Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilac je dao odgovor na reviziju.

Ispitujući pobijanu presudu primenom člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 3. ZPP („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11 ... 18/20 i 10/23) Vrhovni sud je našao da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je sa pravnim prethodnikom tuženog sada pokojnim VV zaključio usmeni ugovor o kupoprodaji pet ari dela kat. parcele broj .. po kulturi njiva 5. klase, ukupne površine 30,90 ari, upisane u list nepokretnosti broj .. KO ... . U trenutku zaključenja ugovora tužilac i pravni prethodnik tuženog nisu u merama i granicama omeđili deo parcele koja je bila predmet ugovora, već je dogovoreno da je to površina od 5 ari pored parcele GG, do pešačkog puta. Tužilac je pravnom prethodniku tuženog isplatio ugovorenu kupoprodajnu cenu od 16.000,00 dinara, o čemu nije sačinjena priznanica. Nakon zaključenja ugovora, tužilac je ušao u posed kupljenog dela parcele na kome je izgradio objekat od dva odeljenja u kome je otvorio prodavnicu koja je radila sedam godina. Tužilac je pravnom prethodniku tuženog dozvolio da deo kupljene parcele, koji se nalazi na 3 do 4 metara od objekta koji se gradio, nastavi da koristi i obrađuje (ore i seje), a što je nakon smrti pok.VV činio i tuženi. Među strankama nije sporno da je tužilac vlasnik sagrađenog objekta na predmetnoj katastarskoj parceli i da je tužilac bio u državini zemljišta ispod i oko objekta u površini od 136m2, a da je preostalu spornu površinu do 500m2 obrađivao sada pok. VV tako što je na parceli sejan kukuruz. Nakon njegove smrti 2013. godine, taj deo parele nastavio je da koristi tuženi (kao pravni sledbenik) na isti način, s tim što ga je tada tužilac upozorio da taj deo parcele ne obrađuje.

Na osnovu nalaza veštaka geodetske struke utvrđeno je da katastarska parcela broj .. KO ... predstavlja obradivo poljoprivredno zemljište po kulturi njiva 5. klase, ukupne površine 30.90 ari. Sa zapadne strane pored reke Veliki Rzav kroz parcelu prolazi put u dužini od 65m koji nije upisan u katastar nepokretnosti. Utvrđene su mere i granice dela te parcele koja je predmet tužbenog zahteva (kao u izreci presude) u površini od 5 ari, na kojem je izgrađen prizemni objekat od dva odeljenja što predstavlja udeo od 500/3090 od cele parcele. Kako tuženi ne spori tužiocu stečeno pravo na površini parcele broj .. KO ... ispod objekta (34 m2) i oko objekta, utvrđene su mere i granice tog dela parcele u površini od 136m2 koja se na licu mesta ne koristi kao njiva i predstavlja udeo od 136/3090 od cele parcele.

Navedeno činjenično stanje drugostepeni sud je utvrdio nakon što je otvorio raspravu na osnovu člana 383. stav 4. ZPP i izveo predložene dokaze koje je cenio u smislu člana 8. tog zakona. Drugostepeni sud je primenom člana 28. stav 4 Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa ocenio da je osnovan tužbeni zahtev imajući u vidu da je tužilac posle zaključenog usmenog ugovora o kupoprodaji dela kat. parcele broj .. KO ... isplatio u celosti kupoprodajnu cenu, ušao u posed kupljenog dela parcele koji se graniči sa parcelom suseda GG i do puta, a potom dozvolio i odobrio pravnom prethodniku tuženog da ore istu parcelu u blizini prodavnice koju je izgradio tužilac. Od 1990. godine do smrti pokojnog VV 2013. godine, tužilac je bio u savesnoj državini kupljenih 5 ari predmetne parcele, s obzirom na to da je ispod objekta prodavnice i oko objekta držao deo parcele kao neposredni držalac, a u preostalom delu do 5 ari kao posredni držalac jer je odobrio pravnom prethodniku tuženog da na tom delu ore, seje i ubira letinu, te je zaključio da tužilac vlasnik sporne nepokretnosti u površini od 5 ari u utvrđenim merama i granicama i u vremenu potrebnom za održaj više od 20 godina.

Zaključak i pravno stanovište drugostepenog suda za sada se ne može prihvatiti. Po oceni Vrhovnog suda osnovano se izjavljenom revizojom ukazuje da je drugostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo, zbog čega je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Odredbom člana 28. stav 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa propisano je da savestan držalac nepokretne stvari na koju drugi ima pravo svojine stiče pravo svojine na tu stvar održajem protekom 20 godina. Članom 30. stavom 1. istog zakona propisano je da vreme potrebno za održaj počinje teći onog dana kada je držalac stupio u državinu stvari, a završava se istekom poslednjeg dana vremena potrebnog za održaj, dok je stavom 2. istog člana propisano da u vreme potrebno za održaj uračunava se i vreme za koje su prethodnici sadašnjeg držaoca držali stvar kao savesni i zakoniti držaoci, odnosno kao savesni držaoci.

Prema članu 70. stavom 1. istog zakona državinu stvari ima svako lice koje neposredno vrši faktičku vlast na stvari (neposredna državina), dok je stavom 2. tog člana propisano da posrednu državinu ima lice koje faktičku vlast na stvari vrši preko drugog lica, kojem je po osnovu plodouživanja, ugovora o korišćenju stana, zakupa, čuvanja, posluge ili drugog pravnog posla, dalo stvar u neposrednu državinu. Posredna državina uvek pretpostavlja nečiju neposrednu državinu.

Za sticanje prava svojine vanrednim održajem potrebna je savesna državina stvari (ako držalac ne zna ili ne može znati da stvar koju drži nije njegova) i protek roka od 20 godina za nepokretne stvari. Savesna državina je uslov za sticanje prava svojine za sve vreme trajanja održaja, koja se pretpostavlja, tako da držalac nije dužan da dokazuje da je savestan, već nesavesnost dokazuje onaj ko se na nju poziva.

Dakle, održaj je originaran način sticanja prava svojine na osnovu državine određenog kvaliteta i proteka vremena. Državina predstavlja faktičku vlast na stvari, ali da bi se radilo o državini na osnovu koje se održajem može steći pravo svojine potrebno je da držalac preduzima radnje na osnovu kojih se osnovano može zaključiti da je držalac stvari, odnosno da se držalac prema stvari ponaša kao vlasnik.

U konkrentom slučaju drugostepeni sud je zaključio da je tužilac kao kupac, nakon zaključenog usmenog ugovora o kupoprodaji sa pravnim prethodnikom tuženog sada pok. VV, od 1990 godine neposredni držalac dela predmetne parcele ispod i oko sagrađenog objekta (u površini od 136 m2 i utvrđenim merama i granicama u skladu sa nalazom veštaka geodetske struke) i posredni držalac u preostalom spornom delu parcele do 5 ari, s obzirom na to da je odobrio pravnom prethodniku tuženog da ore, seje i ubira letinu, savesni držalac kupljenih ukupno 5 ari nepokretnosti u vremenu potrebnom za održaj više od 20 godina.

Međutim, prema utvrđenom činjeničnom stanju, sada pok. VV je bio vlasnik predmetne parcele br. .. KO ... i neposredni držalac spornog dela iste nepokretnosti koja je bila predmet ugovora o kupoprodaji, a u površini preko 136 m2 do ukupno 5 ari koji je obrađivao i ubirao plodove sa tog dela parcele, a nakon njegove smrti 2013. godine taj deo parele nastavio je da na isti način koristi tuženi (kao pravni sledbenik). Iz navedenog proizilazi da su ostale neutvrđene činjenice u pogledu posredne državine spornog dela nepokretnosti.

Naime, drugostepeni sud je stanovišta da je nakon zaključenog usmenog ugovora, odobrenjem sada pok. VV kao prodavcu i vlasniku, da obrađuje sporni deo parcele (ore, seje i ubira letinu) zasnovana posredna državina tužioca i da je na taj način on imao faktičku vlast na toj stvari duže od 20 godina. Imajući u vidu da posredna državina mora prethodno biti zasnovana na neposrednoj državini, izostalo je utvrđenje na koji način je usmeni ugovor izvršen, odnosno da li je tužilac stupio u posed spornog dela parcele i na koji način je manifestovao faktičku vlast na tom delu nepokretnosti kao neposredni držalac, a kod utvrđenja da je sada pok. VV nastavio da obrađuje sporni deo parcele nakon zaključenja ugovora. Osim toga, navedeno odobrenje tužioca dato sada pok. VV nakon zaključenog usmenog ugovora o kupoprodaju je jednostrana izjava koja da bi proizvela dejstvo mora biti zasnovana na određenom pravnom poslu sa utvrđenim obimom prava i obaveza ugovarača, a na osnovu čega bi se smatralo da je zasnovana posredna državina. S tim u vezi ostalo je neutvrđeno da li je tužilac preduzimo određene radnje u vremenu potrebom za održaj, a na osnovu kojih se osnovano može zaključiti da je držalac stvari, odnosno da se prema delu katastarske parcele koja je predmet ove parice ponašao kao vlasnik.

Stoga se za sada ne može prihvatiti kao pravilan zaključak drugostepenog suda da su ispunjeni uslovi za sticanje prava svojine održajem na spornom delu parcele propisan članom 28. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, jer da bi neko lice steklo pravo svojine održajem na nepokretnosti potreban je ne samo protek vremena, već i da je državina te nepokretnosti određenog kvaliteta po pitanju svesnosti i odnosa prema toj stvari kao vlasnik pod uslovom da ne zna ili ne može znati da stvar koju drži nije njegova.

Kako zbog pogrešne primene materijalnog prava nisu raspravljene odlučne činjenice za donošenje odluke o zahtevu tužioca, to je drugostepena presuda ukinuta i predmet vraćen drugostepenom sudu na ponovno suđenje, kako bi drugostepeni sud u ponovnom postupku upotpunio činjenično stanje imajući u vidu iznete primedbe ovog suda, nakon čega će doneti pravilnu i zakonitu odluku.

Sa iznetih razloga, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković