U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Revizijom se posebno ne ukazuje na postojanje drugih bitnih povreda odredaba parničnog postupka iz stava drugog navedenog člana koje su zakonom (član 407. stav 1. tačka 2. ZPP) predviđene kao razlozi za ovaj vanredni pravni lek.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tuženi Institut za kukuruz je ugovorima o kupoprodaji Ov. 1572/00 i Ov. 1574/00 oba od 25.02.2000. godine prodao tuženom AA temelje zgrade u izgradnji dimenzija 7,50h6,50m i temelje zgrade u izgradnji dimenzija 15h10m, a tuženom BB temelje zgrade u izgradnji dimenzija 9h6m i temelje zgrade u izgradnji dimenzija 14,5h10m koji se nalaze na placu od 3 ara 33m2 formiranom od katastarske parcele ... površine 43 ara 90m2 i placu od 11 ari 67m2 formiranom od katastarske parcele ... površine 1ha 37a 48m2, obe upisane u zk. ul. 3 KO ..., sa pravom korišćenja zemljišta do njegovog privođenja konačnoj nameni. Ministarstvo finansija je, rešenjem od 22.02.2000. godine, odobrilo da tuženi Institut i tuženi AA zaključe ugovor o kupoprodaji zgrada na delovima katastarskih parcela ... i ... iz zk. ul. ... KO .... Tuženi AA i BB su ugovorom o kupoprodaji Ov. 13444/07 od 15.08.2007. godine prodali tužiocu četiri vanknjižna objekta sagrađena na delovima katastarskih parcela ... i ... KO ..., legitimišući se kao njihovi vlasnici ugovorima o kupoprodaji od 25.02.2000. godine zaključenim sa tuženim Institutom. Tim ugovorom je na tužioca preneto i pravo korišćenja na zemljištu koje služi objektima, što u naravi predstavlja plac ukupne površine 30a. Na zahtev tužioca izrađen je urbanistički projekat preparcelacije katastarskih parcela ... i ... KO ..., na koji je tuženi Institut dao saglasnost od 17.08.2009. godine. Nakon izvršene preparcelacije formirane su građevinske parcele ... površine 21,01a i ... površine 2,86a, sada upisane u katastar nepokretnosti - list nepokretnosti ... KO ..., kao zemljište u javnoj svojini tužene Republike Srbije.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, drugostepeni sud je zaključio da su ugovori o kupoprodaji od 25.02.2000. godine ništavi pravni poslovi jer je njima vršen promet neizgrađenog građevinskog zemljišta suprotno članu 7. stav 3. u vezi člana 18. stav 4. tada važećeg Zakona o građevinskom zemljištu („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 44/95). Po stanovištu tog suda, označeni ugovori bili su protivni i tada važećem Zakonu o posebnim uslovima prometa nepokretnosti („Službeni glasnik SRS“, broj 30/89 i 42/89 i „Službeni glasnik RS“ broj 22/91), jer nije dokazano da je nadležno Ministarstvo finansija odobrilo zaključenje kupoprodajnog ugovora između tuženog Instituta i tuženog BB, dok je rešenjem od 22.02.2000. godine odobreno tuženom Institutu da zaključi sa tuženim AA ugovor o kupoprodaji zgrade na delovima katastarskih parcela ... i ... KO ..., a ne temelja objekata koji su u tom ugovoru označeni kao predmet prodaje. Sledstveno tome, po shvatanju drugostepenog suda, tužena fizička lica pravo na zemljištu nisu stekla na zakonit način pa zato ni državina tužioca, zasnovana na kupoprodajnom ugovoru Ov. 13444/07 od 15.08.2007. godine, nije zakonita, zbog čega nema osnova za usvajanje tužbenog zahteva primenom člana 28. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

I po stanovištu Vrhovnog kasacionog suda, tužbeni zahtev nije osnovan.

Odredbom člana 28. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa propisano je da savestan i zakoniti držalac nepokretne stvari, na koju drugi ima pravo svojine, stiče pravo svojine na tu stvar održajem protekom 10 godina. Prema članu 72. stav 1. navedenog zakona, državina je zakonita ako se zasniva na punovažnom pravnom osnovu (pravnom osnovu koji ne sme biti ništav) potrebnom za sticanje prava svojine, i ako nije pribavljena silom, prevarom ili zloupotrebom poverenja. Dakle, zakonita državina u smislu pravila o redovnom održaju je samo zakonita svojinska državina, odnosno državina koja počiva na osnovu koji bi, da je prethodnik bio vlasnik, doveo do prenosa svojine upisom u katastar nepokretnosti bez proteka vremena. Državina je savesna ako držalac ne zna ili ne može znati da stvar koju drži nije njegova (član 72. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa).

U konkretnom slučaju, tužilac svoju državinu zasniva na ugovoru o kupoprodaji nepokretnosti Ov. 13444/07 od 15.08.2007. godine.

U vreme kada je taj ugovor zaključen primenjivao se Zakon o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 47/03). Prema članu 75. tog zakona, građevinsko zemljište koristi se kao izgrađeno ili neizgrađeno (stav prvi); izgrađeno građevinsko zemljište je zemljište na kojem su izgrađeni objekti u skladu sa zakonom, namenjeni za trajnu upotrebu (stav drugi); neizgrađeno građevinsko zemljište je zemljište na kojem nisu izgrađeni objekti, kao i zemljište na kojem su izgrađeni objekti suprotni zakonu ili su izgrađeni privremeni objekti (stav treći).

Označenim ugovorom o kupoprodaji izvršen je promet neizgrađenog građevinskog zemljišta iz člana 75. stav 3. tačka 2. tada važećeg Zakona o planiranju i izgradnji jer su objekti koji su bili predmet prodaje izgrađeni suprotno zakonu - bez izdate građevinske dozvole.

Odredbom člana 84. stav 1. Zakona o planiranju i izgradnji propisano je da na neizgrađenom ostalom građevinskom zemljištu u državnoj svojini pravo korišćenja ima raniji sopstvenik, zakonski naslednici kao i lica na koja je raniji sopstvenik preneo pravo korišćenja, u skladu sa zakonom. Ovo pravo je u prometu (stav četvrti), a overa ugovora o prometu prava korišćenja vrši se na osnovu pravnosnažnog rešenja koje donosi nadležna opštinska uprava po zahtevu za utvrđenje prava iz stava prvog navedenog člana (stavovi tri i pet).

Zaključenju kupoprodajnog ugovora od 15.08.2007. godine nije prethodilo rešenje kojim je utvrđeno pravo korišćenja tuženih AA i BB na delovima katastarskih parcela ... i ... obe KO ..., doneto na osnovu člana 84. stav 3. Zakona o planiranju i izgradnji, čije postojanje ima značaj zakonskog uslova za overu tog ugovora. Zbog toga navedeni ugovor o kupoprodaji ne može biti osnov zakonite državine na spornom zemljištu, u značenju iz člana 72. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, da bi tužilac kao držalac nepokretnosti protekom roka od 10 godina stekao pravo svojine održajem, u skladu sa članom 28. stav 2. istog zakona. U ovom slučaju nisu ispunjeni uslovi za sticanje svojine ni po članu 28. stav 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa jer se ni tužilac niti njegovi prethodnici ne nalaze u savesnoj državini duže od 20 godina.

Imajući izloženo u vidu, navodi revizije da su pravni prethodnici tužioca kao savesni graditelji, pored svojinskih prava na izgrađenim objektima stekli i pravo korišćenja na zemljištu pod objektima i zemljištu koje služi za njihovu redovnu upotrebu i to pravo preneli na tužioca ugovorom zaključenim u zakonom propisanoj formi, po oceni Vrhovnog kasacionog suda ne utiču na drugačiju odluku u ovom sporu. Izgradnja objekata na građevinskom zemljištu suprotno zakonu ne menja način njegovog korišćenja jer se po članu 75. stav 3. tačka 2. Zakona o planiranju i izgradnji takvo zemljište i dalje smatra neizgrađenim građevinskim zemljištem. Pravo korišćenja na takvom zemljištu je u prometu, ali je za overu ugovora kojim se vrši prenos prava korišćenja potrebno rešenje nadležnog organa opštinske uprave o utvrđivanju tog prava, koje je u ovom slučaju izostalo. Zbog toga nisu osnovani navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava - člana 28. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, kojim je uređeno sticanje prava svojine na nepokretnosti zakonitim i savesnim održajem. U tom kontekstu, irelevantni su i navodi revizije kojima se osporava pravno stanovište drugostepenog suda da su ugovori o kupoprodaji koje je 25.02.2000. godine zaključio tuženi Institut sa tuženima AA i BB ništavi pravni poslovi, protivni prinudnim propisima tada važećih Zakona o građevinskom zemljištu i Zakona o posebnim uslovima prometa nepokretnosti. Isti značaj imaju i navodi da je drugostepeni sud pogrešno primenio član 230. stav 1. ZPP tako što je na tužioca stavio teret dokazivanja činjenice da su sporne građevinske parcele nastale parcelacijom katastarskih parcela ... i ... KO ..., iako tu činjenicu tuženi nisu osporili i zato je nije ni bilo potrebno dokazivati.

Shodno izloženom, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić