U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Božidara Vujičića, predsednika veća, Vesne Subić i Jelice Bojanić Kerkez, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., koju zastupaju punomoćnici Dragan Lazarević i Vesna Mrdalj, advokati iz ..., protiv tuženih Spomen park „Kragujevački oktobar“ iz Kragujevca i Grada Kragujevca, koje zastupa Gradski javni pravobranilac i Republike Srbije, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Kragujevcu, radi naknade, odlučujući o revizijama tuženih izjavljenim protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 1439/18 od 12.06.2019. godine, u sednici veća od 07.10.2020. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 1439/18 od 12.06.2019. godine u odnosu na tuženu Republiku Srbiju, pa se:

ODBIJA kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se obaveže tužena Republika Srbija da solidarno sa tuženima Spomen parkom „Kragujevački oktobar“ iz Kragujevca i Gradom Kragujevcem, tužilji kao sukorisniku sa udelom od 3147/560451 na nepokretnosti označene kao kp. broj ... KO ... u površini od 56.04.51ha upisanoj u list nepokretnosti broj ... KO ..., s tim što je udeo tužilje u ovoj parceli koja na terenu predstavlja javni park „Šumarice“ ima površinu od 0.31.47ha i ovaj udeo je ušao u sastav označene parcele od nepokretnosti označenih po starom premeru kao kp. br. ... i ... obe KO ... i utopio se u novoformiranu kp. broj ... KO ..., s tim što ovaj „utopljeni“ deo počinje od tačke 1. koja predstavlja tromeđu kp. br. ..., ... i ... sve KO ... i proteže se pravcem severoistoka u dužini od 24,00 metara do tačke 2. gde se prelama i proteže pravcem severoistoka u dužini od 13,47 metara do tačke 3. koja predstavlja tromeđu kp. br. ..., ... i ... sve KO ... gde se prelama i proteže pravcem jugoistoka u dužini od 39,20 metara do tačke 4. gde se prelama i proteže pravcem jugoistoka u dužini od 58,20 metara do tačke 5. koja predstavlja tromeđu kp. br. ..., .../... i ...sve KO ... gde se prelama i proteže pravcem jugoistoka u dužini od 19,11 metara do tačke 6. gde se prelama i proteže pravcem jugoistoka u dužini od 24,73 metra do tačke 7. koja predstavlja tromeđu kp. br. .../..., .../... i ... sve KO ... gde se prelama i proteže pravcem jugoistoka u dužini od 39,61 metar do tačke 8. gde se prelama i proteže pravcem jugoistoka u dužini od 40,26 metara do tačke 9. koja predstavlja tromeđu kp. br. .../..., ... i ... sve KO ..., gde se prelama i proteže pravcem jugozapada u dužini od 52,07 metara do tačke 10. koja predstavlja tromeđu kp. br. ..., ... i ... sve KO ...gde se granica prelama i proteže pravcem severozapada u dužini od 41,77 metara do tačke 11. gde se prelama i proteže pravcem severozapada u dužini od 50,22 metra do tačke 12. na kojoj se prelama i proteže pravcem severozapada u dužini od 23,75 metara do tačke 13. gde se prelama i proteže pravcem severozapada u dužini od 30,44 metra do tačke 14. gde se prelama i proteže pravcem severozapada u dužini od 27,31 metar do tačke 15. a odavde pravcem severozapada u dužini od 22,17 metara do tačke 16. na kojoj se prelama i proteže pravcem sverozapada u dužini od 21,60 metara do tačke 1. gde se ova granica završava, isplati za ovo oduzeto zemljište 6.766.050,00 dinara i to sa zakonskom zateznom kamatom računatom od dana presuđenja 12.06.2019. godine pa do konačne isplate, sve u roku od 15 dana od dana prijema otpravka presude.

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženih Spomen park „Kragujevački oktobar“ iz Kragujevca i Grada Kragujevca, izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 1439/18 od 12.06.2019. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Kragujevcu P 72/16 od 20.10.2017. godine, stavom prvim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev tužilje, pa su obavezani tuženi Spomen park „Kragujevački oktobar“ iz Kragujevca, Grad Kragujevac i Republika Srbija da tužilji kao sukorisniku na nepokretnosti upisanoj u izreci presude solidarno isplate 6.766.050,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od pravnosnažnosti presude do isplate, dok je stavom drugim izreke, odbijen tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da joj se na ime naknade isplati još 1.101.450,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom, kao neosnovan. Tuženi su obavezani da tužilji solidarno naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 555.767,75 dinara u roku od 15 dana.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 1439/18 od 12.06.2019. godine, koja je doneta nakon održane rasprave pred drugostepenim sudom, ukinuta je prvostepena presuda i usvojen tužbeni zahtev tužilje, pa su obavezani tuženi Spomen park „Kragujevački oktobar“, Grad Kragujevac i Republika Srbija da tužilji kao sukorisniku ranije opisanih nepokretnosti solidarno isplate 6.766.050,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od presuđenja do isplate, a preko dosuđenog iznosa za još traženih 1.101.450,00 dinara tužbeni zahtev je odbijen kao neosnovan. Odbijen je tužbeni zahtev tužilje za zakonsku zateznu kamatu na iznos od 6.766.050,00 dinara za period od 17.11.2015. godine kao dana veštačenja, pa do 12.06.2019. godine kao dana presuđenja kao neosnovan, a obavezani su tuženi da tužilji solidarno naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 695.137,00 dinara u roku od 15 dana po prijemu presude.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi su izjavili blagovremeno revizije i to tužena Republika Srbija zbog pogrešne primene materijalnog prava, a tuženi Spomen park „Kragujevački oktobar“ i Grad Kragujevac, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu čl. 408. i 403. stav 2. tačka 3. ZPP (''Službeni glasnik RS'' br. 72/11... 18/20), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužene Republike Srbije osnovana, dok je revizija ostalih tuženih neosnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, niti je u postupku pred drugostepenim sudom učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP na koju ukazuje revizija tuženih Spomen park „Kragujevački oktobar“ i Grad Kragujevac, jer je drugostepeni sud na raspravi koju je održao izveo sve potrebne dokaze i iste ocenio.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, kp. br. ... KO ... na terenu predstavlja deo kompleksa Spomen parka „Kragujevački oktobar“ i upisana je u list nepokretnosti broj ... KO ..., sa površinom od 56 hektara 04 ara i 51m² kao gradsko građevinsko zemljište, a tužilja AA ima pravo korišćenja na udelu od 3147/560451 idealnih delova. Nosilac prava na objektu je Republika Srbija, a držalac je ustanova Spomen park „Kragujevački oktobar“. Noformiranoj parceli pripadaju ranije kp. br. ... i ..., obe KO ..., a te dve parcele su bile upisane u zemljišnoknjižni uložak broj ... i to prvobitno kao suvlašništvo BB pravnog prethodnika tužilje, VV, oba iz ... i GG iz ... sa udelima od 1/3. Rešenjem organa uprave od 22.10.1957. godine eksproprisana je za Fond opšte narodne imovine u korist opštine Kragujevac u cilju izgradnje regulacionog plana grada i postavljanje spomen parka na kp. br. ... i ... KO ... . U rešenju o eksproprijaciji je navedeno da će se rešenje o naknadi doneti od strane Komisije za utvrđivanje naknade u skladu sa tada važećim zakonom. U zapisniku Narodnog odbora Sreza kragujevačkog za određivanje naknade za eksproprisane nepokretnosti je navedeno da je BB, dedi tužilje data na privremeno obrađivanje nepokretnost i to deo kp. broj ... KO ... do donošenja konačnog rešenja o naknadi. Nakon što je na terenu izvršena identifikacija spornog zemljišta preko veštaka odgovarajućih struka utvrđeno je da je tužilja sukorisnik nepokretnosti sa udelom od 3147/560451, a što odgovara površini od 31,47 ari. Veštačenjem je utvrđena tržišna vrednost nepokretnosti od 250.000,00 dinara po aru i na taj način ukupna visina naknade. Po proceni poreske uprave tržišna vrednost nepokretnosti je 2.150,00 dinara po m².

Polazeći od napred utvrđenog činjeničnog stanja, drugostepeni sud nalazi da tužilji odnosno njenom pravnom prethodniku nije u skladu sa zakonom utvrđena i isplaćena naknada za eksproprisane nepokretnosti, te da ona ima pravo da joj se ona utvrdi u ovom postupku s obzirom da pravo na naknadu za eksproprisanu nepokretnost ne zastareva, a činjenica da to pitanje nije rešeno u vanparničnom, nego se rešava u parničnom postupku nije od značaja za ostvarivanje prava tužilje. Visina naknade je utvrđena na bazi procene poreske uprave, a sud nalazi da su sva tri tuženika, dakle i Republika Srbija, dužni da tužilji solidarno isplate naknadu pri čemu se odgovornost Republike Srbije zasniva na činjenici da se radi o zemljištu u javnoj svojini.

Zaključak nižestepenog suda da je u konkretnom slučaju Republika Srbija solidarno odgovorna za isplatu naknade tužilji sa ostalim tuženicima nije na zakonu zasnovan, a što se osnovano navodi u reviziji tog tuženika. Iz rešenja o eksproprijaciji organa uprave od 22. oktobra 1957. godine proizilazi da se ekspropriše za Fond opšte narodne imovine u korist opštine Kragujevac a u cilju izvršavanja regulacionog plana grada i podizanja spomen parka nepokretnosti koje su u tom rešenju opisane. U to vreme primenjivao se Zakon o eksproprijaciji („Službeni list FNRJ“ broj 12/57) koji je u članu 10. stav 2. propisao da naknadu za eksproprisanu nepokretnost snosi korisnik eksproprijacije. Zakon o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“ br. 72/11... 95/18) koji nižestepeni sud uzima kao osnov za pasivnu legitimaciju Republike Srbije u konkretnom slučaju u članu 2. utvrđuje tri oblika javne svojine i to: javnu svojinu kao pravo Republike Srbije - državnu svojinu, zatim pravo autonomne pokrajine – pokrajinska svojina i pravo svojine na jedinici lokalne samouprave – opštinska odnosno gradska svojina. Kao predmet javne svojine po članu 3. javljaju se dobra od opšteg interesa i dobra u opštoj upotrebi u javnoj svojini, a članom 10. stav 2. je definisano da su dobra u opštoj upotrebi u javnoj svojini i javni parkovi, a što je u konkretnom slučaju nepokretnost odnosno toj nameni je privedena nepokretnost koja je bila predmet eksproprijacije. Iz napred navedenog proizilazi da eksproprijacija nije vršena u korist Republike Srbije, niti je Republika Srbija danas titular prava u odnosu na zemljište koje je bilo predmet eksproprijacije, te iz toga proizilazi da ona i nije pasivno legitimisana u ovom sporu, zbog čega je i preinačena drugostepena presuda u odnosu na tuženu Republiku Srbiju i tužbeni zahtev odbijen stavom prvim izreke ove presude.

U odnosu na preostale tuženike pravilno nalazi nižestepeni sud da time što je pravnom prethodniku tužilje dodeljeno na privremeno korišćenje drugo zemljište naknada za eksproprisane nepokretnosti nije utvrđena. Zakon o eksproprijaciji koji se primenjivao u vreme kada je doneto rešenje o eksproprijaciji u članu 54. je dozvoljavao mogućnost da se korisnik eksproprijacije obaveže da ranijem vlasniku za eksproprisano zemljište dodeli drugo odgovarajuće ali je to podrazumevalo da raniji vlasnik na tom zemljištu koje mu je dodeljeno ostvari prava koja je imao u odnosu na zemljište koje je predmet eksproprijacije, odnosno u ovom slučaju da stekne pravo svojine, što pravni prethodnik tužilje nije ostvario iako je, prema stanju u spisima predmeta on pokušavao da to pitanje reši, odnosno da mu se zemljište dodeli u svojinu što nije urađeno. Takođe pravilno nalazi drugostepeni sud, da pravo na naknadu za eksproprisanu nepokretnost ne zastareva jer se radi o pravu na imovinu i sve do momenta dok se utvrđivanjem odgovarajuće naknade ne uspostavi adekvatna ravnoteža između javnog interesa zbog koga je izvršena eksproprijacija i prava ranijeg vlasnika na obeštećenje, raniji vlasnik je u statusu žrtve i taj status prestaje tek onog momenta kada se uspostavi adekvatna ravnoteža kroz isplatu naknade u skladu sa zakonom.

Zakonom o eksproprijaciji („Službeni glasnik RS“ br. 53/95... 106/2016) u članu 42. je propisano da naknadu za eksproprisano poljoprivredno zemljište i građevinsko zemljište treba odrediti u novcu prema tržišnoj ceni takvog zemljišta pri čemu procenu tržišne vrednosti vrši organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na nepokretnostima. Inače član 41. stav 2. istog zakona propisuje da se visina naknade u novcu za eksproprisane nepokretnosti određuje prema okolnostima u momentu donošenja prvostepene odluke o naknadi. Primenjujući navedenu odredbu nižestepeni sud je u postupku pribavio procenu nepokretnosti od organa uprave koji se bavi pitanjem naplate poreza i na osnovu te procene je i utvrđena naknada u konkretnom slučaju. To znači da je pravilno primenjeno materijalno pravo pri donošenju drugostepene odluke, a kako se ista ne može pobijati zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja, to proizilazi da se ni ostalim navodima iz revizije tuženih Spomen park „Kragujevački oktobar“ i Grada Kragujevca, ne dovodi u sumnju pravilnost drugostepene odluke u odnosu na te tuženike, zbog čega je njihova revizija odbijena kao neosnovana.

Imajući u vidu sve navedeno, odlučeno je kao u izreci ove presude na osnovu člana 416. stav 1. i člana 414. stav 1. ZPP.

Predsednik veća sudija

Božidar Vujičić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić