U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija Dragane Marinković, predsednika veća, Zorice Bulajić i Irene Vuković, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Izet Suljović, advokat iz ..., protiv tuženog Grada Novog Pazara, koga zastupa Gradsko pravobranilaštvo Grada Novog Pazara, radi naknade za izuzeto zemljište, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2838/21 od 08.02.2022. godine, u sednici održanoj dana 11.09.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2838/21 od 08.02.2022. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Pazaru P 25/19 od 22.09.2021. godine, usvojen je tužbeni zahtev tužilje pa je obavezan tuženi Grad Novi Pazar da tužilji na ime naknade za faktičko izuzeto zemljište – katastarsku parcelu broj .. zvana „BB“, upisanu u ln broj .. KO ... u površini od 5,95 ari, isplati iznos od 10.564.225,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 16.12.2020. godine kao dana izvršenog veštačenja pa do konačne isplate, utvrđeno da je tužba povučena u odnosu na tuženu Republiku Srbiju i obavezan tuženi Grad Novi Pazar da tužilji naknadi troškove postupka u ukupnom iznosu od 400.600,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2838/21 od 08.02.2022. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog Grada Novog Pazara i potvrđena prvostepena presuda u delu stava prvog izreke kojim je usvojen tužbeni zahtev tužilje za isplatu iznosa od 10.564.225,00 dinara, a preinačena u preostalom delu stava prvog izreke, tako što je obavezan tuženi Grad Novi Pazar da tužilji isplati zakonsku zateznu kamatu na iznos glavnog duga počev od 22.09.2021. godine kao dana presuđenja pa do konačne isplate, kao i u stavu trećem izreke, a odbijen zahtev za isplatu zakonske zatezne kamate počev od 16.12.2020. godine pa do 22.09.2021. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, ... 10/23) u vezi člana 92. Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“ broj 10/23) Vrhovni sud je ocenio da je revizija tuženog neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je ugovorom o kupoprodaji zaključenim 1981. godine stekla pravo svojine na katastarskim parcelama .., .. i .. upisane u posedovnom listu broj .. KO ..., kao privatna svojina tužilje sa udelom od 1/1. Navedene parcele su ušle u sastav današnje katastarske parcele označene brojem .. KO ..., ukupne površine 7,16 ari, upisane u list nepokretnosti .. KO ..., kao vlasništvo Republike Srbije sa pravom korišćenja tuženog Grada Novog Pazara. Deo ove parcele u površini 5,95 ari na terenu predstavlja ulicu u gradskom naselju, tamponiranu, opredeljenu komunalnom infrastrukturom, koju koriste kako vlasnici porodičnih stambenih objekata izgrađenih u toj ulici, tako i ostali građani. Planom generalne regulacije za deo centra naseljenog mesta Grada Novog Pazara koji obuhvata deo naselja Jošanica, Taba čaršija, park, naselje iznad parka, Jermiše, Hadžet, delove naselja Varevo, Paralovo, Mur, Šutenovac, naselje Rasadnik i Čair („Službeni list Grada Novog Pazara“ broj 5/14) namena ovog zemljišta je planirana kao javna površina – ulica i najveći deo katastarske parcele .. KO ... nalazi se na trasi planirane saobraćajnice. Po faktičkom stanju sporni deo parcele predstavlja nekategorizovani put nasut makadamom.

Visina tržišne vrednosti predmetne parcele utvrđena je iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka građevinske struke, datog i na osnovu procene Poreske uprave koja iznosi 5.000,00 dinara za m2, dok tržišna vrednost katastarske parcele .. iznosi 17.755,00 dinara po m2. Postupak eksproprijacije za predmetnu parcelu nije vođen, a tužilji nije isplaćena naknada za faktički oduzeto zemljište.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su u smislu odredbe člana 58. Ustava Republike Srbije i člana 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda usvojili tužbeni zahtev, utvrdili da je tuženi Grad Novi Pazar u obavezi da tužilji isplati novčanu naknadu za katastarsku parceli broj .. KO ... u obimu 5,95 m2 jer se tužilja ne može koristiti svojim svojinskim ovlašćenjima na navedenim katastarskim parcelama zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta, obzirom da joj je pravo svojine oduzeto, a tuženi upisan kao korisnik navedene katastarske parcele.

Pravno stanovište nižestepenih sudova kao pravilno prihvata i Vrhovni sud, zbog čega su neosnovani navodi i razlozi revizije tuženog kojim se pravnosnažna presuda pobija zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1.), da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2.). Saglasno navedenom dozvoljeno oduzimanje prava svojine koji ne predstavlja povredu prava na imovinu postoji samo kada su kumulatovno ispunjena dva uslova, da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/09 ... 145/14) koji je bio na snazi u vreme usvajanja Plana generalne regulacije za deo centra naseljenog mesta Grada Novog Pazara koji obuhvata između ostalog i naselje Mur („Službeni list Grada Novog Pazara“ broj 5/14) propisano je da je namena katastarske parcele .. planirana javna površina – ulica, a manji delovi parcele se planom predviđaju za pripajanje susednim parcelama u zonama stanovanja srednjih gustina i da se najveći deo katastarske parcele .. KO ... nalazi na trasi planirane saobraćajnice, a da se od delova koji preostaju ne mogu formirati građevinske parcele.

Odredbom člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 70/11 ... 105/14) propisano je da se dobrim u opštoj upotrebi javne svojine smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulica, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i drugo), a stavom 10. da su dobra u opštoj upotrebi u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda, koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritorji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo auto-puta ili državnog puta prvog ili drugog reda), i trgova i javnih površina koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj teritoriji se nalaze.

U konkretnom slučaju, sporno zemljište označeno kao katastarska parcela .. upisana u list nepokretnosti broj .. KO ... na kojoj je tužilja bila vlasnik Planskim aktom je predviđeno za javnu površinu – ulicu, pa u situaciji kada je zemljište planskim aktom jedinice lokalne samouprave određeno za ulicu, to zemljište od tog momenta po sili zakona postaje javna svojina. Shodno tome, jedinica lokalne samouprave ima obavezu da zemljište koje je postalo javna svojina izuzme iz poseda ranijeg korisnika i za to mu isplati odgovarajuću naknadu, a upiše u javne knjige svoje pravo svojine na istom.

Imajući u vidu činjenicu da je predmetno zemljište upisano kao svojina Republike Srbije, sa pravom korišćenja Grada Novog Pazara, kao lokalne samouprave koja je, shodno citiranoj odredbi Zakona o javnoj svojini, u svojini jedinice lokalne samouprave na čijoj teritoriji se nalazi, konkretno Grada Novog Pazara koji je upisan kao korisnik, čime je izvršena takozvana faktička eksproprijacija koja je i nastala kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno njegovom izuzimanju iz poseda. Stoga je po oceni Vrhovnog suda pravilan zaključak nižestepenih sudova da je zemljište na kojem je tužilja bila vlasnik promenilo nosioca prava svojine i po zakonu postalo javna svojina, pa tužilja kojoj je oduzeto pravo svojine ne može trpeti štetu i posledice zato što nadležni organ nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade. Tužilji je time povređeno pravo na imovinu, pa zato ima pravo na traženu naknadu za faktički oduzetu imovinu. Stoga su pravilno nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo kada su tuženi Grad Novi Pazar obavezali da tužilji isplati novčanu naknadu zbog izvršene faktičke eksprorijacije zemljišta, u visini odmerenoj prema tržišnoj vrednosti utvrđenoj na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka, shodno članu 42. Zakona o eksproprijaciji.

Pasivna legitimacija tuženog Grada Novog Pazara proizilazi iz odredbe člana 10. stav 2. i 7. Zakona o javnoj svojini, s obzirom da je sporna parcela planirana za ulicu koja je shodno navedenoj zakonskoj odredbi u svojini jedinice lokalne samouprave, zbog čega je tuženi Grad Novi Pazar u obavezi da tužilji isplati odgovarajuću novčanu naknadu. Kod utvrđenja da sporni deo parcele predstavlja nekategorizovani put nasut makadamom koji koriste građani, bez uticaja su revizijski navodi da je u pitanju samo donošenje planskog akta koji ne znači da je izvršeno deposediranje prava vlasništva, odnosno prava korišćenja.

Sud je cenio i ostale navode revizije, ali nalazi da isti nisu od posebnog značaja za donošenje drugačije odluke.

O troškovima postupka odlučeno je pravilnom primenom člana 153. stav 1. i 154. Zakona o parničnom postupku.

Shodno izloženom, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija,

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković