OBAVEZUJE SE tužilac da tuženom na ime troškova postupka isplati iznos od 198.150,00 dinara u roku od 15 dana od dana prijema presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Sadu P 475/2019 od 12.12.2019. godine, stavom prvim izreke, odbijen je prigovor stvarne nenadležnosti suda. Stavom drugim izreke, utvrđeno je da je tuženi uvođenjem obaveze provere poznavanja jezika studija na osnovu razgovora sa nastavnicima ili saradnicima na predmetima obuhvaćenim prijemnim ispitom, koju sadržinu razgovora čine pitanja na srpskom jeziku iz testa za prijemni ispit i proverom znanja jezika kao opšti test iz srpskog jezika, ukoliko kandidat kroz razgovor ne pokaže da ne poznaje jezik studija, za kandidate koji su pripadnici mađarske nacionalne manjine i koji polažu prijemni ispit na mađarskom jeziku, prilikom upisa u školsku 20219/2020 godinu diskriminatorski postupao prema pripadnicima mađarske nacionalne manjine koji su kandidati za upis ili nameravaju da upišu Pravni fakultet u Novom Sadu. Stavom trećim izreke, zabranjeno je tuženom ponavljanje radnje diskriminacije opisano u stavu jedan izreke presude. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi da ubuduće pod pretnjom izvršenja omogući pripadnicima mađarske nacionalne manjine polaganje prijemnog ispita na mađarskom jeziku uz proveru poznavanja jezika studija pod istim uslovima kao i za kandidate za upis kod tuženog koji nisu pripadnici nacionalnih manjina. Stavom petim izreke, naloženo je tuženom da u roku od 15 dana pod pretnjom izvršenja, o svom trošku, objavi izreku presude u novosadskim dnevnim listovima „Dnevnik“ i „Magyszo“. Stavom šestim izreke, obavezan je tuženi da za školsku 2019/2020 godinu pod pretnjom izvršenja omogući pripadnicima mađarske nacionalne manjine polaganje prijemnog ispita na mađarskom jeziku uz proveru poznavanja jezika studija pod istim uslovima kao i za kandidate za upis kod tuženog koji nisu pripadnici nacionalnih manjina. Stavom sedmim izreke, obavezana je tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 84.900,00 dinara u roku od 15 dana sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti, pa do konačne isplate. Stavom osmim izreke, odbijen je zahtev za isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđene troškove parničnog postupka od dana presuđenja do dana izvršnosti presude.

Rešenjem istog suda od 14.05.2020. godine izvršena je ispravka stava drugog izreke naznačene presude u osmom redu, tako što je umesto 2019/2010 konstatovano da treba da piše 2019/2020 godine, dok je u preostalom delu presuda ostala neizmenjena.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 828/20 od 27.08.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijena je žalba tuženog i presuda Višeg suda u Novom Sadu P 475/2019 od 12.12.2019. godine koja je ispravljena rešenjem od 14.05.2020. godine potvrđena. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11... 55/14), pa je utvrdio da je revizija tuženog osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Predmet tužbenog zahteva je diskriminacija tuženog vezano za uslove upisa na fakultet za 2019/2020 godinu.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, presudom Višeg suda u Novom Sadu P 2161/18 od 30.10.2018. godine, utvrđeno je da je Pravni fakultet u Novom Sadu uvođenjem obaveze pismene i usmene provere poznavanja jezika na kome se izvodi nastava za kandidate koji su pripadnici mađarske nacionalne manjine i koji se opredele da polažu prijemni ispit na mađarskom jeziku prilikom upisa u školsku 2018/2019 godinu, diskriminatorski postupao prema pripadnicima mađarske manjine koji su kandidati za upis ili nameravaju da upišu Pravni fakultet u Novom Sadu, te je zabranjeno ponavljanje ove radnje diskriminacije, dok je odbijen tužbeni zahtev da se tuženi obaveže da za školsku 2018/2019 godinu i ubuduće pod pretnjom izvršenja omogući pripadnicima mađarske nacionalne manjine polaganje prijemnog ispita na mađarskom jeziku, bez obaveze pismene i usmene provere poznavanja jezika na kome se izvodi nastava. Tuženom je naloženo da u roku od 15 dana pod pretnjom izvršenja o svom trošku objavi izreku presude u novosadskim dnevnim listovima „Dnevnik“ i „Magyar Szo“.

Pravni fakultet je raspisao konkurs za upis studenata u prvu godinu osnovnih akademskih studija za školsku 2019/2020 godinu. Konkursom su propisani opšti uslovi konkurisanja, prema kojima pravo učešća na konkursu imaju lica sa završenim srednjoškolskim obrazovanjem u četvorogodišnjem trajanju i koja poznaju jezik na kome se izvodi nastava (srpski jezik, nivo znanja B2). Konkursom je uređeno da je prijemni ispit jedinstven test iz Ustava i prava građana i iz istorije sa propisanom literaturom. Prijemni ispit se polagao na srpskom jeziku i po posebnom zahtevu na jeziku nacionalne manjine čiji jezik je u službenoj upotrebi na teritoriji AP Vojvodine. Određeno je da se neće proveravati poznavanje jezika studija kandidatima koji polažu prijemni ispit na srpskom jeziku. Neće se proveravati poznavanje jezika studija kandidatima koji polažu prijemni ispit na jeziku nacionalne manjine, ako na osnovu razgovora sa nastavnicima ili saradnicima u predmetima obuhvaćenim prijemnim ispitom pokažu da poznaju jezik studija. Osnov za ovaj razgovor čine pitanja na srskom jeziku iz testa za prijemni ispit. Ukoliko kandidat ne pokaže da poznaje jezik studija, provera znanja jezika će se vršiti kroz opšti test iz srpskog jezika na nivou B2. Provera poznavanja jezika na kome se izvodi nastava se organizuje posle položenog prijemnog ispita, a pre utvrđivanja redosleda kandidata za upis. Konkursom su posebno uređena i pitanja konkursnih rokova. Tuženi, Pravni fakultet u Novom Sadu je na osnovu odredbe člana 91. stav 1. Zakona o visokom obrazovanju i u skladu sa Statutom univerziteta i Statutom fakulteta, Pravilnikom o polaganju prijemnih ispita i upisa kandidata na studijske programe koje realizuje fakultet uz urđivanje uslova, načina i postupak provere znanja jezika na kome se izvodi nastava sproveo prijemni ispit.

Pri ovako utvrđenom činjeničnom stanju, prvostepeni sud je, polazeći od odredbe člana 1. tačka a Konvencije protiv diskriminacije u obrazovanju (usvojena na jedanaestom zasedanju Opšte konferencije OUN-a za obrazovanje, nauku i kulturu 14. decembra 1960. godine, a ratifikovana od strane SFRJ 1964. godine), člana 10. st. 1. i 2. okvirne Konvencije o zaštiti nacionalnih manjina Saveta Evrope iz 1995. godine, člana 7. tačka 2. Evropske povelje o regionalnim manjinskim jezicima, člana 7. Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima iz 1948. godine, Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima kao multilateralnog sporazuma od 16. decembra 1966. godine (stupio na snagu 23. marta 1976. godine), člana 4. stav 1. Sporazuma zaključenog između Srbije, Crne Gore i Mađarske o zaštiti prava mađarske nacionalne manjine koja živi u Srbiji i Crnoj Gori i srpske nacionalne manjine koja živi u Republici Mađarskoj („Službeni list SCG“ broj 12/2004), člana 14. Ustava RS, člana 3. stav 1. i člana 12. stav 1. Zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina („Službeni glasnik SRJ“ br. 11/2002-97/2013), člana 19. Zakona o diskriminaciji, člana 97. Zakona o visokom obrazovanju utvrdio da je tužbeni zahtev tužioca osnovan. Pri tome, u prilog pravne argumentacije zaključuje da je evidentno da se poznavanje srpskog jezika proverava kroz prijemni ispit, a prijemni ispit može da se polaže i položi kako na srpskom jeziku, tako i na jeziku pripadnika nacionalnih manjina – u konkretnom slučaju mađarskom jeziku. Stoga po mišljenju prvostepenog suda uvođenje dodatnih provera pod različitim uslovima za jednu odnosno drugu grupu kandidata nije osnovano i predstavlja pravljenje neopravdane razlike među njima koja nema svoje uporište u zakonitom cilju. U suprotnom, postavilo bi se opravdano pitanje na osnovu čega se ima smatrati da kandidati koji polažu prijemni ispit na srpskom jeziku poznaju jezik studija potrebnog nivoa B2 (kako je to propisano odredbom člana 3. stav 4. Pravilnika), odnosno da kandidati koji polažu prijemni ispit na jeziku nacionalne manjine ne poznaju jezik studija istog nivoa i da je za te kandidate potrebna dodatna provera. Uvođenje dodatne provere kroz razgovor sa kandidatima, a o pitanjima koja su obuhvaćena prijemnim ispitom na srpskom jeziku i provera znanja i jezika kroz opšti test srpskog jezika ukoliko kandidat kroz razgovor ne pokaže da ne poznaje jezik studija za kandidate koji su pripadnici nacionalne manjine a koji polože prijemni ispit na mađarskom jeziku predstavlja diskriminatorsko postupanje prema pripadnicima mađarske nacionalne manjine koji su kandidati za upis ili nameravaju da upišu Pravni fakultet u Novom Sadu.

Drugostepeni sud je u svemu prihvatio pravne razloge prvostepenog suda, s tim što u prilogu osnovanosti tužbenog zahteva tužioca ističe da je način provere znanja srpskog jezika nesrazmeran jer se studentima koji polažu prijemni ispit na srpskom jeziku provera znanja vrši samim položenim prijemnim ispitom, a studentima koji polažu prijemni ispit na nekom od jezika nacionalnih manjina nameće obaveza da dokazuju poznavanje jezika studija pred nastavnicima i saradnicima u postupku u kome nisu poznati kriterijumi za ocenjivanje znanja jezika. Upitna je kompetentnost onih kojih vrše ocenjivanje, a osim toga gradivo koje su pismenim putem položili moraju da polažu i usmeno, pa ukoliko ne zadovolje kriterijume polažu još jedan test iz srpskog jezika. Pri tome, drugostepeni sud se poziva i na odredbu člana 14. stav 2. i člana 21. stav 3. Ustava RS, čl. 1. i 2. Deklaracije o pravima pripadnika nacionalnih ili etničkih, verskih ili jezičkih manjina, član 10. stav 2. i član 12. stav 3. okvirne Konvencije o zaštiti nacionalnih manjina, član 7. st. 2. i 3. i član 10. stav 4. Evropske povelje o regionalnim i manjinskim jezicima kao i Hašku preporuku o pravu nacionalnih manjina na obrazovanje i izjašnjenje.

Po stanovištu Vrhovnog kasacionog suda, u ovoj pravnoj stvari je pravilno i potpuno utvrđeno činjenično stanje, ali su nižestepeni sudovi pogrešno ocenili da je u ovom slučaju učinjena diskriminacija i da je tužbeni zahtev osnovan, što je uzrokovalo i pogrešnu primenu materijalnog prava, a iz sledećih razloga:

Naime, tuženi kao pravni fakultet u sastavu Univerziteta u Novom Sadu dobio je potrebnu akreditaciju. Prema članu 97. Zakona o visokom obrazovanju uređeno je da se lice – kandidat može upisati na studijske programe ako poznaje jezik na kome se izvodi nastava. Shodno tome, Pravni fakultet u Novom Sadu je uredio uslove, način i postupak provere znanja jezika na kom se izvodi nastava Pravilnikom o polaganju prijemnih ispita i upisu kandidata na studijske programe koje realizuje pravni fakultet. Naznačeni pravilnik predstavlja opšti akt. Prema članu 2. naznačenog pravilnika propisano je da se upis na prvu godinu osnovnih akademskih studija koji realizuje fakultet vrši u skladu sa Statutom univerziteta, Statutom fakulteta, studijskim programima i uslovima bliže određenim konkursom. Članom 3. Pravilnika o polaganju prijemnih ispita i upisu kandidata na studijske programe koje realizuje taj fakultet utvrđeno je da se u prvu godinu osnovnih akademskih studija u okviru broja utvrđenih za upis može upisati lice koje ima završeno srednje obrazovanje u trajanju od četiri godine i koje je položilo prijemni ispit. Lice se može upisati na studijske programe iz stava 1. tog člana, ako poznaje jezik na kome se izvodi nastava. Poznavanje jezika na kome se izvodi nastava proverava se kroz prijemni ispit, a smatra se da poznaju jezik na kome se izvodi nastava svi kandidati koji polože prijemni ispit na srpskom jeziku. Članom 7. Pravilnika o polaganju prijemnih ispita uređeno je da se prijemni ispit polaže pismeno, a prema stavu 8. citiranog člana da lica koja su pripadnici nacionalnih manjina mogu polagati prijemni ispit na jeziku nacionalne manjine. Dalje, članom 12. Pravilnika uređeno je da se za lica iz čl. 5. i 7. stav 7. organizuje provera poznavanja srpskog jezika na kome se izvodi nastava posle položenog prijemnog ispita, a pre utvrđivanja redosleda kandidata za upis. Provera poznavanja jezika vrši se u formi testa i usmenom obliku. Potrebno znanje srpskog jezika prema članu 13. naznačenog pravilnika mora biti na nivou B2.

Iz ovoga proizilazi da su odredbe naznačenog pravilnika usklađene sa Statutom fakulteta, Statutom univerziteta i članom 97. Zakona o visokom obrazovanju. Sadržina konkursa za upis 2019/2020 godinu opredeljena je u svemu u skladu sa naznačenim odredbama Pravilnika o polaganju prijemnih ispita i upisa kandidata na studijske programe koje realizuje pravni fakultet. Kako naznačeni pravilnik predstavlja opšti akt, proizilazi da su nižestepeni sudovi vršili ocenu ustavnosti naznačenih odredbi Pravilnika sa Ustavom i međunarodnim ratifikovanim aktima. To izlazi iz okvira nadležnosti sudova opšte nadležnosti. Ocenu ustavnosti naznačenih odredbi pravilnika mogao je da vrši samo Ustavni sud. Ocenom konkursnih uslova za upis (što je sprovodbeni akt), a koje odredbe nisu odstupale od odredbi sadržanih u Pravilniku, nižestepeni sudovi su na jedan poseban način izvršili ocenu ustavnosti naznačenog pravilnika kao opšteg akta, što nije bilo u njihovoj nadležnosti.

S druge strane, evidentno je da je naznačeni pravnilnikom kao i citiranim statutima i Zakonom o visokom obrazovanju propisano da se kandidat može upisati na studijske programe ako poznaje jezik na kome se izvodi nastava. Nastava na Pravnom fakultetu u Novom Sadu se izvodi na srpskom jeziku. Stoga se ne može smatrati da su pripadnici nacionalne mađarske manjine koji su položili prijemni na mađarskom jeziku diskriminisani proverom nivoa znanja srpskog jezika radi praćenja nastave. Kako je Vrhovni kasacioni sud utvrdio da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo, to je primenom člana 416. stav 1. ZPP, preinačio nižestepene presude i odlučio kao u stavu prvom i drugom izreke.

Odluka o troškovima postupka je doneta na osnovu člana 165. stav 2. u vezi čl. 153. i 154. ZPP. Tužilac je obavezan da tuženom naknadi troškove parničnog postupka i to: na ime stručnog sastava odgovora na tužbu 11.250,00 dinara, na ime zastupanja od strane stručnog lica na jednom održanom ročištu iznos od 12.750,00 dinara, na ime takse za odgovor na tužbu iznos od 18.450,00 dinara, na ime stručnog sastava žalbe iznos od 22.500,00 dinara, na ime stručnog sastava revizije iznos od 22.500,00 dinara, na ime takse za žalbu 18.450,00 dinara, takse za drugostepenu odluku iznos od 18.450,00 dinara, na ime takse za reviziju iznos od 36.900,00 dinara, na ime takse za odluku po reviziji iznos od 36.900,00 dinara, što sve ukupno čini iznos od 198.150,00 dinara, a sve u skladu sa AT i TT.

Predsednik veća - sudija

dr Dragiša B. Slijepčević,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić