U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Popović, predsednika veća, Zorane Delibašić i Gordane Komnenić, članova veća, u pravnoj stvari tužioca “Philip Morris Operations“ a.d. Niš, koga zastupa Nebojša Stanković, advokat iz ..., protiv tuženog AA iz sela ..., Opština ..., čiji je punomoćnik Gordana Rakočević, advokat iz ..., radi duga i naknade štete, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 651/2019 od 06.06.2019. godine, u sednici održanoj dana 24.02.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 651/2019 od 06.06.2019. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Nišu P 3888/14 od 19.10.2018. godine, stavom prvim izreke obavezan je tuženi da tužiocu na ime duga po osnovu mehanizacije i repromaterijala na dan 31.12.2004. godine isplati iznos od 77.137,54 dinara sa kamatom po Zakonu o zateznoj kamati počev od 01.01.2005. godine do isplate a za veći iznos od dosuđenog do traženog 1.158.553,00 dinara, sa kamatom po Zakonu o zateznoj kamati od 24.05.2017. godine do isplate tužbeni zahtev je odbijen kao neosnovan. Stavom drugim izreke obavezan je tuženi da tužiocu na ime duga .../... od 26.05.2004. godine islati 19.048,50 dinara sa kamatom po Zakonu o zateznoj kamati od 01.01.2007. do isplate. Stavom trećim odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove parničnog postpuka.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 651/2019 od 06.06.2019. godine, stavom prvim izreke ukinuta je prvostepena presuda i presuđeno tako da je stavom drugim izreke obavezan tuženi da tužiocu na ime naknade za isporučenu mehanizaciju isplati 291.510,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 23.04.2019. godine do isplate a preko iznosa do tužbom traženog iznosa od 1.158.553,00 dinara sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom kao i za traženu zakonsku zateznu kamatu na dosuđeni iznos počev od 24.05.2017. do 23.04.2019. godine tužbeni zahtev je odbijen. Stavom trećim izreke obavezan je tuženi da tužiocu na ime duga po osnovu aneksa broj .... ugoora o regulisanju međusobnih obaveza i potraživanja br. .../... od 26.05.2004. godine isplati 19.048,50 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.01.2007. do isplate. Stavom četvrtim izreke, određeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno, pogrešne primene materijalnog prava i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Tuženi je podneo odgovor na reviziju.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u pobijanom delu u smislu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 3. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 ... 57/18), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZKP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom tužioca se ukazuje na povrede postupka zbog kojih ona ne može da se izjavi, u smislu odredbe člana 407. stav 1. istog Zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, nakon održane rasprave pred drugostepenim sudom, tužilac i tuženi su zaključili ugovor o dugoročnom kreditiranju, proizvodnji i isporuci duvana tipa „Virdžinija“ 400 od 15.01.2001. godine, kojim se tužilac obavezao da kreditira proizvodnju duvana isporučivanjem tuženom mehanizacije, energenata i repromaterijala, a tuženi da proizvodi ugovorene količine duvana i predajom duvana otplaćuje kredit, a da mu se višak predatog duvana isplati po ugovorenoj ceni. Navedenim ugovorom tužilac je tuženom predao sušilicu za duvan ...-... a tuženi se obavezao da tužiocu počev od 2001. godine pa u narednih 10 godina svake godine predaje ugovorenu količinu duvana. Pored ovog ugovora, tužilac i tuženi su zaključili i dva ugovora od 23.06.2001. godine kojim je tužilac tuženom predao motornu pumpu za vodu „... ...“ i dvorednu sadilicu za duvan, kao i sistem za navodnjavanje F70, a tuženi se ugovorima obavezuje da ovu mehanizaciju otplati predajom ugovorene količine duvana u naredne tri godine. Tužilac i tuženi su svake godine počev od 2001. do 2004. godine zaključivali i jednogodišnje ugovore o proizvodnji i isporuci duvana kojim se tuženi obavezuje da zasadi duvan na ugovorenoj površini i ugovoreni broj biljaka i proizvede ugovorenu količinu duvana u odnosnoj godini, a tužilac da tuženom isporučuje seme, hemijska sredstva, energente i ostali repromaterijal i otkupi sav duvan za navedenu godinu i duvan isplati tuženom po ugovorenoj ceni uz odbitak rate na ime preuzete mehanizacije i repromaterijala. Zbog izostanka proizvodnje i dovoljne količine duvana u prethodnim godinama stranke su 26.11.2003. godine zaključile aneks ugovora kojim su tuženom odložene rate za mehanizaciju dospele za naplatu 2003. godine i to za dug od 1090 kg duvana tj. 92.658,50 dinara. Ugovorom o regulisanju međusobnih obaveza i potraživanja .../... od 30.04.2004. godine konstatovano je da je ukupno stanje neizmirenih obaveza tuženog po svim zaključenim ugovorima do 31.12.2003. godine uključujući i reprogramne obaveze po tim ugovorima koje dospevaju u toku 2004. godine iznosi 92.658,50 dinara a tuženom je omogućeno da dug izmiri u novcu prema sopstvenim finansijskim mogućnostima a najkasnije do 31.12.2006. godine bez kamate. Aneksom tog ugovora od 26.05.2004. godine izmenjena je odredba člana 2. tog ugovora (u kojoj je konstatovan dug od 92.658,50 dinara), pa je isti zamenjen iznosom od 19.048,50 dinara.

U toku 2004. tuženi nije proizveo ugovorenu količinu duvana iz razloga jer mu je tužilac isporučio nekvalitetno seme zbog čega je nakon vođenja parničnog postupka tužilac pravnosnažno obavezan presudom Opštinskog suda u Nišu P br. 1685/05 od 20.06.2008. godine da tuženom naknadi štetu u iznosu od 240.165,00 dinara. Tužilac je jednostrano prekinuo saradnju sa tuženim o čemu je obavestio tuženog pismenim obaveštenjem dana 23.04.2005. godine. U sadržini obaveštenja stoji da je tuženi postupak za naknadu štete neosnovano pokrenuo i da se ne može nastaviti saradnja sa partnerima koji ne ispunjavaju ugovorene obaveze i čije opredeljenje da im sudovi rešavaju međusobne poslovne odnose. Nakon toga za 2005. godinu i na dalje stranke nisu zaključivale jednogodište ugovore, a 2012. godine istekao je desetogodišnji rok na koji je ugovor bio zaključen, Preuzeta mehanizacija je ostala kod tuženog. Prema nalazu i mišljenju veštaka, sa dopunom od 23.04.2019. godine, ukupan dug tuženog za isporučenu mehanizaciju prema tužiocu, obračunat prema srednjem kursu NBS na dan veštačenja, i to zaključno sa 31.12.2004. godine iznosi 291.510,00 dinara, dok za period od 2005. - 2012. godinom, potraživanje tužioca prema obračunu ugovorenih količina duvana iznosi 820.138,00 dinara.

Tužilac tužbom zahteva isplatu iznosa od 1.158.553,00 dinara na ime naknade za isporučenu mehanizaciju sa zakonskom zateznom kamatom od 24.05.2017. godine do isplate, s`tim što je nakon poslednje dopune nalaza prihvatio umanjenje novčanog iznosa kao posledice kursne razlike u valuti obaveze.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, Vrhovni kasacioni kasacioni sud nalazi da je pravilno, pobijanim delom drugostepene presude, odbijen tužbeni zahtev tužioca za razliku od priznatog iznosa od 291.510,00 dinara, sa kamatom, do traženog iznosa od 1.158.553,00 dinara, kao neosnovan, imajući u vidu da je ugovor koji je zaključen između parničnih stranaka, jednostrano raskinut od strane tužioca koji, u ovoj konkretnoj situaciji nema pravo da traži isplatu rata koje dospevaju nakon 2005. godine pa do očekivanog okončanja ugovora.

Dejstvo raskida propisano je odredbom člana 132. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, tako što su raskidom ugovora obe strane oslobođene svojih obaveza, izuzev obaveze na naknadu eventualne štete.

Prema sadržani pisanog obaveštenja koje je tužilac dostavio tuženom dana 23.04.2005.godine, a kojim ga je obavestio o raskidu ugovora, razlog za jednostrani raskid ugovora od strane tužioca je činjenica da je tuženi pred Opštinskim sudom u Nišu pokrenuo postupak za naknadu štete protiv tužioca. Zaštita subjektivnog prava pred sudom ne predstavlja povredu načela savesnosti i poštenja, niti zloupotrebu prava, propisanu odredbom člana 12. i 13. Zakona o obligacionim odnosima, a to nije ni opravdani razlog za raskid ugovora pošto se radi o zakonom dozvoljenom načinu zaštite povređenog prava iz ugovornog odnosa.

Tužilac u reviziji ukazuje da su u periodu od 2012. do 2019. godine, drugostepeni sudovi, donosili različite presude o osnovanosti tužbenog zahteva i obimu dosuđene naknade tužiocu protiv proizvođača duvana za povraćaj mehanizacije, odnosno isplatu naknade za isporučenu mehanizaciju, repromaterijal i energente. To, međutim, nije od uticaja na odlučivanje u ovoj parnici jer se drugostepena odluka, u pobijanom delu, zasniva na činjeničnom stanju koje je utvrđeno u ovom postupku i to da je tužilac jednostrano raskinuo ugovor zaključen sa tuženim imajući u vidu činjenicu da je tuženi, Opštinskom sudu u Nišu, protiv tužioca podneo tužbu za naknadu štete.

Pošto se tužbeni zahtev tužioca u delu koji je odbijen pobijanim delom drugostepene presude, odnosi na izvršenje ugovornih obaveza tuženog u pogledu rata koje dospevaju u periodu nakon 2005. godine (kada je predmetni ugovor raskinut) pa do očekivanog okončanja ugovornog odnosa parničnih stranaka, sledi da je drugostepeni sud pravilno primenio materijalno pravo kada je tužbeni zahtev tužioca u tom delu odbio kao neosnovan, jer je tuženi, raskidom ugovora od strane tužioca, oslobođen te obaveze.

Iz navedenih razloga, primenom člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Vesna Popović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić