U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Biserke Živanović, predsednika veća, Spomenke Zarić i Božidara Vujičića, članova veća, u pravnoj stvari tužilaca AA iz ... i BB iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Sonja Popović, advokat iz ..., protiv tuženog Grada Novog Sada, koga zastupa Pravobranilaštvo grada Novog Sada, radi isplate naknade za eksproprisano zemljište, odlučujući o reviziji tuženog, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 521/18 od 27.02.2018. godine, na sednici održanoj 14.11.2019. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 521/18 od 27.02.2018. godine.

ODBIJA SE, kao neosnovan, zahtev tuženog za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Sadu P broj 399/15 od 24.10.2017. godine, stavom prvim izreke, odbijen je prigovor apsolutne nadležnosti suda. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da tužiocima isplati ukupan iznos od 16.050.764,00 dinara i to tužiocu AA 14.317.950,00 dinara, a tužiocu BB iznos od 1.732.814,00 dinara, oba sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana presuđenja do dana isplate. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužiocima naknadi troškove parničnog postupka. Stavom četvrtim izreke, odbijen je zahtev za isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđene troškove parničnog postupka za period od presuđenja do dana izvršnosti presude.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 521/18 od 27.02.2018. godine, žalba tuženog je odbijena i prvostepena presuda potvrđena a odbijen je i zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju.

Ispitujući pravilnost pobijane presude, u smislu odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku (“Službeni glasnik RS” broj 72/11...87/18), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredbe parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, nosilac prava svojine na katastarskoj parceli broj .../... KO ... je tužilac AA, sa suvlasničkim udelom od 5665/11330 idealnih delova, dok je nosilac prava svojine na parceli .../... KO ... tužilac BB, sa suvlasničkim udelom od 4714/23819 idealnih delova. Regulacionim planom naselja ... (“Službeni list grada Novog Sada” broj 3/01...17/03) parcela broj .../... KO ... je predviđena za javnu i saobraćajnu površinu – regulaciju u ulici ... dok je parcela broj .../... KO ... namenjena za javnu saobraćajnu površinu – regulaciju ..., pri čemu su ove parcele privedene urbanističkoj nameni.

Tužioci su bili vlasnici predmetnih parcela pre uspostavljanja javnih saobraćajnica, odnosno pre donošenja planskih dokumenata. Faktičko stanje je takvo da je katastarska parcela broj .../... KO ... sastavni deo ulice ... u ..., dok je parcela broj .../... KO ... sastavni deo ... ulice u ... . Parcele tužilaca su infrastrukturno opremljene, koriste se za javni saobraćaj, povezane su sa drugim ulicama i u funkciji su celog sistema u ..., dok održavanje puteva u ... ulici i ulici ... vrši JKP “Put” ... .

Dalje je utvrđeno da postupak eksproprijacije za katastarske parcele broj 67/3 i .../... KO ... nije nikada vođen, da nije doneta odluka o oduzimanju zemljišta i određivanju naknade za oduzeto zemljište, niti je tužiocima isplaćena naknada za zemljište koje im je faktički oduzeto. Otvaranje ulica ... i ... ulice nije uvećalo vrednost katastarskih parcela broj .../... i .../... . Na osnovu obavljenog veštačenja prvostepeni sud je utvrdio vrednost zemljišta i procenjeno je da ista iznosi 5.300,00 dinara po m2 za obe parcele, iz čega proističe da je tržišna vrednost udela tužioca AA na zemljištu katastarske parcele broj .../... 14.317.950,00 dinara, dok je vrednost suvlasničkog udela tužioca BB na katastarskoj parceli broj .../... 1.732.814,00 dinara, u kom smislu je prvostepeni sud, polazeći od člana 1. stav 1. protokola uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava, člana 58. Ustava Republike Srbije, člana 72., 61. i 41. Zakona o eksproprijaciji odlučio kao u izreci prvostepene presude, sa obrazloženjem da se u konkretnom slučaju radi o tzv. faktičkoj eksproprijaciji, te da je tuženi propustio da sprovede postupak eksproprijacije koji je bio dužan sprovesti pred organima uprave iz kog razloga tužiocima pripada pravo na naknadu.

Prihvatajući u svemu razloge koje je dao prvostepeni sud, Apelacioni sud u Novom Sadu je svojom presudom Gž broj 521/18 od 27.02.2018. godine odbio kao neosnovanu žalbu tuženog i potvrdio prvostepenu presudu.

Prema članu 58. stav 2. Ustava Republike Srbije, do dozvoljenog oduzimanja prava svojine koje predstavlja povredu prava na imovinu može doći pod kumulativno ispunjenim uslova: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

Zakonom o građevinskom zemljištu, (“Službeni glasnik RS” broj 44/95...3/01), a koji je važio u vreme kada je regulacionim planom naselja ... (“Službeni list grada Novog Sada” broj 03/01) promenjena namena parcela broj .../... i .../... KO ..., članom 9. stavom 1. propisano je da se građevinsko zemljište privodi nameni izgradnjom objekta, odnosno izvođenjem drugih radova, u skladu sa propisima u planiranju i uređenju prostora.

U konkretnom slučaju, sporno zemljište, čiji su tužioci suvlasnici, regulacionim planom naselja ... (“Službeni list Grada Novog Sada broj 03/01), predviđeno je za javnu površinu – ulicu. Konkretno, katastarska parcela broj .../... sastavni je deo ulice ... u ..., dok je katastrska parcela broj .../... KO ... sastavni deo ... ulice, takođe u ... . U takvoj situaciji, kada zemljište planskim aktom jedinica lokalne samouprave bude određeno za ulicu, to zemljište od tog momenta po sili zakona postaje sredstvo u javnoj svojini. Zato je tuženi imao obavezu da zemljište koje je postalo sredstvo u javnoj svojini ekspropriše od tužilaca, radi njegovog privođenja nameni, predviđenoj urbanističkim planom i da za isto isplati odgovarajuću naknadu.

Predmetno zemljište je faktički privedeno nameni predviđenoj planskim aktom s obzirom na to da se koristi kao ulica. Na taj način izvršena je tzv.faktička eksproprijacija, koja upravo i nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno njihovom izuzimanju iz poseda. Kada je zemljište privedeno nameni u skladu sa planskim aktom i po sili zakona postalo javna svojina, tužioci kao suvlasnici zemljišta ne mogu trpeti štetne posledice zato što nadležni organ nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji, koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade.

Pošto je nesumnjivo utvrđeno da se predmetne katastarske parcele koriste kao ulice, tuženi je odgovoran i pasivno legitimisan u ovoj parnici na osnovu člana 10. stav 27. Zakona o javnoj svojini, jer su ulice javno dobro u opštoj upotrebi i u svojini su jedinice lokalne samouprave na čijoj teritoriji se nalaze. Zbog toga navodi revizije da tuženi ni jednom pravnom ili faktičkom radnjom nije deposedirao tužioce, i da je sporno zemljište određeno javnom – saobraćajnom površinom planskim aktom koji je inače podložan izmeni, nemaju uticaja na pravilnost pobijane presude. Takođe, revizijski navod tuženog da su tužioci ostali upisani u javnim knjigama kao vlasnici spornih katastarskih parcela, te da bi se ovom isplatom neosnovano obogatili, nije od uticaja na eventualno drugačije odlučivanje, s obzirom na to da za tuženog nije postojala smetnja da podnese protivtužbu sa zahtevom za utvrđenje prava javne svojine, a što inače može učiniti u svako doba u posebnom postupku. U ovom konkretnom slučaju, kako su pravilno ocenili nižestepeni sudovi, radi se o tome da se kroz institut faktičke eksproprijacije štite vlasnici ili korisnici zemljišta u odnosu na opštine i druge državne organe koji sami ili preko trećih lica (krajnjih korisnika) organizuju izgradnju javnih i drugih dobara na zemljištu koje nije formalno eksproprisano.

Imajući izloženo u vidu, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava – odredbe člana 42. Zakona o eksproprijaciji, dosudili naknadu za faktički oduzeto zemljište u visini njegove tržišne vrednosti utvrđene na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka.

Shodno izloženom, na osnovu člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

S obzirom na to da je revizija tuženog odbijena kao neosnovana, odbijen je i njegov zahtev za naknadu troškova revizijskog postupka.

Predsednik veća – sudija

Biserka Živanović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić