U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Vesne Popović, predsednika veća, Zorane Delibašić i Gordane Komnenić, članova veća, u pravnoj stvari tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Novica Pantić, advokat iz ..., protiv tuženog BB iz ..., čiji je punomoćnik Dimitrije Vukomanović, advokat iz ..., radi utvrđenja prava svojine, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 255/20 od 11.03.2020. godine, u sednici održanoj 27.01.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 255/20 od 11.03.2020. godine u stavu drugom izreke, tako što se odbija žalba tužioca i potvrđuje presuda Osnovnog suda u Požarevcu P 648/19 od 15.10.2019. godine u stavu drugom i trećem izreke.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Požarevcu P 648/19 od 15.10.2019. godine, stavom prvim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev pa je utvrđeno da je tužilac, po osnovu održaja, vlasnik dela kp.br. ..., KO ..., u merama i granicama bliže određenim ovim stavom izreke, što je tuženi dužan priznati i dozvoliti da se tužilac na osnovu ove presude, na ovom delu parcele upiše kao vlasnik kod SKN ... . Stavom drugim izreke odbijen je tužbeni zahtev u preostalom delu kojim je tužilac tražio da se utvrdi da je vlasnik dela kp.br. ..., KO ..., definisan u merama i granicama bliže određenim ovim stavom izreke. Stavom trećim izreke obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškova parničnog postupka od 114.200,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 255/20 od 11.03.2020. godine, stavom prvim izreke odbijena je, kao neosnovana, žalba tuženog i prvostepena presuda potvrđena u stavu prvom izreke. Stavom drugim izreke preinačena je prvostepena presuda u stavu drugom i trećem izreke, pa je presuđeno tako što je utvrđeno da je tužilac vlasnik, po osnovu održaja, dela kp.br. ..., KO ..., u merama i granicama bliže određenim ovim stavom izreke, što je tuženi dužan priznati i dozvoliti da se tužilac na osnovu ove presude, na ovom delu parcele upiše kao vlasnik kod SKN ..., pa je tuženi obavezan i da tužiocu naknadi troškova parničnog postupka od 158.400,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donesene u drugom stepenu, tuženi je izjavio reviziju zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja, bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku, primenom člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 3. Zakona o parničnom postupku ("Sl. glasnik RS" broj 72/11 i 55/14), pa je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema činjeničnom stanju na kom je zasnovana pobijana odluka, tužilac je vlasnik kp.br. ..., upisane u LN ..., KO ..., ukupne površine 7,61 ari, a tuženi je vlasnik susedne parcele br. ..., upisane u LN ..., KO ..., čija je ukupna površina 6,89 ari. Tokom 1991. godine, parnične stranke su sporazumno, na mestu ranije žičane ograde, koja je predstavljala faktičku među između ovih parcela, bez prethodne identifikacije i utvrđenja katastarske međe, zajedničkim sredstvima postavile novu sada betonsku ogradu. Tužilac je 2016. godine predložio da postojeću ogradu zamene novom, sa čim se tuženi saglasio, ali da se ona postavi na istom mestu gde je i postojeća betonska ograda. Iste godine, tužilac je u periodu dok je tuženi boravio u inostranstvu, postojaću ogradu zamenio podizanjem nove betonske ograde. Po povratku iz inostranstva, u septembru 2016. godine, tuženi je angažovao geometra radi utvrđivanja geodetske međe, koji je merenjem utvrdio da između geodetske i faktičke međe postoji odstupanje u tom smislu što se deo tužiočeve parcele br. ..., u površini od 17 m2, nalazi u faktičkoj državini tužioca. Između novopostavljene ograde i kuće tuženog sada ne može da se prolazi, a iskazi parničnih stranaka se razlikuju u pogledu činjenice da li je novu betonsku ogradu tužilac postavio na mestu na kom je postojala prethodna betonska ograda (što tvrdi tužilac) ili je došlo do odstupanja na taj način što je ista pomerena na deo placa koji se ranije nalazio u državini tuženog (navod tuženog).

Radi ocene osnovanosti tužbenog zahteva, prvostepeni sud je ocenom nalaza i skice sudskog veštaka, kao i saslušanih svedoka utvrdio da se unutar parcele tužioca nalaze dve mermerne ploče i betonska pravougaona površina dimenzija 10h10 cm, iz koje vire 4 pravilno raspoređene betonske armature, što su ostaci stare ranije porušene kuće, koja se nalazila u pravcu pružanja stare betonske ograde. Ocenom iskaza VV i GG, koji su radili na izgradnji nove betonske ograde, prvostepeni sud je utvrdio da je prethodna betonska ograda bila delimično prelomljena (nije bila pravolinijska), te da je prvi stub stare ograde zamenjen novim koji je postavljen na istom mestu gde je bio i stari, a da je poslednji stub od stare ograde ostao isti (nije zamenjen novim), pa je nova ograda između ta dva stuba postavljen pravolinijski. Ocenom iskaza svedoka, geometra DD, taj sud je utvrdio da je ovaj svedok pre 4 – 5 godina vršio merenje kućnog placa tužioca, a da je nakon toga – pre 2 godine, radio situacioni plan parcele tuženog i da je tom prilikom primetio da je novopostavljena ograda bliže kući tuženog u odnosu na ranije postojeću betonsku ogradu. Ocenjeni su i iskazi svedoka ĐĐ, EE i ŽŽ, koji su nezainteresovani za ishod spora u ovoj pravnoj stvari (sa kojima je saglasan i iskaz svedoka ZZ – supruge tuženog), iz kojih je prvostepeni sud utvrdio da sada između novopostavljene ograde i kuće tuženog više ne može da se prođe, dok je u vreme postojanja stare betonske ograde između ograde i kuće tuženog moglo lako da se prođe, te da su svedoci EE i ŽŽ (koji su u to vreme izvodili radove na kući tuženog), između kuće i tadašnje ograde prolazili sa kofom ili noseći crep, što sada više nije moguće.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je delimično usvojio tužbeni zahtev i utvrdio da je tužilac, kao savesni držalac dela parcele tuženog, primenom člana 28. stav 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, održajem stekao pravo svojine na delu kp.br. ..., KO ... - u merama i granicama bliže određenim stavom prvim izreke prvostepene presude, odnosno na delu (navedene) parcele tuženog koja je bila u faktičkoj državini tužioca u periodu od 1991. godine, kada su parnične stranke saglasno podigle prvu betonsku ogradu, do 2016. godine, kada je podignuta nova ograda (stav prvi izreke). Deo tužbenog zahteva, koji se odnosi na utvrđenje prava svojine i na preostalom delu parcele tuženog, u merama i granicama bliže određenim stavom drugim izrke, a koji predstavlja deo parcele između linije kojom se pružala stara betonska ograda i linije kretanja novoizgrađene ograde, odbijen je kao neosnovan, uz zaključak prvostepenog suda da je nova ograda pomerena u dubinu placa tuženog, bez njegove saglasnosti, te da nisu ispunjeni uslovi iz člana 28. stav 4. istog Zakona, što i tužbeni zahtev čini neosnovanim u ovom delu (stav drugi izreke).

Kod istog činjeničnog stanja drugostepeni sud je potvrdio prvostepenu odluku u stavu prvom izreke, a preinačio u stavu drugom tako što je usvojio tužbeni zahtev i u tom delu. Svoju odluku u preinačujućem delu zasnovao je na činjenici da se na parceli br. ..., vlasništvo tužioca, nalazi pravougaona betonska površina dimenzija 10 h 10 cm, koja predstavlja ostatke ranije postojeće kuće na parceli tužioca, a ne ostatke stare betonske ograde, jer ista nije imala betonski temelj, na osnovu čega zaključuje da je tužilac od 1991. godine bio neprekidno u savesnoj državini dela kp. ... - placa tuženog, jer su stranke 1991. godine – sporazumno, na mestu ranije postojeće faktičke međe, koju je činila žičana ograda, zajedničkim sredstvima postavili betonsku ogradu, bez prethodne identifikacije i utvrđenja katastarske međe, tako da tužilac do 2016. godine nije znao niti je mogao znati da nije vlasnik dela parcele tuženog koji je u njegovoj državini. Kako se savesnost držaoca pretpostavlja, u smislu člana 72. stav 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, a tuženi – na kome je teret dokazivanja nije dokazao suprotno, to drugostepeni sud nalazi da je ispunjen uslov iz člana 28. stav 4. istog Zakona, pa je usvojio tužbeni zahtev i u ovom delu.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da se osnovano revizijom ukazuje da je pobijana odluka u preinačenom delu doneta uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Sticanje svojine održajem regulisano je odredbom člana 28. Zakona o osnovama svojinskoprvnih odnosa („Sl. list SFRJ“ br. 6/80 ... „Sl. list SRJ“ br. 29/96 i „Sl. glasnik RS“ br. 115/05), tako što je određeno da savestan i zakonit držalac nepokretne stvari, na kojoj drugi ima pravo svojine, stiče pravo svojine na toj stvari održajem protekom deset godina (stav 2.), a protekom 20 godina pravo svojine stiče savestan držalac nepokretne stvari, na kojoj drugi ima pravo svojine (stav 4. istog člana). Pojam zakonite i savesne državine definisan je članom 72. istog Zakona, po kome je državina zakonita ako se zasniva na punovažnom pravnom osnovu koji je potreban za sticanje prava svojine i ako nije pribavljena silom, prevarom ili zloupotrebom poverenja (stav 1.), a savesna ako držalac ne zna ili ne može znati da stvar koju drži nije njegova (stav 2.).

U konkretnom slučaju, nije sporno da je stara žičana ograda, na čijem mestu su parnične stranke 1991. godine sporazumno podigle betonsku ogradu, odstupala od geodetske međe između parcela br. ... i ..., odnosno između parcela tužioca i tuženog, te da parnične stranke, samim tim ni tužilac, nisu znale za ovo odstupanje, pa se savesnost tužiočeve državine na tom delu placa, u smislu člana 72. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, može prihvatiti samo do 2016. godine, kada je tužilac porušio staru i izgradio novu betonsku ogradu. Kako je od 1991. do 2016. godine, protekao zakonski rok od 20 godina, iz člana 28. stav 4. istog Zakona, za sticanje svojine putem održaja, to tužilac po ovom osnovu jeste postao vlasnik ovog dela placa tuženog (delu kp.br. ... – u merama i granicama bliže određenim stavom prvim izreke prvostepene presude).

Međutim, kako je 2016. godine došlo do izgradnje nove betonske ograde, za koju je među strankama bilo sporno da li je podignuta u liniji kretanja stare betonske ograde ili je došlo do odstupanja i novog pomeranja na površinu placa tuženog, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je drugostepeni sud pogrešnom primenom materijalnog prava usvojio tužbeni zahtev u celosti, bez ocene sporne činjenice među parničnim strankaama. Sama činjenica, koju drugostepeni sud navodi u svojoj odluci, da se na parceli tužioca (kp. br. ...), nalazi pravougaona betonska površina dimenzija 10 h 10 cm, koja predstavlja ostatke ranije postojeće zgrade, a ne ostatke stare betonske ograde, nije dokaz da prilikom izgradnje - nije došlo do pomeranja linije kretanja nove ograde u odnosu na staru. Ovo posebno iz razloga što su i svedoci – radnici tužioca koji su podizali novu ogradu, potvrdili da je ograda podignuta tako što je na mestu ranije postojećeg prvog betonskog stuba postavljen novi (na istom mestu), da je poslednji stub zadržan, a da je ograda izgrađena pravolinijski u odnosu na prethodnu koja se pružala prelomljenom linijom prema parceli tužioca, a posebno kod utvrđene činjenice u prvostepenom postupku, koju drugostepeni sud nije ni cenio, da je između ranije postojeće ograde i kuće tuženog moglo lako da se prođe (prolazili su majstori noseći kofu i građevinski materijal), dok to nakon izgradnje nove ograde više nije moguće ni za čoveka, čak i bez (bočnog) nošenja tereta.

Imajući ovo u vidu, Vrhovni kasacioni sud nalazi da prilikom izgradnje nove ograde tužilac jeste odstupio od ranije postojeće faktičke međe, tako što je još više ušao u dubinu placa tuženog – kp.br. ..., i to u merama i granicama bliže utvrđenim stavom drugim izreke prvostepene presude, zbog čega se njegova državina na ovom delu placa ne može smatrati savesnom, jer je znao ili je bar morao znati da površina placa tuženog koju je zauzeo na ovaj način ne pripada parceli čiji je on vlasnik, na koji način nije ispunjen ni uslov iz člana 72. stav 2. a time ni uslov iz člana 28. stav 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, za sticanje svojine na nepokretnosti na osnovu održaja, pa je pravilno prvostepenom odlukom tužbeni zahtev odbijen u ovom delu.

Kako je pobijana odluka, kojom je preinačena prvostepena odluka i usvojen tužbeni zahtev i u ovom delu, zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava, Vrhovni kasacioni sud je, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, preinačio drugostepenu i potvrdio prvostepenu presudu, odnosno odlučio kao u izreci.

Tuženi je uspeo u postupku po reviziji, ali mu troškovi ovog postupka nisu dosuđeni, s obzirom da revizijom nije ni postavio zahtev za njihovu naknadu.

Predsednik veća – sudija

Vesna Popović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić