Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Božidara Vujičića, predsednika veća, Vesne Subić i Jelice Bojanić Kerkez, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., koga zastupa punomoćnik Dragoljub Joksimović, advokat iz ..., protiv tuženih BB i VV, oboje iz ..., koje zastupa punomoćnik Toplica Mladenović, advokat iz ... i GG iz sela ..., opština ..., koju zastupa punomoćnik Zoran Marinković, advokat iz ..., radi pobijanja dužnikovih pravnih radnji, odlučujući o revizijama tuženih izjavljenih protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2825/17 od 16.01.2018. godine, koja je ispravljena rešenjem istog suda Gž 2825/17 od 05.06.2018. godine, u sednici veća od 15.10.2020. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2825/17 od 16.01.2018. godine, koja je ispravljena rešenjem istog suda Gž 2825/17 od 05.06.2018. godine, pa se predmet vraća istom sudu na ponovno odlučivanje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Kragujevcu P 9187/16 od 20.04.2017. godine, odbijen je tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se tuženi obavežu da dozvole tužiocu da svoje potraživanje u iznosu od 1.003.038,46 dinara sa zakonskom zateznom kamatom kao i troškove postupka, sve utvrđeno prema tuženoj BB iz ... naplati iz nepokretnosti opisanih u tom stavu izreke, te da ugovor o kupoprodaji Ov 4632/12 od 15.03.2012. godine overen kod Osnovnog suda u Kragujevcu ne proizvodi pravno dejstvo kao neosnovan. Tužilac je obavezan da tuženima BB i VV na ime troškova postupka isplati 119.250,00 dinara sa kamatom, a tuženoj GG na ime troškova postupka isplati iznos od 97.875,00 dinara sa kamatom.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2825/17 od 16.01.2018. godine, koja je ispravljena rešenjem istog suda Gž 2825/17 od 05.06.2018. godine, žalba tužioca je uvažena i presuda Osnovnog suda u Kragujevcu P 9187/16 od 20.04.2017. godine je preinačena, tako što je usvojen tužbeni zahtev tužioca, a tuženi obavezani da dozvole tužiocu da svoje potraživanje u iznosu od 1.003.038,46 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 01.04.2018. godine pa do isplate, troškove parničnog postupka u iznosu od 275.460,00 dinara utvrđene prema prvotuženoj BB pravnosnažnom izvršnom presudom Osnovnog suda u Kragujevcu P 9295/10 od 19.05.2011. godine naplati iz nepokretnosti koje su opisane u izreci drugostepenog suda, te da ugovor o kupoprodaji Ov 4632/12 od 15.03.2012. godine overen kod Osnovnog suda u Kragujevcu ne proizvodi pravno dejstvo. Tuženi su obavezani da tužiocu na ime troškova postupka solidarno isplate 483.200,00 dinara u roku od 15 dana.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi su blagovremeno izjavili revizije zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11... 18/20), Vrhovni kasacioni sud je našao da su revizije tuženih osnovane.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, a u postupku pred drugostepenim sudom učinjena je bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 231. stav 1. ZPP na koju povredu postupka se ukazuje u reviziji, jer drugostepeni sud nije pravilno cenio odredbe o teretu dokazivanja. Stoje činjenice iznete u reviziji da drugostepeni sud nije odlučio o žalbama tuženih koje su izjavljene na prvostepenu presudu u delu kojim je odlučeno o troškovima spora, ali to nije razlog za reviziju, jer se zahtev za otklanjanje tog propusta mogao podneti drugostepenom sudu u roku iz člana 356. stav 1. ZPP, što u konkretnom slučaju nije učinjeno, pa je nastupila posledica iz člana 356. stav 3. istog zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Kragujevcu P 9295/10 od 19.05.2011. godine tužena BB je obavezana da tužiocu na ime sticanja bez osnova zbog neplaćene zakupnine za ... isplati 1.003.038,46 dinara za period od 13.10.2000. pa do 11.08.2008. godine, kao i troškove postupka od 275.460,00 dinara. Presuda je postala pravnosnažna 02.12.2011. godine, a izvršna 07.02.2012. godine. Po pravnosnažnosti presude 12.03.2012. godine tuženi BB i VV prodali su tuženoj GG, kao kupcu, po osnovu zaključenog ugovora o kupoprodaji nepokretnosti porodičnu stambenu zgradu koja se nalazi u ... u ulici ..., a izgrađena je na kp. broj ... KO ..., naselje ..., a upisana u list nepokretnosti ... KO ..., a ugovor je overen kod Osnovnog suda u Kragujevcu pod Ov 4632/12 od 15.03.2012. godine i kupoprodajna cena iznosi 1.500.000,00 dinara. Tužena GG je platila porez na prenos nepokretnosti u iznosu od 57.000,00 dinara a po pomenutoj pravnosnažnoj presudi tuženoj BB se od penzije vrši obustava u neznatnom iznosu u odnosu na glavni dug.

U ovoj parnici, tužilac traži da se pobije pravna radnja dužnika, odnosno da se utvrdi da ugovor o kupoprodaji nepokretnosti koji su tuženici međusobno zaključili ne proizvodi pravno dejstvo, te da tužilac ima pravo odnosno da su tuženi dužni da dozvole da tužilac svoje potraživanje prema tuženoj BB naplati iz predmetnih nepokretnosti. Tako postavljeni tužbeni zahtev prvostepeni sud je odbio kao neosnovan, a drugostepeni sud nalazi da je isti osnovan s obzirom da su za to ispunjeni uslovi iz čl. 280-285. ZOO.

Ovakav zaključak drugostepenog suda se za sada ne može prihvatiti kao pravilan jer zbog pogrešne primene materijalnog prava, činjenično stanje nije potpuno i pravilno utvrđeno.

Odredbom člana 280. ZOO je propisano da svaki poverilac čije je potraživanje dospelo za isplatu i bez obzira kada je nastalo može pobijati pravnu radnju svog dužnika koja je preduzeta na štetu poverioca, a da se smatra da je pravna radnja preduzeta na štetu poverioca ako usled njenog izvršenja dužnik nema dovoljno sredstava za ispunjenje poveriočevog potraživanja. U članu 281. stav 1. istog zakona je propisano da teretno raspolaganje može se pobijati ako je u vreme raspolaganja dužnik znao ili mogao znati da preduzetim raspolaganjem nanosi štetu svom poveriocu i ako je trećem licu sa kojim je ili u čiju je korist pravna radnja preduzeta to bilo poznato ili moglo biti poznato. U konkretnom slučaju nije sporno da je tužilac poverilac, a da je tužena BB dužnik, odnosno lice prema kome poverilac ima potraživanje dospelo za isplatu koje je utvrđeno pravnosnažnom sudskom odlukom. Takođe nije sporno da je tužena BB kao dužnik preduzela radnju – zaključila ugovor o kupoprodaji nepokretnosti sa tuženom GG na koji način je bez sumnje izvršila umanjenje svoje imovine za iznos kupoprodajne cene ili deo iste. U toku postupka pred nižestepenim sudovima je utvrđeno da se deo potraživanja naplaćuje plenidbom novčanih sredstava dužnika BB, ali za pravilnu primenu odredbe člana 280. stav 2. ZOO bilo je neophodno i da se nesumnjivo utvrdi da nakon zaključenja pomenute radnje – ugovora o kupoprodaji dužnik BB nema dovoljno sredstava za ispunjenje poveriočevog potraživanja, a čime se drugostepeni sud nije bavio. Pored toga, osnovano revizija ističe da je procesna uloga tuženog VV u konkretnoj parnici ostala nerazjašnjena. U ugovoru o kupoprodaji se navodi da su prodavci, BB i VV vlasnici porodične stambene zgrade i da oni istu prodaju tuženoj GG za iznos od 1.500.000,00 dinara. VV nesumnjivo nije dužnik, pa bi sa tog aspekta njegovo raspolaganje imovinom za ovaj spor bilo nebitno. Međutim, u samom ugovoru o kupoprodaji nisu navedeni suvlasnički odnosi VV i BB u spornoj nepokretnosti, ne zna se osnov sticanja te nepokretnosti od strane njih, odnosno da li se eventualno radi o imovini stečenoj u bračnoj zajednici kada bi postojala zakonska pretpostavka suvlasničkih odnosa. Bez razjašnjenja tog pitanja, nije moguće oceniti ni potrebu i ulogu tuženog VV u ovoj parnici, a samim tim ni da li je osnovan tužbeni zahtev u odnosu na njega kada se radi o zahtevu za utvrđenje ništavosti ugovora i eventualno u kom delu bi takav zahtev bio neosnovan. Stoji činjenica o kojoj se izjašnjavao drugostepeni sud kada se radi o uslovima pobijanja da je osnov za pobijanje pravne radnje i to da je trećem licu sa kojim se i u čiju korist pravna radnja preduzima bilo poznato ili moralo biti poznato da dužnik ima potraživanje prema poveriocu, te da tom pravnom radnjom istom osujećuje. Međutim, nije pravilan stav drugostepenog suda, a što se takođe navodi u reviziji da se te činjenice praktično pretpostavljaju, odnosno da je treće lice dužno da dokazuje da mu nije bilo poznato da se radi o raspolaganjima koja mogu biti predmet pobijanja dužnikovih pravnih radnji. Teret dokazivanja u konkretnom slučaju je na tužiocu, odnosno on mora da pruži dokaze da je tužena GG u vreme kada je zaključen ugovor o kupoprodaji znala, odnosno mogla znati da tim ugovorom tužena BB osujećuje dospelo potraživanje prema tužiocu.

Imajući u vidu sve napred navedeno proizilazi da su revizije osnovano ukazale na pogrešnu primenu materijalnog prava, pa je zbog svega toga i odlučeno kao u izreci, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP.

U ponovnom postupku, drugostepeni sud će pri odlučivanju o izjavljenim žalbama imati u vidu sve što je napred navedeno, pa će doneti na zakonu zasnovanu odluku.

Predsednik veća-sudija

Božidar Vujičić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić