.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev 4204/2019
29.10.2020. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Božidara Vujičića, predsednika veća, Vesne Subić i Jelice Bojanić Kerkez, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., selo ..., čiji je punomoćnik Vladica Nikolić, advokat iz ...., protiv tužene Republike Srbije – Ministarstvo pravde - Osnovni sud u Kragujevcu, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, sa sedištem u Beogradu, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 746/19 od 15.05.2019. godine, u sednici veća održanoj dana 29.10.2020. godine, doneo je
P R E S U D U
ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužene izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 746/19 od 15.05.2019. godine.
ODBIJA SE, kao neosnovan, zahtev tužene za naknadu troškova revizijskog postupka.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Višeg suda u Beogradu P 2184/16 od 02.10.2018. godine, koja je ispravljena rešenjem istog suda P 2184/16 od 15.11.2018. godine, stavom prvim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev i obavezana tužena da tužiocu na ime naknade materijalne štete isplati iznos od 140.000 evra sa kamatom obračunatom na godišnjem nivou počev od 24.03.2005. godine do 25.12.2012. godine u visini osnovne kamatne stope Evropske centralne banke, a od 25.12.2012. godine do isplate u visini referentne kamatne stope Evropske centralne banke na glavne operacije za refinansiranje uvećane za 8% poena, sve u dinarskoj protivvrednosti prema srednjem kursu NBS na dan isplate. Stavom drugim izreke, tužbeni zahtev je odbijen u delu kojim je traženo da se obaveže tužena da tužiocu na dosuđeni iznos od 140.000 evra isplati kamatu obračunatu na godišnjem nivou za period počev od 29.01.2004. godine do 24.03.2005. godine u visini osnovne kamatne stope Evropske centralne banke. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužiocu naknadi troškove postupka u iznosu od 249.750,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 02.10.2018. godine do isplate. Stavom četvrtim izreke, usvojen je predlog tužioca za oslobađanje od plaćanja sudskih taksi.
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 746/19 od 15.05.2019. godine, stavom prvim izreke, odbijena je, kao neosnovana, žalba tužene i potvrđena prvostepena presuda ispravljena rešenjem istog suda P 2184/16 od 15.11.2018. godine, u stavu prvom i trećem izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tžioca i tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka. Stavom trećim izreke, odbačena je žalba tužene izjavljena protiv stava drugog i četvrtog izreke prvostepene presude, kao nedozvoljena.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, reviziju je blagovremeno izjavila tužena zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.
Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u granicama propisanim odredbom člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11... 18/20), i našao da revizija tužene nije osnovana.
U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a nema ni drugih bitnih povreda postupka zbog kojih se revizija može izjaviti prema propisanom u članu 407. stav 1 ovog zakona.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac AA je sin pokojne BB, preminule 16.07.2009. godine, čije je imanje na ... prodato za 140.000 evra, korišćenjem lažnih isprava, sudski overenih u Republici Srbiji. Kao prognano lice sa imanja na teritoriji ...., od sredine 1999.godine BB je živela u Republici Srbiji, u ... . Bez njenog znanja i učešća izvršena je prodaja imovine čiji je vlasnik bila u 2014.godini, što je ona saznala naknadno, tragom isprava korišćenih kod prodaje njenih nepokretnosti i uvida u knjigu overe u Opštinskom sudu u Kragujevcu 24.03.2005.godine. Tim putem došlo se do saznanja da je potpis i otisak prsta BB na ispravama overenim u sudu falsifikovan. Usledio je krivični postupak koji je rezultirao osudom lica odgovornih za izvršenje krivičnog dela. Pravnosnažnom presudom Višeg suda u Kragujevcu K 2/13 od 25.05.2015. godine okrivljena VV oglašena je krivom zato što je dana 25.12.2003. godine u Kragujevcu, kao službeno lice u svojstvu referenta za overu u Opštinskom sudu u Kragujevcu, iskorišćavanjem službenog položaja i ovlašćenja i prekoračenjem granice svog službenog ovlašćenja, pribavila takođe okrivljenoj GG i sada pokojnom DD korist, a nanela štetu i bliže povredila pravo oštećene BB iz ..., na taj način što je bez prisustva oštećene BB i bez utvrđivanja njenog identiteta u knjizi overe Opštinskog suda u Kragujevcu Ov.br. ... i ..., zavela i overila lažno ovlašćenje i lažnu izjavu o slobodnoj prodaji koje je sačinila okrivljena GG, čime je omogućila okrivljenoj GG i njenom pokojnom suprugu da pribave lažnu dokumentaciju na osnovu koje su izvršili prodaju imovine oštećene BB i pribave imovinsku korist u iznosu od 140.000 evra, odnosno 9.627.618,00 dinara, čime je izvršila krivično delo zloupotreba službenog položaja iz člana 359. stav 3. u vezi člana 1. KZ. GG oglašena je krivom zato što je u saizvršilaštvu sa sada pok. DD izvršila krivično delo prevare iz člana 208. stav 4. u vezi stava 1. u vezi člana 33. KZ.
Korišćenjem ovlašćenja overenog kod Opštinskog suda u Kragujevcu Ov 757/03 od 25.01.2003. godine i pisane izjave o slobodnoj prodaji overenoj kod Opštinskog suda u Kragujevcu Ov .../... od istog datuma, preko ĐĐ koja slovi punomoćnikom prodavca zaključen je ugovor o raspolaganju imovinom sada pokojne BB, dana 27.01.2004. godine sa EE, ŽŽ, ZZ i II iz ... kod ..., kao kupcima, kuće i katastarskih parcela .../..., .../..., .../.../..., .../..., .../..., upisanih u posedovnom listu ... KO ... (ranije ...), za kupoprodajnu cenu od 140.000 evra, za koju je ugovorom konstatovano da su je kupci isplatili. Ugovor je overen kod Opštinskog suda u Prizrenu 29.01.2004.godine. Kupci su stupili u posed predmetnih nepokretnosti, u katastru nepokretnosti su upisani sa pravom svojine u po ¼ dela, a od 25.01.2005.godine kao isključivi vlasnik upisan je JJ. U pitanju su nepokretnosti koje je pokojna BB nasledila iza svog oca pokojnog KK, po pravnosnažnom rešenju Opštinskog suda u Prizrenu O 32/94 od 08.04.1994. godine, ispravljenog rešenjem tog suda O 32/94 od 21.09.1994. godine.
Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Kž1 446/16 od 16.06.2016.godine preinačena je odluka o imovinskopravnom zahtevu, tako što je oštećeni LL za ostvarivanje imovinskopravnog zahteva upućen na parnicu, koju je pokrenuo nakon što je pravnosnažnim rešenjem Osnovnog suda u Čačku O 1286/16 od 02.08.2016. godine oglašen za zakonskog naslednika na zaostavštini pokojne BB. Visinu štete od 140.000 evra tužena nije sporila.
Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je primenom odredaba člana 154. stav 1, 155. Zakona o obligacionim odnosima i 172. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, zaključio da postoji odgovornost tužene za naknadu štete koju tužilac potražuje, jer je usled nezakonitog rada organa tužene, Opštinskog suda u Kragujevcu, trećem licu omogućeno da ugovorom o kupoprodaji nepokretnosti overenim kod Opštinskog suda u Prizrenu neovlašćeno raspolaže imovinom pravnog prethodnika tužioca pok. BB i njene nepokretnosti proda za ukupnu kupoprodajnu cenu od 140.000 evra. Imajući u vidu da je pravnosnažnom krivičnom presudom okrivljena VV, kao zaposlena kod tužene na radnom mestu referenta overe Opštinskog suda u Kragujevcu, oglašena krivom zbog izvršenja krivičnog dela zloupotreba službenog položaja iz člana 359. stav 3. u vezi stav 1. KZ jer je bez prisustva BB i bez utvrđivanja njenog identiteta u knjizi overe zavela i overila lažno ovlašćenje i lažnu izjavu o slobodnoj prodaji, te da je usled navedenog postupanja došlo do povrede prava vlasnika na neometano uživanje imovine iz Protokola 1. Evropske konvencije o ljudskim pravima, odnosno tužilac pretrpeo materijalnu štetu, sud je zaključio da postoji odgovarnost tužene za štetu i odlučio usvajanjem tužbenog zahteva.
Drugostepeni sud je prihvatio stanovište prvostepenog suda i u pobijanoj odluci izneo razloge za ocenu o neosnovanosti žalbenih navoda da su tužbom morale biti obuhvaćene obe okrivljene iz krivičnog postupka kao da se radi o nužnom suparničarstvu, što ovde nije slučaj, uz zaključak da tužilac osnovano potražuje naknadu štete na teret tužene Republike Srbije po osnovu nazakonitog i nepravilnog rada organa tužene, odnosno zaposlene u organu tužene, u ovom slučaju okrivljene VV.
Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana. Presudama nižestepenih sudova pravilno je primenjeno materijalno pravo.
Odredbom člana 154. Zakona o obligacionim odnosima, propisano je da ko drugom prouzrokuje štetu dužan je da je naknadi ukoliko ne dokaže da je šteta nastala bez njegove krivice. Materijalna šteta, prema članu 155. istog zakona, predstavlja umanjenje nečije imovine (obična šteta) i sprečavanje njenog povećanja (izmakla korist).
Odredbom člana 172. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima propisano je da pravno lice odgovara za štetu koju njegov organ prouzrokuje trećem licu u vršenju ili u vezi sa vršenjem svoje funkcije.
Prema citiranom, tužena odgovora za štetu koju njen organ prouzrokuje određenom licu u vršenju ili u vezi sa vršenjem svojih funkcija. U konkretnom slučaju, odgovornost tužene postoji zato što je zaposlena u sudu kao organu tužene, utvrđenim propustima overila isprave uz pomoć kojih je omogućeno neovlašćeno raspolaganje imovinom pravnog prethodnika tužioca pokojne BB, prodajom trećim licima. Krivična odgovornost zaposlene u organu tužene je utvrđena u pravnosnažno okončanom krivičnom postupku. U parničnom postupku sud je u pogledu postojanja krivičnog dela i krivične odgovornosti učinioca vezan za pravnosnažnu presudu krivičnog suda kojom se optuženi oglašava krivim, saglasno članu 13. ZPP. Dakle, na nezakonitom postupanju kod overe isprava u organu tužene, zasnovan je osnov odgovornosti tužene za štetu koja je usledila prodajom nepokretnosti, a u visini kupoprodajne cene koje je tužilac odnosno njegova prethodnica lišena. U takvoj situaciji, tužena je dužna da tužiocu naknadi štetu.
Navodima revizije ponavljaju se žalbeni navodi koji su cenjeni od strane drugostepenog suda. Nasuprot utvrđenog o činjenicama, u reviziji se netačno iznosi da je tužiocu dosuđen imovinskopravni zahtev u krivičnom postupku. Neosnovano se osporavaju zaključci o postojanju uzročne veze i pasivnoj legitimaciji na strani tužene Republike Srbije, isticanjem da je imovinska korist dobijena izvršenjem krivičnog dela pribavljena u korist osuđene GG, koja nije bila radnik organa tužene, uz pogrešno shvatanje da zbog toga Republika Srbija ne može biti obavezana na naknadu celokupne štete.
Pravnosnažnom krivičnom presudom okrivljene nisu obavezane da naknade štetu tužiocu. Tužilac je upućen na parnicu. Početna u nizu radnji koje su dovele do nastanka štete, bila je radnja overe punomoćja i izjave, izvršena na nezakonit način. Obaveza tužene da štetu naknadi, zasnovana na principu odgovornosti za nezakonit rad njenog organa, nije uslovljena postavljanjem odštetnog zahteva prema osuđenim licima. Dokaza nema da je tužiocu u celini ili delom šteta naknađena.
Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da revizija nije osnovana. Drugostepeni sud je prihvatio činjenično stanje utvrđeno prvostepenom presudom i o postavljenim zahtevima odlučio u potpunosti pravilnom primenom materijalnog prava. Navod revizije o bitnoj povredi odredaba parničnog postupka nije konkretizovan, te se u razmatranje ne može uzeti.
Traženi troškovi revizijskog postupka se ne dosuđuju s obzirom na ishod postupka po reviziji.
Na osnovu izloženog, odlučeno je kao u izreci, primenom člana 414. stav 1. ZPP.
Predsednik veća - sudija
Božidar Vujičić, s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
