Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 4184/16 od 01.12.2016. godine, stavom prvim izreke, odbijena je žalba tužene i potvrđena presuda Višeg suda u Subotici P 56/15 od 21.09.2016. godine u delu kojim je odlučeno o tužbenom zahtevu i zahtevu tužioca za naknadu parničnih troškova. Stavom drugim izreke, odbijeni su zahtevi stranaka za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilac je podneo odgovor na reviziju.

Odlučujući o osnovanosti izjavljene revizije, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 72/11 ... 55/14), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Neosnovani su navodi revizije o bitnoj povredi odredaba parničnog postupka iz tačke 7. stava 2. navedenog člana, učinjenoj propustom prvostepenog suda da pozive i pismena dostavi Državnom pravobranilaštvu kao zakonskom zastupniku tužene Republike Srbije. Postojanje ove bitne povrede odredaba parničnog postupka tužena je isticala i u žalbi, a taj navod drugostepeni sud je pravilno ocenio kao neosnovan, pozivajući se na predviđenu nadležnost Ministarstva odbrane u vezi sa poslovima mobilizacije i odredbe članova 107a stav 1. i 2. i 107b stav 1. Zakona o odbrani kojima je uređena nadležnost Vojnog pravobranilaštva. Zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. Zakona o parničnom postupku ne može se izjaviti revizija u smislu člana 407. stav 1. tačka 2. tog zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio učesnik rata u periodu od 24.03.1999. godine do 26.06.1999. godine kao pripadnik Vojske Jugoslavije - VP ... ... i VP ... ... . Tužena je isplatila tužiocu ratne dnevnice samo za period od 24.03.1999. godine do 31.03.1999. godine. Vlada Republike Srbije i štrajkački odbori ratnih vojnih rezervista iz opština Kuršumlija, Lebane, Bojnik, Žitorađa, Doljevac, Prokuplje i Blace zaključili su 11.01.2008. godine Sporazum o isplati pomoći navedenim nerazvijenim opštinama u ukupnom maksimalnom iznosu od 2.000.000,00 dinara. Ovim Sporazumom je predviđeno da će kriterijume za raspodelu novčane pomoći izraditi zajedničke komisije sastavljene od predstavnika lokalne samouprave i štrajkačkih odbora ratnih vojnih rezervista, i to opredeljujućom saglasnošću predstavnika štrajkačkih odbora, s`tim da je jedinstveni kriterijum za sticanje prava na dobijanje pomoći dostavljanje pravnosnažne presude na osnovu odricanja od tužbenog zahteva kojim su ratni vojni rezervisti iz navedenih opština tražili isplatu naknade. Zaključkom Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine odlučeno je da će novčani iznos pomoći iz Sporazuma od 11.01.2008. godine biti prenet na posebne račune nerazvijenih opština u šest mesečnih rata, te da će pravo na dobijanje novčane pomoći steći svaki ratni rezervista iz tih opština koji dostavi pravnosnažnu presudu donetu na osnovu odricanja od tužbenog zahteva za isplatu naknade i pismenu izjavu da po tom osnovu nema daljih potraživanja od Republike Srbije. Vlada Republike Srbije je, Zaključkom od 10.04.2008. godine, prihvatila Informaciju o načinu rešavanja isplate naknade za lica angažovana u rezervnom sastavu, odnosno ratnih veterana u oružanim akcijama posle 17.08.1999. godine i u ratu tokom 1999. godine, i dala saglasnost da se obrazuje radna grupa sa zadatkom da pripremi propis kojim će se jedinstveno i sistematski urediti pitanje naknade za angažovanje lica u rezervnom sastavu u vojnim jedinicama na teritoriji Autonomne pokrajine Kosovo i Metohija za vreme rata 1999. godine, i razmotriti mogućnost da tim propisom budu obuhvaćena i ostala lica u rezervnom sastavu i ratni vojni veterani. Tužilac nema prebivalište u nekoj od opština označenih u sporazumu od 11.01.2008. godine i Zaključku Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine, zbog čega nije mogao da dobije pomoć predviđenu tim aktom.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava usvojili tužbeni zahtev.

Tužena Republika Srbija je pasivno legitimisana u ovom sporu. Ministarstvo odbrane, kao organ tužene države koji je bio u obavezi da izvrši isplatu ratnih dnevnica, svoja ovlašćenja vrši preko Vlade Republike Srbije koja je zaključila sporazum od 11.01.2008.godine i donela Zaključak od 17.01.2008. godine.

Diskriminacija je svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva) u odnosu na lica ili grupe, kao i na članove njihovih porodica ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, koji se zasniva na bilo kom osnovu (rasi, državljanstvu, nacionalnoj ili verskoj pripadnosti, jeziku, političkim ubeđenjima, polu i slično). Zaštita od diskriminacije predstavlja pravo ličnosti zagarantovano Ustavom Republike Srbije (član 21) i Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (član 1. Protokola 12. uz Evropsku konvenciju), a od 07.04.2009. godine i Zakonom o zabrani diskriminacije. Lica koja ukazuju da je u odnosu na njih izvršena diskriminacija dužna su da dokažu da su nejednako tretirana u odnosu na druga lica koja su u istoj ili sličnoj situaciji, a suprotna strana - lice na čije se diskriminatorsko postupanje ukazuje, dužna je da dokaže postojanje objektivnog i opravdanog razloga za različitost u postupanju.

Postojanje diskriminacije izvršene Sporazumom od 11.01.2008. godine i Zaključkom Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine, nastalim pre stupanja na snagu Zakona o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 22/09 - stupio na snagu 07.04.2009. godine), cenjeno je na osnovu člana 21. Ustava Republike Srbije, i na osnovu toga izveden pravilan zaključak da je isplatom ratnih dnevnica rezervistima sa područja sedam nerazvijenih opština označenih u Sporazumu od 11.01.2008. godine izvršena diskriminacija prema tužiocu po osnovu njegovog prebivališta, kao jednog od atributa svakog fizičkog lica.

Iz sadržine Sporazuma od 11.01.2008. godine i Zaključka Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine proizilazi da je novčana pomoć isplaćena na posebne račune opština navedenih u Sporazumu, radi isplate ratnih dnevnica vojnim rezervistima sa prebivalištem na teritoriji tih opština koji su učestvovali u odbrani zemlje od agresije država članica NATO pakta tokom 1999. godine. Opštine navedene u Sporazumu zaista imaju status nerazvijenih opština, ali ta činjenica nužno ne znači da su i svi rezervisti sa prebivalištem na njihovoj teritoriji socijalno ugrožena lica, niti da rezervisti sa prebivalištem na teritoriji drugih opština u Srbiji ne spadaju u tu kategoriju lica, jer se socijalna ugroženost dokazuje na zakonom propisani način. Na osnovu Sporazuma od 11.01.2008. godine i Zaključka Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine izvršena je isplata ratnih dnevnica svim vojnim rezervistima sa prebivalištem na teritoriji Opština Kuršumlija, Lebane, Bojnik, Žitorađa, Doljevac, Prokuplje i Blace samo na osnovu činjenice da im je prebivalište na području tih opština, bez prethodne provere i utvrđenja njihovog socijalnog statusa. Takvim postupanjem tužene izvršena je diskriminacija u odnosu na tužioca koji nema prebivalište na teritoriji označenih opština, iako je bio u istoj situaciji kao i rezervisti koji imaju prebivalište na njihovoj teritoriji - učestvovao je u odbrani zemlje tokom 1999. godine, i po tom osnovu ostvario pravo na ratne dnevnice koje mu nisu isplaćene za sve vreme vojnog angažovanja.

Imajući izloženo u vidu, nisu osnovani navodi revizije da se, u smislu člana 21. stav 4. Ustava Republike Srbije, u konkretnom slučaju ne radi o diskriminaciji. Navedenom ustavnom odredbom je propisano da se diskriminacijom ne smatraju posebne mere koje Republika Srbija može uvesti radi postizanja pune ravnopravnosti lica ili grupe lica koja su suštinski u nejednakom položaju sa ostalim građanima. Pomoć nerazvijenim opštinama predstavlja legitiman cilj i posebnu meru koju država može preduzeti u smislu navedene odredbe Ustava Republike Srbije, i kao takva ne predstavlja diskriminatorsko postupanje. Međutim, isplate izvršene na osnovu Sporazuma od 11.01.2008. godine ne predstavljaju: „akt pružanja pomoći nerazvijenim opštinama“, jer taj Sporazum Vlada Republike Srbije nije zaključila sa opštinama radi pružanja finansijske pomoći, već sa štrajkačkim odborima ratnih vojnih rezervista iz tih opština, a samo je isplata vršena preko posebnih računa jedinica lokalne samouprave. Na osnovu tog Sporazuma tužena se obavezala da rezervistima iz navedenih opština isplati ratne dnevnice, s`tim da ni jednom odredbom sporazuma nije predviđena obaveza rezervista da dokažu svoj socijalno-ekonomski status, već su bili samo u obavezi da se odreknu svih potraživanja u sporovima za naknadu ratnih dnevnica. Zbog toga nisu osnovani ni navodi revizije da na osnovu Sporazuma od 11.01.2008. godine nije vršena isplata ratnih dnevnica, već novčana pomoć određenoj grupi lica koja živi na tom području.

Shodno izloženom, na osnovu člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, odlučeno je kao u prvom stavu izreke.

Odluka o zahtevima stranaka za naknadu troškova postupka po reviziji, sadržana u drugom stavu izreke, doneto je primenom člana 165. stav 1. u vezi članova 153. i 154. Zakona o parničnom postupku. Revizija tužene je odbijena, pa zato tužena nema pravo na naknadu troškova postupka po tom vanrednom pravnom leku, a troškovi odgovora tužioca na reviziju tužene, po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, nisu bili neophodni za vođenje ove parnice.

Predsednik veća - sudija

Branislava Apostolović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić