripadajućom garažom u ... ulici u ... u vlasništvu, u kom stanu živi i snosi režijske troškove od oko 40.000,00 dinara mesečno, kao i automobil kojim se koristi uz mesečnu potrošnju goriva od oko 15.000,00 dinara, uz godišnje izdatke za registraciju, osiguranje i porez na imovinu.

Tužilac AA rođ.1959.godine sa suprugom, njenim detetom i njihovo dvoje zajedničke dece, živi takođe u ..., u stanu površine 100 m2. Stan je u vlasništvu preduzeća čiji je tužilac suvlasnik. Izdataka za stanovanje tužilac nema. Stan koristi bez naknade i troškova, utrošak struje i režijske troškove plaća preduzeće u kojem se tužilac vodi kao zaposlen. Utvrđeno je kojih je firmi tužilac vlasnik i suvlasnik i sa kojim udelom, kompanija sa ... ostrva čiji je direktor i privrednih društava ovde, zatim kakav je bilans uspeha preduzeća prikazan, te da je od konsalting poslova za zelenu energiju u ... tužilac ostvarivao prihod od oko 2.000 evra mesečno od novembra 2018. godine do aprila 2020. godine, a da je kao zaposleni u privrednom društvu ovde prijavljen sa zaradom od 30.000,00 dinara mesečno. Utvrđeno je da prihode ostvaruje i supruga tužioca sa kojom živi i ima dvoje zajedničke dece, mal. DD i mal. ĐĐ. Utvrđeno je i kojom imovinom nepokretnosti raspolaže tužilac lično, da on u vlasništvu ima kuću u ... površine 160 m2 koja predstavlja spomenik kulture i stan u ... kupljen na kredit za 1.500.000,00 funti . Deo stana u ... tužilac je ustupio na korišćenje svom prijatelju uz naknadu kojom se isplaćuje pretežni deo mesečne rate kredita, a deo stana zadržao da koristi po potrebi. Od kuće u ... ekonomsku korist ne ostvaruje. Tužilac iznosom od 300 eura mesečno doprinosi izdržavanju ćerke koja sa svojom majkom živi u ... i iznosom od 400 eura mesečno doprinosi izdržavanju ćerke EE koja živi sa svojom majkom i pohađa privatnu ... školu u ... . Ove iznose tužilac je naveo da plaća, bez sudskih odluka o obavezama prema ćerkama. Ova deca su mlađa od mal. ..., za čije izdržavanje je tužilac obavezan da plaća 500 eura mesečno u dinarskoj protivrednosti.

Tužilac je naveo da je prodao stan u ... površine 52 m2 da bi sinu GG platio školarinu u iznosu od 60.000 dolara i da je u dogovoru sa njim prihvatio da mu za izdržavanje plaća mesečni iznos od 700 eura u protivrednosti u dolarima. Troškovi školovanja mal. BB u privatnoj srednjoj školi u ... su niži. Tužilac finansijski podržava školovanje sina GG u inostranstvu, a iskazuje nezadovoljstvo izborom srednje škole koju je upisao i pohađa mal. BB u ... . Članom 63. Porodičnog zakona propisano je u stavu 1. da dete ima pravo na obrazovanje u skladu sa svojim sposobnostima, željama i sklonostima. Stavom 2. istog člana je propisano da dete koje je navršilo 15.godinu života i koje je sposobno za rasuđivanje može odlučiti koju će srednju školu pohađati. U konkretnom slučaju, izborom privatne umesto državne škole, mal. BB je nastavio školovanje na način koji odgovara njegovim sposobnostima i interesu, kao i mogućnostima tužioca čija se i druga deca školuju uz plaćanje školarina.

Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, presudama nižestepenih sudova odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kao dužnika izdržavanja za smanjenje obaveze izdržavanja prema mal. BB sa 500 eura na 300 eura mesečno u u dinarskoj protivrednosti. Po razložno datoj oceni nižestepenih sudova, utvrđene okolnosti ne opravdavaju sniženje doprinosa za BB izdržavanje. Prema utvrđenom o potrebama mal. BB kao deteta srednjoškolskog uzrasta, koje pored redovnih egzistencijalnih obuhvataju i izdatke vezane za njegovo školovanje i uobičajene aktivnosti primerene uzrastu, uz utvrđeno o prilikama oca kao dužnika izdržavanja, njegovim obavezama i mogućnostima, uslova nema za smanjenje iznosa dečijeg izdržavanja na teret tuženog. O ovom zahtevu tužioca je odlučeno pravilnom primenom materijalnog prava.

Revizija nije osnovana u osporavanju pravilnosti primene materijalnog prava u ovom delu pobijane presude.

Kod odlučivanja o zahtevu za promenu visine izdržavanja, nižestepeni sudovi su se rukovodili činjenicama o prilikama na strani poverioca i dužnika izdržavanja, uključujući dužnikove zakonske obaveze izdržavanja i druge dece. Tužilac u zajednici sa suprugom izdržava dvoje najmlađe dece, izdvaja sredstva za izdržavanje punoletnog sina i dve ćerke, njegova sudski utvrđena obaveza za BB izdržavanje glasi na vrednost 500 eura mesečno. U smislu člana 164. Porodičnog zakona, visina izdržavanja je podložna promeni ukoliko za to opravdanih razloga ima, zbog promenjenih okolnosti na strani poverioca ili dužnika izdržavanja. Potrebe mal. BB kao deteta srednjoškolskog uzrasta su veće. Dužnik izdržavanja nije u oskudici, raspolaže vrednom imovinom, udovoljava drugim obavezama izdržavanja, sa iskustvom koje ima u stručnim poslovima može svojim radom i kapitalom da obezbeđuje sredstva kojima će učestvovati u izdržavanju dece, dok takve zakonske obaveze postoje. Imajući u vidu da se visinom doprinosa od 500 eura mesečno prema mogućnostima tužioca kao imućnog čoveka, obezbeđuje primeren iznos sredstava za izdržavanje mal. tuženog BB, a ne ugrožava egzistencija tužioca i njegove druge dece, Vrhovni kasacioni sud je istog stava kao i nižestepeni sudovi. U vidu se mora imati da imovinske prilike roditelja, njihovi prihodi i mogućnosti za ostvarenje prihoda od rada i imovine, kao i druge obaveze zakonskog izdržavanja, utiču na ocenu o mogućnostima svakog roditelja ponaosob da učestvuje u izdržavanju zajedničkog deteta. Pravo punoletnog deteta koje se redovno školuje na izdržavanje od roditelja srazmerno je njihovim mogućnostima ( član 155. stav 2. Porodičnog zakona). Ono postoji u odnosu na roditelja koji ima mogućnosti da doprinosi izdržavanju punoletnog deteta opredeljenog da studije pohađa u inostranstvu. Za svakog radno sposobnog roditelja obaveza izdržavanja prema maloletnom detetu je prioritetna (član 154. stav 1. Porodičnog zakona). Prema okolnostima koje su utvrđene, imovinski i prihodovni potencijal tužioca omogućuje da i nadalje mesečnim iznosom od 500 eura u dinarskoj protivrednosti učestvuje u izdržavanju mal. BB. Tim iznosom obezbeđuje se deo sredstava potrebnih za redovno BB izdržavanje, dok je preostalo dužna da obezbedi majka sa kojom živi i u čiji doprinos se računa i njeno svakodnevno angažovanje na podmirenju detetovih potreba. Visinom izdržavanja treba da se omogući redovan priliv sredstava za podmirenje tekućih potreba deteta na mesečnom nivou i obezbedi najmanje takav nivo životnog standarda za dete kakav uživa roditelj dužnik izdržavanja. To je imperativ propisan odredabom člana 162. ovog zakona, u skladu sa kojim je odlučeno kada je odbijen zahtev tužioca za smanjenje njegove obaveze prema mal. BB. Protiv tog dela pravnosnažne presude, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, revizija je neosnovana.

Osnovanim je ocenjeno pobijanje drugostepene presude u delu kojim je odbijena žalba tužioca protiv odbijajuće odluke o njegovom zahtevu za utvrđenje da je obaveza plaćanja 5000 eura godišnje prestala počev od 10.08.2016.godine. Ovaj zahtev je odbijen na podlozi zaključka da materijalne prilike i mogućnosti na strani tužioca omogućavaju uplatu još 5.000 eura do punoletstva mal. BB, odnosno uplatu tog iznosa u januaru mesecu 2022. godine za još jednu kalendarsku godinu u kojoj mal BB postaje punoletan na dan ...2022. godine. Postavljeni zahtev je odbijen kao da obaveza ima alimentacioni karakter. U pitanju je obaveza ustanovljena sudskom odlukom na osnovu sporazuma roditelja o visini i trajanju obaveze. Pravna priroda obaveze nije rasvetljena, cilj njenog ustanovljenja nije utvrđen, kao ni uspostavljenih ograničenja u odnosu na raspolaganja sredstvima. Zbog pogrešne primene materijalnog prava, ocenom nisu obuhvaćene ove činjenice kao bitne, pa je presuda drugostepenog suda morala biti ukinuta i predmet vraćen na ponovno odlučivanje o žalbi tužioca u navedenom delu.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci na osnovu člana 414. stav 1. i 415. stav 1. ZPP.

Predsednik veća - sudija

Božidar Vujičić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić