U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija Dobrile Strajina, predsednika veća, Gordane Komnenić i Dragane Mirosavljević, članova veća, u parnici tužilaca AA iz ... i BB iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Nenad Davidović, advokat iz ..., protiv tuženih Republike Srbije, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, sa sedištem u Beogradu, Grada Beograda koga zastupa Gradsko pravobranilaštvo Grada Beograda, sa sedištem u Beogradu i Muzeja Grada Beograda, sa sedištem u Beogradu, čiji je punomoćnik Zvonko Džanković, advokat iz ..., radi utvrđenja, odlučujući o revizijama tužilaca i tuženog Grada Beograda izjavljenim protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 7353/19 od 13.05.2020. godine, u sednici održanoj 26.01.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana revizija tužilaca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 7353/19 od 13.05.2020. godine.

ODBACUJE SE, kao nedozvoljena revizija tuženog Grada Beograda izjavljena protiv rešenja sadržanog u stavu prvom izreke presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 7353/19 od 13.05.2020. godine, kojim je potvrđeno rešenje sadržano u stavu prvom i četvrtom izreke presude Višeg suda u Beogradu P 3142/18 od 23.05.2019. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P 3142/18 od 23.05.2019. godine, stavom prvim izreke, odbijen je prigovor presuđene stvari. Stavom drugim izreke, odbijen je, kao neosnovan tužbeni zahtev tužilaca kojim su tražili da se utvrdi da je apsolutno ništav i da ne proizvodi pravno dejstvo ugovor zaključen između Grada Beograda i pok. VV, overen pred Prvim opštinskim sudom u Beogradu pod Ov.br. ../70 od 26.06.1970. godine, a čiji je predmet nepokretnost – stan broj .., desno na spratu zgrade broj .., u ... ulici u ..., sagrađene na kp. br. .. KO ..., a upisane u list nepokretnosti br. .., kao i pokretne stvari, umetnička dela i to ikone (u katalogu i van kataloga), slike (slakarstvo 19. i 20. vek), stare štampane knjige, nameštaj, lusteri, tepisi, sitan inventar, a koje pokretne stvari su pojedinačno navedene u ovom stavu izreke, te da su tuženi dužni da priznaju i trpe da se navedena nepokretnost i pokretne stvari rasprave kao zaostavština pok. VV u ostavinskom postupku u korist njenih zakonskih ili testamentalnih naslednika. Stavom trećim izreke, obavezani su tužioci da tuženoj Republici Srbiji na ime troškova postupka solidarno plate 109.500,00 dinara. Stavom četvrtim izreke, obavezani su tužioci da je tuženom Gradu Beogradu na ime troškova postupka solidarno plate 168.000,00 dinara. Stavom petim izreke, obavezani su tužiocu da tuženom Muzeju Grada Beograda na ime troškova postupka solidarno plate 243.900,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 7353/19 od 13.05.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijene su, kao neosnovane žalbe tužilaca i tuženog Grada Beograda i potvrđena prvostepena presuda. Stavom drugim izreke, odbijeni su, kao neosnovani zahtevi tužilaca i tuženog Grada Beograda za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu blagovremeno su izjavili reviziju tužioci, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava, a tuženi Grad Beograd protiv rešenja donetog u drugom stepenu, kojim je potvrđeno rešenje prvostepenog suda kojim je odbijen, kao neosnovan prigovor presuđene stvari i odluke o troškovima postupka, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane presude na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br.72/11...18/20), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da revizija tužilaca nije osnovana.

U sprovednom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti, a nema ni drugih bitnih povreda odredaba parničnog postupka učinjenih pred drugostepenim sudom zbog kojih se revizija može izjaviti primenom člana 407. stav 1. ZPP, na koje se revizijom neosnovano ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pok. VV i tuženi Grad Beograd zaključili su ugovor na kome su potpisi overeni pred Prvim opštinskim sudom u Beogradu 26.06.1970. godine. Predmet ovog ugovora bio je prenos umetničke zbirke iz stana u ... broj .. i tog stana sa ugovarača VV na ugovarača Grad Beograd. U ugovoru je navedeno da je VV vlasnik imovine koja se sastoji od pokretnih stvari i to zbirke ikona, umetničkih slika, iskopina i stilskog nameštaja, kao i nepokretnosti, stana br. .. u ... br. .. u Beogradu, te da ovu svoju imovinu prenosi na Grad Beograd po želji svog pokojnog muža GG i po svojoj želji, da bi zbirka bila dostupna javnosti, s obzirom na njen veliki umetnički, istorijski i opštekulturni značaj i vrednost, kao i da stalno ostane u stanu u ... pod imenom „Spomen zbirka ikona VV i arh. GG“. Vrednost zbirke sporazumno je utvrđena u visini od 1.500.000,00 dinara, s tim da posed zbirke VV zadržava do svoje smrti. Ugovoreno je da VV prenosi u korist Grada Beograda, bez naknade pravo svojine i na stanu, na kojem Grad Beograd bez njene dalje saglasnosti može izvršiti uknjižbu prava društvene svojine i sebe kao nosioca prava korišćenja, pod teretom doživotnog besplatnog stanovanja ugovarača VV. Ugovoreno je da zbirka, koja predstavlja predmet ugovora, ostane u stanu, kao nedeljiva celina pod nazivom „Spomen zbirka ikona VV i arh. GG“ i da raspored predmeta zbirke ostane trajno onako kako ga je ugovarač izvršio za života.

S obzirom da je ugovarač VV za života, dok je zbirka u njenom posedu, preuzela obavezu čuvanja zbirke, Grad Beograd se obavezao da joj isplaćuje naknadu u iznosu od 1.000,00 dinara mesečno i obavezu snošenja svih troškova oko korišćenja stana, kao i obavezu doživotnog izdržavanja VV i posle njene smrti njene rođene sestre DD i ĐĐ, ukoliko je nadžive, isplatom iznosa od 3.000,00 dinara. U cilju ispunjenja ugovornih obaveza, rešenjem Beogradske zajednice kulture od 08.07.1970. godine određeno je da će se VV isplaćivati 3.000,00 novih dinara mesečno na ime izdržavanja, 1.000,00 novih dinara mesečno na ime naknade za besplatno razgledanje „Spomen zbirka ikona VV i arh. GG“ u ... broj .. od strane posetilaca koje odredi Gradski sekratirajat za obrazovanje i kulturu i 400,00 novih dinara mesečno na ime naknade za održavanje čistoće u prostorijama u kojima se nalazi zbirka.

Tužioci su pravni sledbenici pok. EE, koji je zakonski naslednik pok. VV i koji je vodio postupak za raskid i utvrđenje ništavosti spornog ugovora. Pravnosnažnom presudom Okružnog suda u Beogradu Gž 4578/05 od 28.06.2005. godine preinačena je presuda Prvog opštinskog suda u Beogradu P 2703/02 od 25.06.2004. godine, tako što je odbijen zahtev za raskid ugovora zbog neispunjenja ugovornih obaveza, a pravnosnažnom presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P 445271/10 od 29.03.2011. godine zahtev da se utvrdi da je ništav ugovor zaključen između Grada Beograda i pok. VV, te da se tuženi Grad Beograd i Republika Srbija obavežu da tužiocu predaju u posed i na slobodno korišćenje i raspolaganje, ispražnjenu od svih drugih lica i njihovih stvari, stan u ... broj .., kao i pokretne stvari koje čine „Spomen zbirka ikona VV i arh. GG“.

Tužioci utvrđenje ništavosti osporenog ugovora o poklonu zasnivaju na tvrdnji da je osporeni ugovor simulovan pravni posao koji prikriva ugovor o doživotnom izdržavanju, koji je zbog nedostatka forme ništav ugovor.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo kada su odbili, kao neosnovan zahtev tužilaca, jer su pravilno zaključili da sporni ugovor nije simulovan pravni posao koji predstavlja ugovor o doživotnom izdržavanju, odnosno da tužioci nisu dokazali ispunjenost uslova iz člana 66. u vezi člana 103. Zakona obligacionim odnosima.

Ugovor o poklonu nije regulisan normama pozitivnog zakonodavstva, već se na njega primenjuju pravna pravila iz paragrafa 561. do 568. i 937. Srpskog građanskog zakonika, na osnovu Zakona o nevažnosti pravnih propisa donetih pre 06. aprila 1941. godine i za vreme neprijateljske okupacije. Srpski građanski zakonik nije razlikovao različite vrste poklona niti propisivao ugovor o poklonu sa nalogom, već je tu vrstu ugovora o poklonu propisivao Opšti građanski zakonik, pa se u nedostatku važeće zakonske regulative u ovom slučaju primenjuju pravna pravila predratnih građanskih zakonika. Kod ugovora o poklonu poklonodavac daje ili obvećava poklonoprimcu dobrovoljno neku imovinsku vrednost, a poklonoprimac to prima ili prihvata. Između poklonodavca i poklonoprimca postoji saglasnost o predmetu poklona i volja da se on učini, odnosno primi. Ugovor o poklonu sa nalogom ili teretom je ugovor gde poklonodavac zadržava za sebe neko pravo ili pak nalaže poklonoprimcu da nešto učini. Karakteristika dobročinosti kod ove vrste ugovora o poklonu sa nalogom ili teretom i dalje postoji ukoliko taj teret ili nalog nisu naknada za primljeni poklon, jer u protivnom nije reč o dobročinom ugovoru, već o teretnom, odnosno da bi ugovor ostao dobročin neophodno je da taj teret ili nalog budu znatno manje vrednosti nego poklon.

I po oceni Vrhovnog kasacionog suda ugovor koji je zaključen između VV i tuženog Grada Beograda 26.06.1970. godine je ugovor o poklonu sa teretom i nalogom, koji je zaključen sa namerom VV da učini poklon, a tuženi Grad Beograd da primi poklon sa teretom i nalogom i da izvrši činidbu. Naime, iz sadržine osporenog ugovora sledi, kako su to pravilno zaključili nižestepeni sudovi, da je zaključen ugovor o poklonu sa teretom i nalogom, s obzirom da je volja VV da učini poklon tuženom Gradu Beogradu bila ne samo njena želja, već i želja njenog pok. supruga, kako bi predmetna zbirka bila dostupna javnosti, imajući u vidu njen veliki umetnički, istorijski i opštekulturni značaj i vrednost i da ista ostane u stanu, u kome se već nalazila pod imenom „Spomen zbirka ikona VV i arh. GG“, s tim što je VV posed zbirke zadržala do svoje smrti i pravo doživotnog stanovanja u stanu gde se zbirka nalazi, a na poklonoprimca je prenela pravo svojine na istima, sa pravom poklonoprimca da se može uknjižiti na predmetnom stanu sa navedenim teretom doživotnog stanovanja u korist VV. Nalog iz ugovora o poklonu izvršen je od strane poklonoprimca, a obavezivanje poklonoprimca da VV isplaćuje ugovorene naknade ne menja pravnu prirodu ugovora, niti ga opredeljuje kao ugovor o doživotnom izdržavanju, kako su to pravilno zaključili nižestepeni sudovi, jer ugovorena naknada u vidu doživotnog izdržavanja poklonodavca VV i njenih sestara, pod uslovom da je nadžive, predstavlja izvršenje naloga od strane poklonoprimca i davanja koja nisu ekvivalentna vrednosti učinjenog poklona, i to ne samo zbog vrednosti poklonjenog stana i zbirke, već zbog društvenog, kulturnog i javnog značaja koji zbirka ima, a što su ugovarači imali u vidu prilikom zaključenja ugovora, a poklonodavca opredelilo da učini poklon tuženom Gradu Beogradu.

Imajući u vidu navedeno, nisu osnovani navodi revizije o pogorešnoj primeni materijalnog prava.

Suprotno navodima revizije, nesporno je da je VV sa tuženim Gradom Beogradom zaključila ugovor o poklonu sa nalogom i teretom, u nameri da se učini i primi poklon sa nalogom i teretom, a naknada koju se obavezao da plati poklonoprimac nije naknada za primljeni poklon, imajući u vidu vrednost poklona. U tom smislu ne radi se o prividnom odnosno simulovanom ugovoru koji spada u kategoriju poslova u kojima volja nije istinska, odnosno učesnici tog pravnog posla svesno izjavljuju nešto što zaista ne žele, sa kojih razloga se revizijom neosnovano ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Sa napred navedenih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao dozvoljenost izjavljene revizije tuženog Grada Beograda u smislu člana 410. stav 2. ZPP i utvrdio da revizija nije dozvoljena.

Članom 420. stav 1. ZPP propisano je da stranke mogu da izjave reviziju i protiv rešenja drugostepenog suda kojim je postupak pravnosnažno okončan.

U ovom slučaju, revizija je izjavljene protiv rešenja kojim se odbija prigovor presuđene stvari, pa kako takvim rešenjem postupak nije pravnosnažno okončan, to je revizija tuženog Grada Beograda nedozvoljena. Naime, reč je o rešenju kojim se odbija prigovor tuženog da je ova pravna stvar pravnosnažno presuđena. Ovakvim rešenjem se ne okončava postupak, već naprotiv, otvara mogućnost njegovog vođenja. Čim takva mogućnost postoji, revizija nije dozvoljena, ona bi bila dozvoljena u obrnutoj situaciji, da je ovaj prigovor usvojen i tužba odbačena.

Revizija tuženog Grada Beograda nije dozvoljena ni protiv odluke o troškovima postupka.

Prema odredbi člana 28. ZPP za utvrđivanje prava na izjavljivanje revizije merodavna je samo vrednost predmeta spora glavnog tužbenog zahteva, a kamate, ugovorna kazna i ostala sporedna traženja, kao i troškovi postupka ne uzimaju se u obzir ako ne čine glavni zahtev.

Revizija je izjavljena i protiv rešenja kojim je odlučeno o troškovima postupka. Troškovi postupka ne čine glavni zahtev već predstavljaju sporedno potraživanje i ne uzimaju se u obzir prilikom utvrđivanja prava na izjavljivanje revizije, pa stoga revizija nije dozvoljena.

Na osnovu člana 413. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić