Apelacioni sud u Novom Sadu je, presudom Gž2 450/24 od 03.09.2024. godine, žalbu tuženog-protivtužioca odbio i potvrdio presudu Osnovnog suda u Novom Sadu P2 1148/2023 od 30.05.2024. godine, u pobijanom delu kojim je usvojen tužbeni zahtev i maloletna VV poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, uređen model održavanja ličnih odnosa deteta sa ocem i obavezan otac da doprinosi dečijem izdržavanju, u delu kojim je odbijen protivtužbeni zahtev te u delu kojim je odlučeno da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi-protivtužilac je izjavio blagovremenu reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11 ... 18/20), u vezi odredbe člana 92. Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“, br. 10/23) i odredbe člana 202. Porodičnog zakona („Službeni glasnik RS“ br. 18/2005 ... 6/2015), pa je utvrdio da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom revidenta ne ukazuje se na neku drugu bitnu povredu odredaba parničnog postupka propisanu odredbom člana 407. stav 1. tačke 2. i 3. istog Zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su brak zaključile ...2014. godine, a maloletna VV, rođena je ...2015. godine, kao njihovo jedino zajedničko dete. Zbog nasilja u porodici od strane tuženog, tužilja je, sa ćerkom napustila zajedničko domaćinstvo a tuženom su izrečene hitne mere privremenog udaljenja iz stana i privremena zabrana da kontaktira žrtvu nasilja, tužilju. Tužilja je rođena ...1985. godine, po zanimanju je diplomirani ..., zaposlena u ..., sa mesečnom zaradom od oko 90.000,00 dinara. Sa maloletnim detetom, počev od maja 2024. godine, živi u stanu u ... u kom su svi ranije živeli, kao porodica, a u vlasništvu je majke tužilje. Nije kreditno zadužena i nema zakonsku obavezu izdržavanja drugih lica. Tuženi je rođen 1977. godine i po zanimanju je profesor ... . Zdrav je i radno sposoban, a živi u stanu u vlasništvu svoje majke, u ..., površine 43 m2. U vlasništvu ima sedam stanova i garažu u ..., pri čemu u jednom od stanova živi njegova majka dok ostale stanove izdaje u zakup. Prihode ostvaruje kako izdavanjem tako i adaptacijom stanova odnosno enterijera, na koji način ostvaruje prihod od oko 100.000,00 dinara mesečno. Nije kreditno zadužen, a osim prema maloletnoj VV, nema zakonsku obavezu izdržavanja drugih lica, pri čemu svojoj majci mesečno daje iznos od 12.000,00 dinara i plaća režijske troškove za stan u kome ona živi. Do donošenja privremene mere 31.07.2023. godine, tuženi je doprinosio izdržavanju maloletne VV mesečnim iznosom od oko 15.000,00 dinara kao i kupovinom odevnih predmeta i stvari koje one poželi. Maloletna VV rođena je ...2015. godine, pohađa drugi razred osnovne škole. Mesečne potrebe za njeno izdržavanje iznose 43.000,00 dinara a odnose se na ishranu, higijenu, odevanje, školske i vanškolske potrebe, društvene i edukativne sadržaje, rođendane, ekskurzije kao i troškove za suplemente – vitamine imajući u vidu njenu uzrasnu dob te činjenicu da je zdravo dete. Centar za socijalni rad Bački Petrovac je u svom nalazu i mišljenju naveo da je maloletna VV odlična učenica koja, spram uzrasta, poštuje pravila ponašanja. U razgovoru se izjasnila da bi volela da nastavi da živi sa majkom, a da oca viđa i kod njega boravi uz obavezu da će je vratiti majci, po dogovoru. Opservacijom odnosa majke i deteta konstatovan je potreban stepen bliskosti, dok odnos sa ocem nije posebno opserviran imajući u vidu da se njihov lični kontakt odvija u kontrolisanim uslovima u prostorijama Centra za socijalni rad Grada Novog Sada, od kog je pribavljeno mišljenje i opserviran blizak emotivni odnos oca sa detetom, koji se vremenom lako uspostavlja, uz prisustvo fizičke bliskosti. Majka je, kao roditelj, adekvatnih roditeljskih kapaciteta, ume da prepozna razvojne potrebe deteta i da blagovremeno na njih odgovori, u skladu sa svojim mogućnostima. Sa detetom ostvaruje adekvatan fizički kontakt, postoji adekvatna međusobna razmena emocija na relaciji sistem – subsistem i jasno postavljene granice. Tužilja koristi autoritativni vaspitni metod ali negira primenu represivnih metoda. Autentično je motivisana da nastavi da brine o detetu i otvorena je za saradnju sa ocem deteta u cilju daljeg negovanja emotivnog odnosa roditelj – dete, na način kojim se osigurava njegova sigurnost. Otac poseduje roditeljske kapacitete da brine o detetu jer je od detetovog rođenja bio aktivan roditelj, usmeren na zadovoljenje detetovih potreba, koje ume da prepozna i odgovori na njih. Autentično je motivisan da preuzme brigu o detetu i otvoren je za saradnju sa majkom, u delu roditeljske komunikacije. O sebi, kao roditelju, govori u superlativu, nekritičan je u odnosu na sebe, svoje postupke ili roditeljsko delovanje. Kao roditelj, tuženi ne prepoznaje u potpunosti potrebe deteta, odnosno njene kapacitete ili ograničenja, već na prvo mesto stavlja svoja očekivanja i želje koje se tiču deteta. Teže prihvata poveravanje deteta majci jer smatra da je on roditelj koji treba da samostalno vrši roditeljsko pravo. Imajući u vidu roditeljske potencijale parničnih stranaka i njihovo dosadašnje angažovanje u domenu roditeljstva, te s obzirom na sve utvrđene karakteristike i činjenice u nalazu, mišljenje je Centra za socijalni rad Bački Petrovac da je u najboljem interesu maloletne VV njen dalji ostanak u porodici majke, kojoj treba poveriti samostalno vršenje roditeljskog prava o detetu. Briga majke o detetu pokazala je da je dosadašnje i aktuelno funkcionisanje deteta bez problema i poteškoća u svim sferama funkcionisanja, da se beleži emocionalne stabilnost deteta kao i da postoji uspostavljen dobar odnos funkcionisanja majke i deteta. Poštujući emocionalnu privrženost deteta majci, verbalizaciju i želju deteta za nastavkom daljeg življenja sa majkom, uz ostvarivanje ličnih kontakata sa ocem, smatra se da je tužilja odnosno majka, roditelj koji u kontinuitetu pokazuje autentičnu zainteresovanost za brigu o detetu i poseduje kapacitete da svojim roditeljskim delovanjem i dalje obezbeđuje životni angažman deteta u svojoj porodici, koja predstavlja detetov najbolji interes. Predloženi model viđenja deteta i oca, Centar za socijalni rad smatra adekvatnim jer će se na taj način smanjiti rizik od izloženosti deteta sukobima lojalnosti i sukobima emocionalne povrede kao i mogućnosti kontrole funkcionisanja i pomeranja granica, što je do sada bilo prisutno od strane oca deteta.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su maloletnu VV poverili majci na samostalno vršenje roditeljskog prava na osnovu odredbe člana 77. stav 3. u vezi člana 266. stav 1. i 272. stav 2. Porodičnog zakona, nalazeći da je takva odluka u najboljem interesu maloletnog deteta. Odluka o doprinosu tuženog izdržavanju maloletnog deteta doneta je primenom odredbe člana 160. stav 1. Porodičnog zakona, na osnovu podataka o potrebama deteta, sa jedne strane i mogućnostima tuženog, kao davaoca izdržavanja, sa druge strane, imajući u vidu se doprinosu izdržavanju deteta uračunava i svakodnevna briga i aktivnost majke, kao nosioca samostalnog vršenja roditeljskog prava, oko nege, ishrane i održavanja higijene kao i drugih aktivnosti koje detetu omogućuju adevkatne uslove života.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 3. stav 1. Konvencije Ujedinjenih nacija o pravima deteta („Službeni list SFRJ“ – Međunarodni ugovori broj 15/90 i „Službeni list SRJ“ – Međunarodni ugovori broj 4/96, 2/97), propisano je da u svim aktivnostima koje se tiču dece, od primarnoj značaja je interes deteta, bez obzira na to da li ga sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela.

Na osnovu odredbe člana 6. stav 1. Porodičnog zakona, svako je dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču dece. Dete ima pravo da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi na osnovu odredbe člana 61. stav 1. istog zakon. Po odredbi člana 266. stav 1. Porodičnog zakona, u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje odnosno lišenje roditeljskog prava, sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta. Na osnovu odredbe člana 270. Porodičnog zakona, pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili o vršenju odnosno lišenju roditeljskog prava, sud je dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima.

U konkretnom slučaju, imajući u vidu utvrđeno činjenično stanje, procenu Centra za socijalni rad Bački Petrovac, mišljenje i želju deteta da nastavi da živi sa majkom uz ostvarivanje ličnih kontakata sa ocem, te da i otac i majka poseduju roditeljske kapacitete da se brinu o detetu, ali da tuženi, kao roditelj, ne prepoznaje u potpunosti potrebe deteta odnosno njene kapacitete ili ograničenja već na prvo mesto stavlja svoja očekivanja i želje koje se tiču deteta, Vrhovni sud nalazi da je pravilan zaključak nižestepenih sudova da je u najboljem interesu maloletnog deteta da bude poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava uz održavanje ličnih odnosa sa ocem na način utvrđen prvostepenom presudom. Na osnovu utvrđenih potreba maloletnog deteta, kao poverioca izdržavanja i mogućnosti tuženog, kao dužnika izdržavanja, a vodeći računa o minimalnoj sumi izdržavanja, u smislu odredbe člana 160. Porodičnog zakona, po oceni Vrhovnog suda, visina izdržavanja, utvrđena pobijanom presudom, omogućuje najmanje takav nivo životnog standarda za dete kakav uživa roditelj, dužnik izdržavanja, u smislu odredbe člana 162. stav 3. istog zakona.

Navodi revizije revidenta o tome da se on vodi kao nezaposleno lice nisu od uticaja na odlučivanje o visini izdržavanja imajući u vidu da maloletno dete ima pravo na izdržavanje od roditelja u smislu odredbe člana 154. stav 1. Porodičnog zakona i da tuženi poseduje imovinu (sedam stanova i garažu u ...), od koje stiče prihode.

Na osnovu odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Gordana Komnenić,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković