U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina i Marine Milanović, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Dragan Bojanić, advokat iz ..., protiv tužene BB iz ..., čiji je punomoćnik Jovan Kalajdžić, advokat iz ..., radi konstituisanja službenosti prolaza, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 4050/19 od 20.12.2019. godine, u sednici veća održanoj 14.10.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 4050/19 od 20.12.2019. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Paraćinu P 310/19 od 03.06.2019. godine, prvim stavom izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca i u korist povlasnog dobra kp.br. .. iz LN br. .. KO ..., na poslužnom dobru kp.br. .. iz LN br. .. KO ..., konstituiše pravo službenosti prolaza kolima i pešice, počev od ulice ... od det. tačke 5 (na tromeđi parcela kp.br. .., kp.br. .. i kp.br. .. ulica ...), prema istoku do det. tačke 2 u ukupnoj površini od 2,92 m, koja predstavlja ulazak na put koji se konstituiše, prema severu do međne linije parcelom tužioca kp.br. .. – koja se završava na det. tačkama 32 i 33, koje na licu mesta predstavljaju ulaznu metalnu kapiju na kp.br. .., a koji put se prostire uz međnu liniju uz kp.br. .. i kp.br. .. u širini od 3 metra, koji je na skici veštačenja obeležen det. tačkama 5, 8, 10, 17, 25, 39, 32, 33, 38, 24, 16, 7, 3 i 2, što je tužena dužna da prizna i trpi da se ova službenost upiše kod RGZ SKN Paraćin. Drugim stavom izreke, obavezana je tužena da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 189.050,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 4050/19 od 20.12.2019. godine, prvim stavom izreke, preinačena je prvostepena presuda i odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca u korist povlasnog dobra kp.br. .. iz LN br. .. KO ... na poslužnom dobru kp.br. .. iz LN br. .. KO ..., konstituiše pravo službenosti prolaza kolima i pešice, počev od ulice ... od det. tačke 5 (na tromeđi parcela kp.br. .., kp.br. .. i kp.br. .. ulica ...), prema istoku do det. tačke 2 u ukupnoj površini od 2,92 m, koja predstavlja ulazak na put koji se konstituiše, prema severu do međne linije parcelom tužioca kp.br. .. – koja se završava na det. tačkama 32 i 33, koje na licu mesta predstavljaju ulaznu metalnu kapiju na kp.br. .., a koji put se prostire uz međnu liniju uz kp.br. .. i kp.br. .. u širini od 3 metra, koji je na skici veštačenja obeležen det. tačkama 5, 8, 10, 17, 25, 39, 32, 33, 38, 24, 16, 7, 3 i 2, što je tužena dužna da prizna i trpi da se ova službenost upiše kod RGZ SKN Paraćin. Drugim stavom izreke, obavezan je tužilac da tuženoj na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 283.900,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 18/20), a u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP, pa je našao da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Neosnovani su revizijski navodi o bitnoj povredi odredaba parničnog postupka iz člana 374.stav 1. ZPP u vezi sa članom 394. stav 1. tačka 3. i 4. ZPP, jer je na osnovu člana 394. stav 1. tačka 4. ZPP, drugostepeni sud ovlašćen da preinači prvostepenu presudu bez otvaranja glavne rasprave ako smatra da je činjenično stanje u prvostepenoj presudi pravilno utvrđeno, ali da je prvostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužena je u listu nepokretnosti broj .. KO ..., upisana kao korisnik kp.br. .. „... broj ..“, i to porodične stambene zgrade, koja se nalazi na toj parceli, a tužilac je u listu nepokretnosti broj .. KO ..., upisan kao držalac kp. br. .. „...“. Tužilac je od pravnog prethodnika tužene kupio severozapadni deo kp. br. .., površine 4 a. Kućni plac sa stambenim objektom tužioca se nalazi iza placa tužene, nema izlaz na asfaltiranu ulicu, već se do njega dolazi prolazom preko placa tužene koji počinje od asfaltirane ulice sa leve strane placa tužene uz objekat susednog komišije i na licu mesta je formiran kao put, sa desne strane graniči se u celoj dužini placem tužene, pa je u jednom delu prema njenom placu i ograđen, a prolaz se završava kapijom tužioca. Tužilac nema nijedan drugi put za prolaz do svoje parcele, osim preko placa tužene navedenim putem, koji postoji 50 godina. Prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka geometra, navedeni prolaz prema faktičkom stanju na licu mesta prema zatečenim kolotrazima ni na jednom mestu nije uži od 3m, uz detaljne tačke faktičkog stanja pružanja puta, a jasno i precizno je označeno pružanje kolotraga na navedenom putu od ulice ..., pa do placa tužioca, a prikazana je i razdaljina od međne linije sa kp. br. .., koja se nalazi levo od predmetnog puta i kp. br. .. u vlasništvu tužene, koji se pruža levo odmah uz parcelu kp. br. ... Službenost spornog puta u svom pružanju ne ugrožava ni zgradu koja se nalazi sa leve strane gledano od asfaltnog puta na kp. br. .., ni objekat na parceli tužene kp.br. .. .

Prvostepeni sud je, polazeći od nalaza i mišljenja sudskog veštaka geometra da konstituisana službenost spornog puta u svom pružanju ne ugrožava ni zgradu koja se nalazi sa leve strane gledano od asfaltnog puta na kp. br. .., a ni objekat na katastarskoj parceli tužene br. .., a imajući u vidu da tužilac neposredno i preko pravnih prethodnika u navedenim merama i granicama koristi prolaz više od 50 godina, što je među strankama nesporno, primenom člana 49., 50. stav 1. i člana 53. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa usvojio tužbeni zahtev.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev nalazeći da je prvostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo, imajući u vidu da tužilac nije tvrdio, niti pružio dokaze da je službenost u traženom obimu, u pravcu pružanja, merama i granicama stekao održajem u smislu člana 54. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, već je tražio konstituisanje službenosti, shodno članu 53. istog zakona u traženim merama, granicama i obimu, zbog čega je pogrešan zaključak prvostepenog suda da se odluka o konstituisanju službenosti može zasnovati na nalazu i mišljenju sudskog veštaka geometra. Osim toga, tužilac nije predlagao relevantne dokaze, na osnovu kojih bi se mogle utvrditi njegove nužne potrebe u vezi sa zahtevom za konstituisanje službenosti, pravac pružanja puta na način koji ne ugrožava imovinu tužene i koji najmanje oštećuje svojinska prava tužene, pri čemu tokom postupka nije opredelio mere, granice i pravac pružanja službenosti u širini od 2,5 m, kako je tužilja priznala tokom postupka.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda pravilno je stanovište drugostepenog suda o neosnovanosti tužbenog zahteva.

Odredbom člana 49. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, stavom prvim, propisano je da je stvarna službenost pravo vlasnika jedne nepokretnosti (povlasno dobro) da za potrebe te nepokretnosti vrši određene radnje na nepokretnosti drugog vlasnika (poslužno dobro), ili da zahteva od vlasnika poslužnog dobra da se uzdržava od vršenja određenih radnji koje bi inače imao pravo vršiti na svojoj nepokretnosti, a stavom drugim da se stvarna službenost može ustanoviti na određeno vreme ili za određeno doba godine. Članom 50. stavom 1. istog zakona propisano je da se stvarna službenost vrši na način kojim se najmanje opterećuje poslužno dobro, a članom 53. stavom 1. da odlukom suda ili drugog državnog organa stvarna službenost ustanovljava se kada vlasnik povlasnog dobra u celini ili delimično ne može koristiti to dobro bez odgovarajućeg korišćenja poslužnog dobra, kao i u drugim slučajevima određenim zakonom.

Ustanovljavanje prava stvarne službenosti prolaza dozvoljeno je samo izuzetno, kada se povlasno dobro na drugi način ili bez nesrazmerno velikih troškova ne može koristiti. Pravo službenosti uopšte, a i pravo službenosti prolaza, predstavlja opterećenje i ograničenje prava svojine vlasnika poslužnog dobra, pa se prema načelu restrikcije kod zasnivanja i vršenja prava službenosti polazi od neophodnih potreba za korišćenje povlasnog dobra.

Polazeći od navedenog, pravilan je zaključak drugostepenog suda da u ovom slučaju odluka o osnovanosti tužbenog zahteva ne može biti zasnovana na nalazu i mišljenju sudskog veštaka geometra utvrđivanjem pravca pružanja kolotraga, na osnovu čega je tužilac uredio zahtev u odnosu na širinu prolaza preko parcele tužene. Naime, imajući u vidu da se u ovom slučaju radi o konstituisanju službenosti prolaza tužioca na poslužnom dobru tužene, u kom slučaju je bilo potrebno utvrditi nužne i neophodne potrebe tužioca za konstituisanje tražene službenosti, kao i da li je taj prolaz najpogodniji i da li se na taj način najmanje opterećuje poslužno dobro, shodno načelu restrikcije u vršenju stvarne službenosti prolaza, sadržane u odredbama člana 50. stav 1. i člana 53. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Tužilac u toku postupka u smislu člana 231. ZPP nije pružio dokaze na okolnost da su se u ovom slučaju stekli uslovi za konstituisanje službenosti na način kako je to tužbom traženo, zbog čega su neosnovani revizijski navodi o pogrešnoj primeni materijalnog prava. Bez uticaja su navodi revizije da je nejasna odluka drugostepenog suda o odbijanju tužbenog zahteva za konstituisanje službenosti na način kako je to tužena priznala, imajući u vidu da postavljeni tužbeni zahtev za konstituisanje službenosti ne sadrži mere i granice, kao i pravac pružanja službenosti u širini od 2,5m, kako je tužena priznala u toku postupka.

Ostalim navodima revizije se osporava ocena izvedenih dokaza i utvrđeno činjenično stanje, zbog čega se revizija ne može izjaviti, prema članu 407. stav 2. ZPP.

Na osnovu člana 414. Zakona o parničnom postupku, doneta je odluka kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić