Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1775/20 od 28.10.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijena je žalba tuženog i prvostepena presuda je potvrđena u usvajajućem delu odluke o glavnoj stvari i parničnim troškovima. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitijući pobijanu odluku primenom člana 408. ZPP („Sl. glasnik RS“ br. 72/11, 55/14, 87/18 i 18/20), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da revizija u odnosu na tužilju nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. U postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ZPP, pa nema ni povrede iz člana 374. stav 1. ZPP, na koju se revizijom ukazuje, dok bitna povreda iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, nije revizijski razlog u smislu člana 407. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravni prethodnik tužilje AA je bio vlasnik nekretnina upisanih u zk. ul. ... KO ..., između ostalog i, parcele broj ..., njiva od 56a 47m2 i u zk. ul ... KO ..., parcele .../... njiva „...“ od 57a 55m2. Navedene nekretnine su zbog urbanizacije promenile namenu i postale gradsko građevinsko zemljište, a na zahtev pravnog prethodnika tužilje nadležni upravni organ je 1988. godine sproveo postupak preuzimanja na korišćenje dela neizgrađenog građevinskog zemljišta parcele broj ... u KO ..., navođenjem da su u pitanju parcela .../... od 20a 15m2 i .../... od 11a 44m2, te je nakon toga isplaćena naknada. Počev od 1996. godine, VV, AA sin, po osnovu ugovora o poklonu od 23.05.1988. godine, otpočeo je faktičku parcelizaciju parcele ... u KO ..., pa su formirani placevi i prodavani fizičkim licima tako što su u kupoprodajnim ugovorima navođeni alikvotni delovi površina prodatog zemljišta. Tom prilikom formirani su i prilazni putevi, pa je tako nastala parcela broj .../... površine 28a 79m2, aktuelno upisana u listu nepokretnosti broj ... KO ... . Sprovođenjem kupoprodajnih ugovora idealni delovi ove parcele upisivani su na fizička lica kojima su prodavani placevi, a nakon konverzije društvene u privatnu svojinu, deo ove parcele od 1679/2879 vodi se kao svojina tužilje. Prema planu detaljne regulacije ova parcela planirana je za ulicu ... u površini od 22a 26m2, a njen deo od 6a 53m2 za formiranje građevinskih parcela, zajedno sa k.p. .../... . Navedeni plan pravno nije priveden nameni. Prema faktičkom stanju na licu mesta deo parcele .../... u površini od 20a 17m2, što predstavlja 70,06%, koristi se kao javna površina ulice ... . Kolovoz se prostire na površini od 6a 60m2 i nasut je tucanikom. Ispod parcele postoje priključci gasovodni i eleketroenergetske mreže. Tržišna vrednost ove nekretnine za 1m2 je 4.586,40 dinara, što na osnovu svojinskog udela tužilje na zemljištu koje je faktički privedeno planiranoj nameni daje iznos od 5.394.943,00 dinara.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava obavezali tuženog da tužilji isplati novčanu naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta.

Ustavom RS u članu 58., između ostalog, propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1.), kao i da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2.).

Zakonom o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik Republike Srbije“, broj 47/03, ... 39/09) je u članu 2. stav 1. tačka 1. propisano da je javna površina prostor utvrđen planom za objekte čije je korišćenje, odnosno izgradnja od opšteg interesa, u skladu sa propisima o eksproprijaciji (javni putevi, parkovi, trgovi, ulice kao i druge površine u skladu sa posebnim zakonom), dok članom 2. stavu 1. tačka 6. sada važećeg Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik Republike Srbije“, broj 72/09 ... 145/14) da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju javnih objekata ili javnih površina za koje se utvrđuje opšti interes u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i drugo).

Odredbom člana 10. Zakona o javnoj svojini („Sl. glasnik RS“, broj 72/11...104/16) pored ostalog, propisano je: da dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, u smislu tog zakona, smatraju se one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom – javni putevi, javne pruge, most i tuneli na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i drugo (stav 2.); da svako ima pravo da dobro u opštoj upotrebi koristi na način koji je radi ostvarivanja te namene propisan zakonom, odnosno odlukom organa i pravnog lica koja su ta dobra data na upravljanje (stav 5.); da su dobra u opštoj upotrebi u svojini Republike Srbije, izuzev puteva II reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj teritoriji se nalaze kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputevi državnog puta I i II), trgova i javnih površina, koji su u svojini lokalne samouprava na čijoj teritoriji se nalaze (stav 7.).

U konkretnom slučaju sporno zemljište, označeno kao parcela parcela broj .../... KO ..., na kojoj je tužilja suvlasnik u udelu 1679/2879, prema Planu generalne regulacije prostora za porodično stanovanje uz ... i ... put sa okruženjem u ... („Sl. List Grada Novog Sada“ broj 30/14) kao i Planu detaljne regulacije bloka na Klisi uz ulicu Radoslava Prodanovića („Sl. List Grada Novog Sada“ broj 45/10), namenjeno je za javnu - saobraćajnu površinu i u prirodi predstavlja postojeću ulicu koja ima svoj naziv ... . Zbog toga je ono, saglasno citiranim odredbama Zakona o javnoj svojini, postalo dobro u opštoj upotrebi u javnoj svojini tuženog kao jedinice lokalne samouprave, koje kao ulicu svako ima pravo da koristi na način koji je radi ostvarivanja te namene propisan zakonom i podzakonskim aktima. Na taj način izvršena je „faktička eksproprijacija“ koja nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji, odnosno izuzimanju zemljišta.

Tužilja je faktički lišena prava svojine, sa svim atributima iz člana 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, i nije dužna da trpe štetne posledice zato što nadležni organ nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji (izuzimanju iz poseda) koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade.

Tuženi je obveznik isplate naknade jer se sporna parcela koristi kao ulica – dobro u opštoj upotrebi i u javnoj svojini, na kojem tuženi ima pravo svojine u skladu sa članom 10. stav 7. Zakona o javnoj svojini. Visina ove naknade, koja tužilji pripada na osnovu člana 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju i na osnovu člana 58. Ustava Republike Srbije, određena je prema tržišnoj vrednosti zemljišta prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka koji su sudovi prihvatili.

Imajući izloženo u vidu, nisu osnovani revizijski navodi tuženog o pogrešnoj primeni materijalnog prava, zasnovani na stavu revidenta da tuženi nije obveznik naknade, jer nijednom svojom radnjom nije deposedirao tužilju. Tuženi je titular prava javne svojine na spornom zemljištu koje je faktički (bez pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji odnosno izuzimanju iz poseda) pretvoreno u dobro u opštoj upotrebi – ulicu, a isto za takvu namenu predviđeno je odgovarajućim planskim aktom.

Neosnovani su navodi revizije kojima se osporava pravilna primena materijalnog prava. Ovo tim pre, što se u reviziji ponavljaju navodi koji su isticani u žalbi protiv prvostepene presude, koje navode je drugostepeni sud pravilno ocenio kao neosnovane i za tu ocenu dao jasne i dovoljne razloge, koje ovaj sud u svemu prihvata. U preostalom delu, revizija osporva pravilnost utvrđenog činjeničog stanja i stavlja primedbe na ocenu dokaza iz člana 8 ZPP, zbog kojih se revizija ne može izjaviti primenom člana 407. stav 2. ZPP

Iz iznetih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući dozvoljenost revizije u smislu člana 410. stav 2. tačka 5. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da revizija u odnosu na tužioca nije dozvoljena.

Članom 403. stav 3. ZPP, propisano je da revizija nije dozvoljena u imovinskopravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijenog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.

Tužba, u ovoj pravnoj stavri, radi naknade za faktički eksproprisano zemljište podneta je 08.06.2015. godine, a vrednost predmeta spora pobijenog dela u odnosu na tužioca je 3.576.278,45 dinara.

Imajući u vidu da se u konkretnom slučaju radi o imovinsko-pravnom sporu, koji se odnosi na novčano potraživanje, u kome vrednost predmeta spora pobijenog dela, u odnosu na tužioca, ne prelazi dinarsku protivvrednost 40.000 evra prema srednjem kursu NBS na dan podnošenja tužbe, to u navedenom delu, primenom člana 403. stav 3. ZPP, revizija nije dozvoljena.

Iz iznetih razloga, na osnovu člana 413. ZPP, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić