U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Jasminke Stanojević, predsednika veća, Spomenke Zarić i Mirjane Andrijašević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Duško Lapac, advokat iz ..., protiv tuženog BB iz ..., čiji je punomoćnik Miroslav Perković, advokat iz ..., radi konstituisanja prava stvarne službenosti, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 6430/19 od 04.02.2021. godine, na sednici održanoj 23.11.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 6430/19 od 04.02.2021. godine u delu kojim je usvojen tužbeni zahtev i ustanovljeno pravo službenosti prolaza u korist parcele tužilje kp.br. .. KO ..., kao povlasnog dobra, preko parcele tuženog kp.br. .. KO ..., kao poslužnog dobra, od parcele tužilje kp.br. .. do parcele kp.br. .., stazom širine 3 metra dužine 11,60 metara uz kp.br. .., sve KO ..., motornim vozilom.

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 6430/19 od 04.02.2021. godine u delu kojim je usvojen tužbeni zahtev i ustanovljeno pravo službenosti prolaza u korist parcele tužilje kp.br. .. KO ..., kao povlasnog dobra, preko parcele tuženog kp.br. .. KO ..., kao poslužnog dobra, od parcele tužilje kp.br. .. do parcele kp.br. .., stazom širine 3 metra dužine 11,60 metara uz kp.br. .., sve KO ..., pešice i delu kojim je odlučeno o troškovima postupka i predmet vraća drugostepenom sudu na ponovno odlučivanje u tom delu.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 6430/19 od 04.02.2021. godine, nakon održane rasprave, ukinuta je presuda Osnovnog suda u Mladenovcu P 1088/17 od 18.03.2019. godine i odlučeno tako što je: Usvojen tužbeni zahtev tužilje AA iz ..., pa je ustanovljeno pravo službenosti prolaza u korist parcele tužilje kp.br. .. KO ..., kao povlasnog dobra, preko parcele tuženog kp.br. .. KO ..., kao poslužnog dobra, od parcele tužilje kp.br. .. do parcele kp.br. .., stazom širine 3 metra dužine 11,60 metara uz kp.br. .., sve KO ..., pešice i motornim vozilom, što je tuženi BB, dužan da trpi; Obavezan je tuženi BB da tužilji AA na ime troškova prvostepenog postupka plati iznos od drugostepenog postupka izios od 18.000,00 dinara; Odbijen je kao neosnovan zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke, na osnovu odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 ... 18/20), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija delimično osnovana, a delimično neosnovana.

U sprovedenom postupku nisu učinjene bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a nema ni drugih bitnih povreda postupka iz odredbe člana 374. stav 1. učinjenih u postupku pred drugostepenim sudom koje bi mogle predstavljati dozvoljen revizijski navod.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju na raspravi pred drugostepenim sudom, tužilja je vlasnik porodične stambene zgrade koja se nalazi na kp.br. .. (stari broj parcele .. i ..), koja je državna svojina, na kojoj pravo korišćenja ima tužilja, sve upisano u LN .. KO ... . Tuženi je vlasnik porodično-stambene zgrade i stambeno- poslovne zgrade koja se nalazi na kp.br. .. (stari broj parcele ..), koja je državna svojina, sa pravom korišćenja tuženog, sve upisano u LN .. KO ... . Veštačenjem je utvrđen položaj parcele tuženog br. .. da se sa svoje severoistočne strane graniči, između ostalog, sa kp.br. .., koja predstavlja ulicu ..., a da se sa svoje jugozapadne strane graniči, između ostalog, i sa kp.br. .., vlasništvo tužilje. Ulica ... (ranije ul. ...), na kp.br. .., je slepa ulica, polazi od ulice ... i završava se na katastarskoj granici parcela .. i .., koja parcela je u svojini odnosno državini tuženog. Između parcela stranaka, nalazi se kolska kapija tužilje širine 2,80 metara. Parcela tužilje se na severozapadu graniči sa ulicom ..., i izlazak na ovu ulicu je širine 1,47 m, a prosečne širine oko 1 m, a do parcele .. vlasništvo VV, stoji kapija širine 2,20 m. Uviđajem na licu mesta konstatovano je da od velike kapije postoji i staza koja je betonirana kroz dvorište tužilje koja se sa suprotne strane sastavlja sa betonskom stazom koja ide do male kapije, koja izlazi na ulicu ... (ranije ul. ...). Tužilja za ulazak pešice u svoju parcelu koristi taj zajednički put sa VV, koji izlazi na ulicu ..., a koji zbog nedovoljne širine (do 1,64 metara) i velike visinske razlike ne može da bude korišćen za prilaz motornim vozilima. Tužilja za ulazak u svoju parcelu kolima odnosno motornim vozilom ne može da pristupi na drugi način osim preko parcele tuženog - kp.br. .. KO ..., koji je i koristila, s tim što je to činila sa prekidima, s obzirom da je tuženi svojim protivpravnim radnjama tužilju, kao i njenog pravnog prethodnika sprečavao da pristupi u svoju parcelu kolima i drugim prevoznim sredstvima, što je utvrđeno i pravnosnažnom sudskom odlukom, tako što je zagradio prolaz kroz kolsku kapiju, zbog čega tužilja uopšte nema mogućnost da motornim vozilom uđe u svoju parcelu.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, na raspravi održanoj na osnovu usvojio tužbeni zahtev, zaključivši da su ispunjeni uslovi iz člana 53. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa za ustanovljenje prava službenosti prolaza u korist parcele tužilje kp.br. .. KO ..., kao povlasnog dobra, preko parcele tuženog kp.br. .. KO ..., kao poslužnog dobra, pešice i motornim vozilom.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda neosnovano se revizijskim navodima ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava u delu odluke kojim je usvojen tužbeni zahtev za ustanovljenje prava službenosti prolaza u korist parcele tužilje kp.br. .. KO ..., kao povlasnog dobra, preko parcele tuženog kp.br. .. KO ..., kao poslužnog dobra, motornim vozilom, jer je pravilno utvrđeno da su ispunjeni uslovi iz člana 53. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa za donošenje ovakve odluke.

Odredbom člana 49. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa („Službeni list SFJR“, br. 6/80, 36/90, „Sl. list SRJ“, broj 29/96 i „Sl. Glasnik RS“, broj 115/05) propisano je da je stvarna službenost pravo vlasnika jedne nepokretnosti (povlasno dobro) da za potrebe te nepokretnosti vrši određene radnje na nepokretnosti drugog vlasnika (poslužno dobro) ili da zahteva od vlasnika poslužnog dobra da se uzdržava od vršenja određenih radnji koje bi inače imao pravo vršiti na svojoj nepokretnosti. Odredbom člana 50. stav 1. istog zakona, propisano je da se stvarna službenost vrši na način kojim se najmanje opterećuje poslužno dobro, dok je odredbom člana 53. stav 1. istog zakona propisano da odlukom suda ili drugog državnog organa stvarna službenost ustanovljava se kada vlasnik povlasnog dobra u celini ili delimično ne može koristiti to dobro bez odgovarajućeg korišćenja poslužnog dobra, kao i u drugim slučajevima određenim zakonom.

Saglasno navedenom, konstituisanje prava stvarne službenosti prolaza dozvoljeno je samo izuzetno, kada se povlasno dobro na drugi način ili bez nesrazmerno velikih troškova ne može koristiti. U konkretnom slučaju tužilja, suprotno navodima revizije, nije u mogućnosti da svoju parcelu kao povlasno dobro koristi bez korišćenja parcele tuženog kao poslužnog dobra, jer do svoje parcele može da priđe motornim vozilom jedino koristeći deo parcele tuženog, u merama i granicama opisanim u izreci. Pravilan je zaključak da konstituisanje prava stvarne službenosti prolaska motornim vozilom ne predstavlja opterećenje za parcelu tuženog koje bi mu onemogućavalo da istu koristi, jer taj deo parcele tuženog preko kojeg je konstituisana službenost ovom presudom, inače koriste i vlasnici susednih objekata, zbog čega je neosnovano ukazivanje u reviziji na neophodnom restriktivnom pristupu u zaštiti kućnog dvorišta, pre svega što takve tvrdnje nisu dokazane, a i tužilja je dokazala da je vršila službenost i da je ometana u vršenju ovog prava o čemu postoji pravnosnažna sudska odluka. Takođe, nisu od uticaja navodi revizije tuženog, koje je isticao i tokom postupka da je tužilja samu sebe onemogućila da pristupi motornim vozilom preko dela svoje parcele i dela parcele VV, jer tuženi tokom postupka nije dokazao da ovim pravcem, sve i da VV nije izgradio zgradu, može da se prolazi motornim vozilima, pri utvrđenoj činjenici da se radi o strmom terenu sa velikom visinskom razlikom kojim nije moguće prići motornim vozilom. Stoga se revizijom neosnovano ističe pogrešna primena materijalnog prava u ovom delu pobijane odluke. Vrhovni kasacioni sud je cenio i preostale revizijske navode tuženog, ali je zaključio da nisu od uticaja na ocenu pravilnosti presuđenja u ZPP, odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Međutim, po oceni Vrhovnog kasacionog suda pobijana odluka u delu kojim je ustanovljeno pravo službenosti prolaza pešice, u korist parcele tužilje kp.br. .. KO ..., kao povlasnog dobra, preko parcele tuženog kp.br. .. KO ..., kao poslužnog dobra, od parcele tužilje kp.br. .. do parcele kp.br. .., stazom širine 3 metra dužine 11,60 metara uz kp.br. .., sve KO ..., zasnovana je na pogrešnoj primeni materijalnog prava, zbog čega je činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno, na šta se osnovano ukazuje revizijom tuženog.

Naime, iz utvrđenih činjenica, da tužilja za prilaz pešice svojoj paceli koristi zajednički put sa VV, koji izlazi na ulicu ..., a koji zbog nedovoljne širine i velike visinske razlike ne može da bude korišćen za prilaz motornim vozilima, nejasan je zaključak drugostepenog suda da je nužno i potrebno ustanovljenje prava službenosti prolaza tužilje pešice preko parcele tuženog kao poslužnog dobra. Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, konstituisanje prava stvarne službenosti prolaza dozvoljeno je samo izuzetno, kada se povlasno dobro na drugi način ili bez nesrazmerno velikih troškova ne može koristiti. Pravo službenosti uopšte, a i pravo službenosti prolaza, predstavlja opterećenje i ograničenje prava svojine vlasnika poslužnog dobra, u ovom slučaju prava korisnika poslužnog dobra, pa se prema načelu restrikcije kod zasnivanja i vršenja prava službenosti polazi od neophodnih potreba za korišćenje povlasnog dobra. Kod utvrđenja da tužilja ima prilaz parceli pešice, koji prilaz uobičajeno i koristi, koji nije preko parcele tuženog, neophodno je utvrditi postojanje potrebe i nužnosti ustanovljenja službenosti prolaza pešice u korist tužilje, te kako pravilna primena materijalnog prava zahteva da se činjenično stanje upotpuni, ovaj sud je, u smislu člana 416. stav 2. ZPP, stavom drugim izreke, ukinuo pobijanu presudu u ovom delu, kao i za troškove postupka i predmet vratio drugostepenom sudu na ponovno odlučivanje. U ponovnom postupku drugostepeni sud će, otkloniti navedene nedostatke i doneti novu odluku o tužbenom zahtevu u ovom delu.

Predsednik veća-sudija

Jasminka Stanojević, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić