Ispitujući pobijanu presudu, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužilaca neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a ni bitna povreda odredaba parničnog postupka na koju se u reviziji ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnim rešenjem Višeg suda u Beogradu Reh 374/12 od 14.03.2013. godine, usvojen je zahtev GG za rehabilitaciju i utvrđeno da je bio žrtva progona i nasilja iz političkih i ideoloških razloga, kao i da su ništave presuda Okružnog suda u Peći K 90/74 od 18.09.1974. godine i presuda Vrhovnog suda Kosova Kž 458/74 od 14.03.1975. godine kojima je osuđen na kaznu strogog zatvora u trajanju od 12 godina uz konfiskaciju imovine. Lišen je slobode 08.05.1974. godine, a pušten na slobodu 21.11.1983. godine. Tužilja AA je supruga GG, a BB i VV njegova deca.

Zahtev za rehabilitaciono obeštećenje je GG podneo zajedno sa tužiocima Ministarstvu pravde RS dana 04.03.2015. godine. Zahtevom su tražili od ovog ministarstva da im naknadi materijalnu i nematerijalnu štetu, a o tom zahtevu nije odlučeno. GG je preminuo ...2015. godine.

Rešenjem javnog beležnika Tanje Ostojić Upp 242-218 od 19.11.2018. godine utvrđeno je da su za naslednike na zaostavštini pok. GG oglašeni sa po 1/3 udela tužioci AA, BB i VV. Tužioci su tužbu za rehabilitaciono obeštećenje podneli Višem sudu u Beogradu dana 27.04.2016. godine.

Kod tako utvrđenog činjeničnog stanja, pravilan je zaključak nižestepenih sudova o neosnovanosti tužbenog zahteva.

Odredbom člana 21. stav 1. Zakona o rehabilitaciji („Službeni glasnik RS“ broj 92/11), propisano je da lice iz člana 7. tačka 5. tog zakona (dete lica iz člana 1. stav 1. Zakona o rehabilitaciji, koje je za vreme trajanja povrede, prava i slobode roditelja, rođeno u ustanovama za izvršenje sankcija, odnosno koje je u tim ustanovama provelo deo vremena ili je za to vreme raslo bez roditeljskog staranja i jednog, drugog ili oba roditelja) ima pravo na zdravstvenu zaštitu i druga prava iz zdravstvenog osiguranja, kao i pravo na rehabilitaciono obeštećenje, u skladu sa odredbama člana 26. stav 3. Zakona o rehabilitaciji. Odredbom stava 2. istog člana, propisano je da pravo na rehabilitaciono obeštećenje imaju i bračni drug, deca i roditelji, odnosno braća, sestre i vanbračni partner rehabilitovanog lica, u skladu sa odredbom člana 26. stav 4. ovog zakona. U smislu odredbe stava 3. istog člana, pravo na vraćanje konfiskovane imovine ili imovine oduzete po osnovu propisa iz člana 2. stav 1. Zakona o rehabilitaciji, odnosno obeštećenje za tu imovinu imaju naslednici rehabilitovanog lica u skladu sa odredbom člana 25. ovog zakona (u skladu sa zakonom koji uređuje vraćanje oduzete imovine i obeštećenje za istu).

Odredbom člana 26. stav 1. Zakona o rehabilitaciji, propisano je da rehabilitovano lice (koje iz političkih, verskih, nacionalnih ili ideoloških razloga lišeno života, slobode ili drugih prava do dana stupanja na snagu ovog zakona na teritoriji Republike Srbije), ima pravo na obeštećenje za materijalnu štetu nastalu zbog povrede prava i sloboda, u skladu sa zakonom kojim se uređuju obligacioni odnosi. Odredbom stava 2. istog člana propisano je da rehabilitovano lice ima pravo na vraćanje naplaćenih novčanih kazni i troškova postupka, u revalorizovanom iznosu čija se visina određuje tako što se utvrđuje srazmera naplaćenih iznosa prema prosečnoj plati u vreme naplate u odnosu na prosečnu platu u Republici Srbiji, u godini u kojoj se vrši plaćanje. Odredbom stava 3. istog člana, propisano je da rehabilitovano lice i lice iz člana 7. tačka 5. ovog zakona, ima pravo na naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode, u skladu sa zakonom kojim se uređuju obligacioni odnosi. Odredbom stava 4. istog člana, propisano je da lica iz člana 21. stav 2. imaju pravo na naknadu nematerijalne štete zbog smrti rehabilitovanog lica pod uslovom da je između njih i rehabilitovanog lica postojala trajnija zajednica života, u skladu sa zakonom kojim se uređuju obligacioni odnosi.

Zakonom o rehabilitaciji (član 20. stav 1. i član 26. stav 1) izričito je propisano da pravo na naknadu materijalne štete zbog povrede prava i sloboda imaju rehabilitovana lica, dok to pravo nije predviđeno i za druga lica. Prava koja pripadaju rehabilitovanim licima propisana su članom 20. Zakona o rehabilitaciji, dok su članom 21. tog zakona propisana prava koja imaju druga lica. Pravo na rehabilitaciono obeštećenje bliže je uređeno odredbom člana 26. Zakona o rehabilitaciji. Iz sadržine člana 26. Zakona o rehabilitaciji proizilazi da pravo na naknadu materijalne štete nastale zbog povrede prava i sloboda pripada isključivo rehabilitovanim licima. Zakon o rehabilitaciji je specijalan zakon koji je izričito odredio krug lica, osnov i obim prava za rehabilitaciono obeštećenje i krug lica kojima pripada ovo pravo se ne može proširivati pravilima o nasleđivanju i pravnom sledbeništvu.

Pobijanom odlukom odbijen je tužbeni zahtev kojim su tužioci tražili da se tužena obaveže da im naknadi materijalnu štetu (bliže određenu izrekom prvostepene odluke), uz pravilnu primenu člana 21. i člana 26. Zakona o rehabilitaciji, s obzirom da pravo na naknadu materijalne štete nanete pravnom prethodniku tužilaca, ima samo rehabilitovano lice. Pravo na obeštećenje materijalne štete koju je rehabilitovano lice pretrpelo, mogu ostvariti i njegovi naslednici, jedino u slučaju da su rehabilitovana lica to pravo ostvarila, odnosno da im je priznato za života. Tužioci jesu zakonski naslednici sada pokojnog GG, ali u ovom postupku ne mogu osnovano potraživati naknadu tražene materijalne štete ni po osnovu nasleđa iza svog bračnog druga, odnosno oca, jer prema Zakonu o nasleđivanju, zaostavštinu predstavljaju samo prava podobna za nasleđivanje koja su ostaviocu pripadala u trenutku smrti. Prava podobna za nasleđivanje su samo ona prava koja je ostavilac ostvario, odnosno koja su mu priznata do momenta smrti, što ne podrazumeva i pravo na potraživanje određenog prava umesto njega (ostavioca). Imajući ovo u vidu, kao i da GG za života nije priznato pravo na naknadu bilo kog vida materijalne štete, koju je trpeo zbog utvrđene povrede prava i ograničenja slobode, to je i zahtev tužilaca za naknadu tražene materijalne štete neosnovan; kako to pravilno zaključuju i nižestepeni sudovi.

Stoga je pravilan zaključak nižestepenih sudova da pravo na obeštećenje za materijalnu štetu nastalu zbog povrede prava i slobode u skladu sa Zakonom o obligacionim odnosima, imaju samo rehabilitovana lica, a da tužioci kao naslednici – bračni drug i deca rehabilitovanog lica nemaju pravo na naknadu materijalne štete. Pravo na rehabilitovano obeštećenje za pretrpljenu materijalnu štetu u smislu odredbe člana 26. Zakona o rehabilitaciji pripada samo rehabilitovnom licu a ne i njegovim pravnim sledbenicima. Nema mesta ni primeni odredaba Zakona o obligacionim odnosima koja se tiču naknade materijalne štete, pošto je Zakon o rehabilitaciji, poseban zakon (lex specialis) u odnosu na Zakon o obligacionim odnosima pa se u konkretnom slučaju primenjuju odredbe Zakona o rehabilitaciji, a ne odredbe Zakona o obligacionim odnosima. Dakle, Zakon o rehabilitaciji propisuje da se pravo na naknadu materijalne štete priznaje isključivo rehabilitovanom licu, odnosno ovo pravo je vezano za ličnost rehabilitovanog lica i ne može se prenositi na njegove pravne sledbenike. Tužioci su tužbu u ovoj pravnoj stvari podneli 27.04.2016. godine nakon smrti rehabilitovanog lica koje je preminulo 25.06.2015. godine, pa im ne pripada pravo da kao pravni sledbenici nastave postupak radi naknade štete u ovoj parnici niti postoji pravnosnažna odluka o takvom njegovom pravu, a nisu ni rešenjem o nasleđivanju nasledili pravo pravnog prethodnika koje se odnosi na naplatu rehabilitacionog obeštećenja.

Sud je cenio i ostale navode revizije, pa je našao da su neosnovani. Naime, drugostepeni sud je za svoju odluku dao jasne, potpune i pravilne razloge koje ovaj sud u svemu prihvata, zbog čega su suprotni revizijski razlozi neosnovani.

Na osnovu člana 414. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Branislav Bosiljković,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić