Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova žalbenog postupka. Stavom trećim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova odgovora na žalbu.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju iz svih zakonom propisanih razloga.

Tuženi je podneo odgovor na reviziju, sa zahtevom za naknadu troškova tog odgovora.

Vrhovni kasacini sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11 ... 55/14) i utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju ribnjak Mostonga kod Bača je izgrađen u periodu od 1971. do 1973. godine u okviru tadašnjeg Poljoprivrednog dobra „Vojvodina“ na potezu Bele njive na površini od oko 800 hektara. Ribnjak predstavlja kompleksan građevinski objekat za uzgoj konzumne ribe sa svim pratećim sadržajima sa zaokruženim ciklusom proizvodnje i kompletnom infrastrukturom. Svi objekti čine jedinstvenu privrednu celinu u smislu ostvarivanja proizvodnje konzumne ribe. Projekat ribnjaka je urađen 1970. godine od strane Vodoprivrednog preduzeća „Dunav- Tisa-Dunav“, a tokom eksploatacije rađene su dogradnje i sanacije u svrhu zaštite okolnih poljoprivrednih površina, smanjenja prekomernih gubitaka vode u pojedinim odgajivalištima, ojačanja nasipa u smislu sprečavanja erozije istih i stabilizacije pojedinih objekata, tako da je 1974. godine urađen glavni projekat sanacije od strane Vodoprivredne organizacije „Dunav“ iz Bačke Palanke. Predmetno zemljište na parcelama koje su upisane u list nepokretnosti broj .. KO Bač, kao „ostalo zemljište“ za koje tužilac traži naknadu za korišćenje je u susvojini parničnih stranaka sa suvlasničkim udelom tužioca od 320280/346993 idealnih delova. Na celoj površini od 768 hektara 17 ari i 47 m2 (osim jednog dela zemljišta koje predstavlja zemljište uz zgradu), nalaze se objekti ribnjaka koji je upisan kao isključiva svojina tuženog i ima upotrebnu dozvolu, a tuženi je već izgrađene objekte stekao 2008. godine od Privrednog društva „Jugotrejd“ DOO. Ribnjak se sastoji od kaseta različitih veličina koje se formiraju izgradnjom obodnih nasipa koji su izgrađeni od materijala dobijenog iskopavanjem ribnjačkih kaseta i u tom smislu dno ribnjaka (zemljište na kome se nalazi) kao njegov sastavni deo ne može biti izdvojeno niti upotrebljeno u druge svrhe, a da se pri tome ne naruši funkcionalnost ribnjaka.

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srbije je u periodu od 30.08.2012. godine do 03.09.2014. godine više puta vršilo inspekcijski pregled kod tuženog o čemu su sačinjeni zapisnici, pri čemu je predmet kontrole bilo korišćenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini u KO Bač u periodu od 2006. do 2014. godine i to parcela upisanih u list nepokretnosti broj .. KO Bač, koje je po kulturi upisano kao „ostalo zemljište“ ukupne površine 768,1747 ha od čega je površina državnog dela 709,0373 ha. U zapisnicima je konstatovano faktičko stanje na terenu, a tužilac je tuženom ponudio zaključenje vansudskog poravnanja na ime naknade za korišćenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini i to za 2013/2014. godinu (pored ostalog) u iznosu od 53.943,93 evra u dinarskoj protivvrednosti, ali se tuženi pozivima nije odazvao. Između parničnih stranaka je vođen postupak koji je okončan presudom Višeg suda u Novom Sadu P 270/2015 od 05.11.2015. godine (po tužbi podnetoj 03.06.2013. godine), kojom je odbijen tužbeni zahtev ovde tužioca za isplatu iznosa od 99.588.867,50 dinara, na ime naknade za sticanje bez pravnog osnova nastalog korišćenjem poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini (koje je premet i ove parnice) u periodu za ekonomsku 2005/2006. godinu zaključno sa ekonomskom 2012/2013. godinom. Navedena presuda je potvrđena presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 432/16 od 23.02.2016. godine, a presudom Vrhovnog kasacionog suda Rev 746/2016 od 24.05.2018. godine revizija tužioca je odbijena kao neosnovana. Zaključkom Opštinske uprave Bač od 28.04.2016. godine, dozvoljena je obnova postupka koji je okončan rešenjem od 10.11.2004. godine, kojim je odobrena upotreba objekta za ribnjak u Baču na parcelama koje su upisane u list nepokretnosti broj .. KO Bač, jer predlagaču (Republika Srbija) nije omogućeno učešće u postupku.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev kao neosnovan, nalazeći da se ne predmetnom zemljištu za koje se traži zakupnina nalazi trajni građevinski objekat (upisan kao svojina tuženog), pa se ono ne može privesti nameni za poljoprivrednu proizvodnju i nema mesta primeni odredaba Zakona o poljoprivrednom zemljištu o plaćanju naknade za korišćenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini. Osim toga tuženi je kao suvlasnik zemljišta savestan držalac istog sve do momenta dok ga tužilac ne pozove da izvrše deobu stvari, odnosno da plati naknadu za korišćenje zemljišta ili tržišnu vrednost njegovog svojinskog udela na zemljištu, jer je predaja suposeda i davanja u zakup zemljišta (ispod objekta) faktički nemoguća. U konkretnom slučaju traži se naknada za korišćenje suvlasničkog udela na zemljištu za period agroekonomske 2013/2014. godine (pre podnošenja tužbe u ovoj parnici 12.01.2015. godine), kada je državina tuženog kao suvlasnika bila savesna, pa zato nije u obavezi da tužiocu plati traženu naknadu.

Prema članu 14. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, suvlasnik ima pravo da stvar drži i njome se koristi zajedno sa ostalim suvlasnicima u skladu sa udelima, ne vređajući prava ostalih. Suvlasnici imaju pravo da zajednički upravljaju sa stvari, a za preduzimanje poslova koji prelaze okvir redovnog upravljanja potrebna je saglasnost svih suvlasnika (član 15. stav 1. i 4.). Po članu 43. navedenog zakona, suvlasnik odnosno zajednički vlasnik ima pravo na tužbu za zaštitu prava svojine na celu stvar, a suvlasnik ima pravo i na tužbu za zaštitu svog prava na delu stvari. Na zaštitu prava svojine suvlasnika primenjuju se sva pravila koja su predviđena kod tužbe za povraćaj stvari, kako u pogledu zahteva za predaju u državinu, tako i u pogledu zahteva za naknadu plodova koje je stvar dala, naknade štete zbog oštećenja stvari, naknade nužnih i korisnih troškova (članovi 38, 39. i 40.). Savestan držalac postaje nesavestan od trenutka kada mu je tužba dostavljena, ali vlasnik može dokazivati da je savestan držalac postao nesavestan i pre dostavljanja tužbe (član 39. stav 7.).

Po Zakonu o poljoprivrednom zemljištu ("Službeni glasnik RS", br. 62/2006, 65/2008 (drugi zakon), 41/2009, 112/2015, 80/2017, 95/2018) poljoprivredno zemljište je dobro od opšteg interesa za Republiku Srbiju koje se koristi za poljoprivrednu proizvodnju i ne može se koristiti u druge svrhe, osim u slučajevima i pod uslovima utvrđenim ovim zakonom (član 1. stav 2.). Poljoprivredno zemljište jeste zemljište koje se koristi za poljoprivrednu proizvodnju (njive, vrtovi, voćnjaci, vinogradi, livade, pašnjaci, ribnjaci, trstici i močvare) i zemljište koje se može privesti nameni za poljoprivrednu proizvodnju (član 2. stav 1. tačka 1.). Po članu 62. stav 1. poljoprivredno zemljište u državnoj svojini i zemljište iz člana 3. ovog zakona može se dati u zakup, ako je godišnjim programom zaštite, uređenja i korišćenja poljoprivrednog zemljišta iz člana 60. ovog zakona predviđeno za davanje u zakup fizičkom, odnosno pravnom licu za period koji ne može biti kraći od jedne godine niti duži od 30 godina, a za ribnjake i vinograde 40 godina.

Polazeći od navedenog, osnovano se revizijom tužioca ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava u pogledu zaključka o kategoriji predmetnog zemljišta u smislu Zakona o poljoprivrednom zemljištu i ocene savesnosti državine tuženog u predmetnom periodu (agroekonomska 2013/2014. godina). Kako se na pretežnom delu suvlasničkog zemljišta nalazi objekat-ribnjak koji je upisan kao svojina tuženog, ne može se prihvatiti kao pravilan zaključak da nema mesta primeni odredaba Zakona o poljoprivrednom zemljištu o plaćanju naknade za korišćenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini, jer se isto ne može privesti nameni za poljoprivrednu proizvodnju. Suprotno tome, po navedenim zakonskim odredbama, poljoprivredno zemljište jeste zemljište koje se koristi za poljoprivrednu proizvodnju u koje spadaju (pored ostalog) i ribnjaci i može se dati u zakup, ako je godišnjim programom zaštite, uređenja i korišćenja poljoprivrednog zemljišta predviđeno za davanje u zakup fizičkom, odnosno pravnom licu za period od 40 godina za ribnjake i vinograde. Pored toga, zaključak nižestepenih sudova o savesnosti državine tuženog, kao suvlasnika, zasnovan samo na trenutku podnošenja tužbe u ovoj parnici (12.01.2015. godine), za sada ne može prihvatiti kao pravilan, kod utvrđenog da je između stranaka već vođena parnica povodom korišćenja istog zemljišta za prethodni period (ekonomska 2005/2006. godina zaključno sa ekonomskom 2012/2013. godinom). Naime, savestan držalac postaje nesavetan od trenutka kada mu je tužba dostavljena, ali vlasnik može dokazivati da je savestan držalac postao nesavestan i pre dostavljanja tužbe. Zato je pravo suvlasnika na naknadu u slučaju kada je drugi suvlasnik isključivi držalac suvlasničke stvari uslovljeno nizom činjenica, a pre svega odnosom i ponašanjem suvlasnika u ostvarivanju prava koja im po tom osnovu pripadaju. Ako suvlasnik koji ne upotrebljava stvar u ostvarenju prava da se njom koristi zajedno sa ostalim suvlasnicima manifestuje pasivan odnos (ne zahtevajući uređenje načina korišćenja zajedničke stvari, predaju u suposed, deobu ili plaćanje naknade za korišćenje), onda se ponašanje drugog suvlasnika, držaoca stvari ne može smatrati protivpravnim, jer bi to bilo u suprotnosti sa pravnom prirodom suvlasništva.

Imajući u vidu izloženo, izostalo je utvrđenje navedenih bitnih činjenica u pogledu odnosa i ponašanja suvlasnika u konkretnom slučaju u ostvarivanju prava na suvlasničkoj nepokretnosti, a na osnovu okolnosti i činjenica postojećih u periodu koji prethodi onom za koji se traži naknada (agroekonomska 2013/2014 godina). Sledom navedenog, zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje nije u potpunosti utvrđeno, a izostalo je utvrđenje i bitnih činjenica o visini tražene naknade, pa je zato Vrhovni kasacioni sud ukinuo nižestepene presude, kao i odluku o troškovima postupka u obavezujućem delu, jer ista zavisi od konačnog ishoda ovog spora.

Na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić