U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Jelice Bojanić Kerkez i Gordane Komnenić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., koga zastupa punomoćnik Milan Paripović, advokat iz ..., protiv tuženog BB iz ..., koga zastupa punomoćnik Radoslav Tadić, advokat iz ..., radi utvrđenja, odlučujući o revizijama parničnih stranaka izjavljenim protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 5091/20 od 28.10.2020. godine, u sednici veća održanoj dana 16.06.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 5091/20 od 28.10.2020. godine u stavu drugom izreke.

USVAJA SE revizija tužioca, pa se UKIDA presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 5091/20 od 28.10.2020. godine u stavu trećem izreke, stavu četvrtom i stavu petom izreke i predmet VRAĆA drugostepenom sudu, na ponovno odlučivanje o žalbi tužioca.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Ubu P 37/17 od 28.11.2017. godine, ispravljenom rešenjem istog suda P 37/17 od 02.02.2018. godine, stavom prvim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev tužilaca AA i VV, oboje iz ..., kojim je traženo da se utvrdi da su isti po osnovu gradnje na tuđem zemljištu uz saglasnost ranijeg vlasnika oca tužioca sada pok. GG biv. iz ..., sredstvima stečenim u svojoj bračnoj zajednici od 1966. godine do 1981. godine stekli pravni osnov za sticanje prava svojine sa udelom od po ½ oboje tužilaca na jednom čardaku sa šupom, jednoj magazi sa podrumom, jednom štalom, jednom hlebnom furunom sa sušarom za meso i jednim bunarom, sve vanknjižno vlasništvo tužilaca, što je tuženi BB iz ..., kao vlasnik u javnim knjigama dužan priznati i dozvoliti da se tužioci po osnovu ove presude upišu kao suvlasnici sa udelima od po ½ na navedenim zgradama, i to zgradi broj 3 na kp.br. 395 i zgradi broj 2 na kp.br.396 obe iz lista nepokretnosti ... KO ... Stavom drugim izreke odbijen je deo tužbenog zahteva tužilaca protiv tuženog kojim su tražili da se po istom osnovu utvrdi da su stekli pravni osnov za sticanje prava svojine sa udelom od ½, oboje tužilaca na jednoj porodičnoj stambenoj zgradi broj 3 površine 78m2 na kp.br. 395 KO ...i na jednoj porodičnoj stambenoj zgradi br. 2 površine 43m2 na kp.br.396 upisane u V listu lista nepokretnosti 162 KO ..., kao neosnovan. Stavom trećim izeke odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 5091/20 od 28.10.2020. godine, stavom prvim izreke, ukinuta je presuda Osnovnog suda u Ubu P 37/17 od 28.11.2017. godine ispravljena rešenjem tog suda P br. 37/17 od 02.02.2018. godine, u delu kojim je odlučeno o tužbenom zahtevu tužioca AA iz ... Stavom drugim izreke delimično je usvojen tužbeni zahtev tužioca AA, pa je utvrđeno da je tužilac, po osnovu savesne gradnje na tuđem zemljištu, uz saglasnost ranijeg vlasnika, oca tužioca sada pok. GG, bivšeg iz ..., sredstvima stečenim u bračnoj zajednici sa sada pok. VV u periodu od 1966. do 1981. godine stekao pravni osnov za sticanje prava svojine sa udelom od ½ na jednoj pomoćnoj zgradi br. 2 površine 43m2, sagrađenoj na kat.parc. br. 396 upisano u V listu lista neporetnosti br. 162 KO ..., što je tuženi BB iz ..., kao vlasnik u javnim knjigama dužan priznati i dozvoliti da se tužilac po osnovu ove presude upiše kao suvlasnik sa udelom od ½ na navedenoj nepokretnosti. Stavom trećim izreke odbijen je tužbeni zahtev tužioca AA u delu u kome je tražio da se utvrdi da je po osnovu savesne gradnje na tuđem zemljištu, uz saglasnost ranijeg vlasnika, oca tužioca, sada pok. GG, bišeg iz ..., sredstvima stečenim u bračnoj zajednici sa sada pok. VV u periodu od 1966. godine do 1981. godine stekao pravni osnov za sticanje prava svojine sa udelom od ½ na jednoj porodičnoj stambenoj zgradi br. 3, površine 78m2, sagrađenoj na kat. parc. br. 395 KO ..., upisana u V listu lista nepokretnosti br. 162 KO ..., kao i jednog čardaka sa šupom, jedne magaze sa podrumom, jedne štale, jedne hlebne furune sa sušarom za meso i jednog bunara, što bi tuženi BB iz ..., kao vlasnik u javnim knjigama bio dužan da prizna i dozvoli da se tužilac po osnovu ove presude upiše kao suvlasnik sa udelom od ½ na zgradi br. 3 sagrađenoj na kat. parc. br. 395 KO ... upisana u list nepokretnosti br. 162 KO ... Stavom četvrtim i petim izreke odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove prvostepenog i drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu parnične stranke su blagovremeno izjavile revizije, i to tužilac pobijajuću presudu u odbijajućem delu tužbenog zahteva i delu odluke o troškovima postupka, zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešene primene materijalnog prava, a tuženi, pobijajući presudu u usvajajućem delu izreke, zbog pogrešeno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 18/20), pa je ocenio da je revizija tužioca osnovana, a revizija tuženog neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koje revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne ukazuje posebno na ostale bitne povrede odredaba parničnog postupka zbog kojih se revizija, u smislu člana 407. stav 1. tačka 2. i 3. ZPP, može izjaviti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac AA je sa svojom suprugom, sada pok. VV bio u bračnoj zajednici počev od 1960. godine, u braku su dobili troje dece – dve ćerke i sina, ovde tuženog BB, koji se rodio 1967. godine. U vreme kada su zasnovali bračnu zajednicu živeli su u zajedničkom domaćinstvu sa ocem tužioca BB, sada pok. GG, pa s obzirom da je kuća u kojoj su živeli bila mala, odlučili su da naprave novu kuću na parceli broj 395 KO ..., u vlasništvu sada pok. GG, uz njegovu saglasnost. Kuća je građena između 1965. godine i 1966. godine, kada je završena. Tužilac je u to vreme radio u „...“ ... kao ..., dok je njegova supruga bila domaćica. Tužilac je uzimao kredite za izgradnju kuće, a sada pok. VV je kuvala obroke za majstore i radila sve poslove koji su bili uobičajeni za ženu koja je živela u seoskom domaćinstvu. Bunar i štala su izgrađeni šezdesetih godina, a nakon rođenja tuženog 1967. godine izgrađeni su čardak sa dve šupe, magaza sa podrumom, hlebna furuna i sušnica za meso. Potom je na kat. parceli br. 396 KO ..., koja je takođe bila u vlasništvu oca tužioca, sagrađena i druga kuća, i to u periodu od 1981 – 1986. godine. U to vreme su na kat. parc. br. 395 i 396 KO ... postojale: kuća koja je građena šezdesetih godina na kat. parc. br. 395, kuća koja je građena osamdesetih godina na kat. parc. 396 i dve male stare kuće u kojoj je živeo sada pok. GG, a koje je nakon njegove smrti 1989. godine tuženi porušio.

Nakon izgradnje kuće na kat. parc. 396 otac tužioca AA, sada pok. GG, predložio je tužiocu da zaključi ugovor o doživotnom izdržavanju sa njegovim sinom, ovde tuženim BB, te je uz saglasnost AA i njegove supruge sada pok. VV, zaključen ugovor o doživotnom izdržavanju dana 14.04.1986. godine između sada pok. GG, kao primaoca izdržavanja sa jedne strane i ovde tuženog BB, kao davaoca izdržavanja sa druge strane. U ugovoru je konstatovano da je primalac izdržavanja vlasnik nepokretnosti, i to kat. parc. br. 395, kuća i dvorište u površini od 00.05,03 ha i kat parc. 396, njiva površine 1.52,48 ha iz posedovnog lista br. 48 KO ..., kao i dve male stare kuće, te pokućstva na tom imanju, pa svu tu imovinu, a na ime obaveza doživotnog izdržavanja i svega što je za njega do sada učinio ustupa u svojinu unuku BB iz ..., kao davaocu izdržavanja, s tim da se konačna predaja u svojinu odlaže do smrti primaoca izdržavanja. Navedeni ugovor zaključen je pred Opštinskim sudom u Ubu.

Prema kopiji plana KO ... od 08.09.1975. godine, na kat. parc. br. 395 upisana je kuća i dvorište, ukupne površine 5,03 ari, a na kat. parc. br. 396 njiva površine 1.52,48 ha nisu upisane nepokretnosti (zgrade), a vlasnik navedenih katastarskih parcela i kuće je sada pok. GG. U listu nepokretnosti broj 162 KO ... od 30.03.2015. godine upisane su kat. parc. 395 površine 5,44 ari i kat. parc. br. 396, površine 1.51,35 ha, s tim što na kat. parc. br. 395 postoje dve pomoćne zgrade označene brojevima 1 i 2 i porodična stambena zgrada označena broj 3 površine 78m2, a na kat. parc. br. 396 postoji pomoćna zgrada označena brojem 2, površine 43m2, a kao vlasnik navedenih nepokretnosti upisan je tuženi BB. Tužioci sada žive u pomoćnoj zgradi označenoj brojem 2, a koja u stvari predstavlja stambeni objekat na kat. parc. br. 396 KO ..., izgrađen osamdesetih godina, dok tuženi sa svojom porodicom živi u kući koja je građena šezdesetih godina na kat. parc. br. 395 i predstavlja porodičnu stambenu zgradu označenu brojem 3 u listu nepoketnosti br. 162 KO ...

Imajući u vidu ovako utvrđeno činjenično stanje prvostepeni sud je zaključio da kuća koja je izgrađena šezdesetih godina na kat. parc. 395 i kuća koja je izgrađena osamdesetih godina na kat. parc. 396 KO ... nikada nisu bili isključiva svojina tužilaca, već imovina stečena u zajednici, odnosno porodičnom domaćinstvu čiji je starešina bio sada pok. GG, pa je odbio tužbeni zahtev u odnosu na navedene nepokretnosti. U odnosu na pomoćne objekte, bliže opisane u stavu prvom izreke prvostepene presude, zaključio je da oni nisu bili obuhvaćeni ugovorom o doživotnom izdržavanju zaključenim između tuženog i sada pok. GG zbog čega je u tom delu usvojio tužbeni zahtev.

Drugostepeni sud je, na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, nakon održane rasprave, izveo zaključak da je kuća koja je izgrađena šezdesetih godina na kat. parceli broj 395 KO ... (sada upisana kao porodična stambena zgrada označena brojem 3 u LN br. 162 KO ...), imovina stečena u porodičnoj zajednici između oca tužioca, sada pok. GG, te tužioca AA i sada pok. VV, gde se doprinos tužioca ogleda u njegovom finansiranju i izgradnji, sada pok. VV u poslovima koje je obavljala u zajedničkom domaćinstvu, a sada pok. GG u parceli čiji je vlasnik bio, a na kojoj je izgrađena navedena kuća. Starešina te porodične zajednice je bio pok. GG, koji se i vodio kao vlasnik cele nepokretne imovine, katastarskih parcela br. 395 i 396 KO ... i kuće koja je sagrađena na kat.parceli broj 395, kao i dve male kuće koje su bile upisane u listu nepokretnosti, pa proizlazi da je sada pok. GG ugovorom o doživotnom izdržavanju zaključenim sa tuženim BB raspolagao imovinom na kojoj se vodio kao vlasnik, a da je taj ugovor zaključen uz saglasnost tužioca i njegove sada pok. supruge VV, kao članova porodične zajednice, zbog čega se tužiocu ne može utvrditi pravo susvojine od ½ idealnih delova na kući označenoj brojem 3 sagrađenoj na kat. parc. br. 395 KO .... Ovaj ugovor je predstavljao realizaciju dogovora između članova porodične zajednice da navedena sporna kuća pripadne tuženom, koji je živeo sa članovima porodične zajednice. Tužilac i njegova supruga nisu osporavali raspolaganje sada pok. GG skoro 30 godina, a protivljenje je učinjeno tek nakon narušavanja odnosa između tužioca AA i sada pok. VV i njihovog sina, ovde tuženog BB. S druge strane, nepokretnost izgrađena na kat. parc. br. 396 koja je u listu nepokretnosti upisana pod rednim brojem 2 kao pomoćna zgrada, izgrađena je sredstvima tužioca i njegove sada pok. supruge, u izgradnji te nepokretnosti tuženi nije učestvovao, odnosno njegov doprinos je bio neznatan, a sada pok. GG je tada imao preko 80 godina, iz sadržine ugovora o doživotnom izdržavanju proizlazi da ta nepokretnost nije bila predmet raspolaganja iako je u trenutku zaključenja ugovora bila sagrađena, a tužilac AA i njegova tada pok. supruga su u toj nepoketnosti živeli sve vreme, pa proizlazi da je ona smatrana isključivom svojinom tužioca i njegove supruge koju su stekli u braku, zbog čega je drugostepeni sud utvrdio pravo svojine tužioca sa idelanim delom od ½ na pomoćnoj kući označnoj broj 2 u listu nepoiretnosti br. 162 KO ... sagrađene na kat. parc. br. 396.

S obzirom da pomoćni objekti bliže opisani u stavu trećem izreke drugostepene presude dele sudbinu glavnog objekta čiji su pripadak i čijem iskorišćavanju služe, titular prava svojine na glavnom objektu i pomoćnim objektima koji služe iskorišćvanju glavnog objekta ne mogu biti različita lica, zbog čega je drugostepeni sud, s obzirom da ti pomoćni objekti predstavljaju pripadak stambenom objektu sagrađenom tokom šezdestih godina na kat. parc. br. 395 koji je bio predmet ugovora o doživotnom izdržavanju i u kome tuženi živi, tužbeni zahtev odbio.

Vrhovni kasacioni sud smatra da je drugostepeni sud pravilno primenio materijalno pravo odlučujući o delu tužbenog zahteva koji se odnosi na utvrđenje prava svojine tužioca na objektu koji je izgrađen osamdesetih godina u površini od 43m2, u kome živi tužilac. Za takvu odluku dati su jasni i dovoljni razlozi koje u svemu prihvata i Vrhovni kasacioni sud.

Neosnovano se u reviziji tuženog ukazuje na pogrešan zaključak drugostepenog suda o tome koje su nepokretnosti bile predmet ugovora o doživotnom izdržavanju. Pravilno je drugostepni sud zaključio da su predmet ugovora o doživotnom izdržavanju bile nepokretnosti koje su u trenutku zaključenja ugovora bile upisane u katastru na ime primaoca izdržavanja, sada pok. GG, a to su kuća na kat. parceli br. 395 sazidana tokom šezdesetih godina i dve male stare kuće i pokućstvo na imanju, kao i parcele broj 395 i broj 396 KO ... Tuženi nije dokazao da je učestvovao u izgradnji kuće na kp.br. 396, u kojoj živi tužilac, niti da je sada pok. GG učestvovao u izgradnji te kuće bez obzira na činjenicu da je ona sagrađena na parceli koja je bila u njegovoj svojini. Naime, iz celokupnog dokaznog postupka i utvrđenog činjeničnog stanja proizlazi da se pok. GG saglasio da tužioci sagrade navedenu nepokretnost (malu kuću), a koja (imajući u vidu sadržinu ugovora o doživotnom izdržavanju) nije bila predmet tog ugovora.

Činjenica da je u trenutku izgradnje ovaj objekat imao namenu pomoćnog objekta ne vodi drugačijoj odluci u ovoj pravnoj stvari, s obzirom da je nesporno da je taj pomoćni objekat pretvoren u stambeni objekat, jer su tužilac i njegova pok. supruga godinama živeli u tom objektu, a tužilac, nakon smrti svoje supruge, i dalje živi u tom objektu.

Vrhovni kasacioni sud je cenio i ostale navode izjavljene revizije tuženog kojima se ne dovodi u sumnju zakonitost i pravilnost pobijane presude u stavu drugom izreke, zbog čega ti navodi nisu posebno obrazloženi.

Međutim, odlučujući o svojini na objektu koji je sazidan šezdesetih godina a u kome živi tuženi, drugostepeni sud, zbog pogrešne primene materijalnog prava, nije potpuno utvrdio činjenično stanje.

Naime, u postupku je utvrđeno da je navedena nepokretnost sazidana u porodičnoj zajednici koju su sačinjavali otac tužioca a deda tuženog, tužilac i njegova supruga. Objekat je sazidan zbog toga što su članovi porodične zajednice živeli u maloj kući, koja očigledno nije bila dovoljna za njih, pa je, uz saglasnost sada pok. GG, kao vlasnika parcele (kp.br.395 KO ...) sazidana zgrada – stambeni objekat na toj parceli, a kasnije su sazidani i sporni pomoćni objekti, bliže opisani u stavu trećem izreke drugostepene presude.

Drugostepeni sud nije na pouzdan način utvrdio da li je ova kuća sazidana za potrebe pojedinih članova porodične zajednice, u ovom slučaju tužioca i njegove supruge ili je izgrađena i za potrebe sada pok. GG, odnosno, ko je sve živeo u toj spornoj kući. Ukoliko je ova nepokretnost sazidana u dogovoru svih članova porodične zajednice sa izraženom namerom da se gradnja vrši za određene članove porodične zajednice, ta okolnost predstavlja odlučnu činjenicu u pogledu sticanja svojine gradnjom za članove porodične zajednice za čije potrebe je ona sazidana. U suprotnom ona bi predstavljala zajedničku svojinu svih članova porodične zajednice.

Tačan je zaključak prvostepenog suda da je ova nepokretnost bila predmet spornog ugovora o doživotnom izdržavanju i da su se tužilac i njegova supruga saglasili da ta nepokretnost ugovorom o doživotnom izdržavanju pripadne tuženom. Međutim, drugostepeni sud nije ispitao, odnosno nije imao u vidu da li je saglasnost tužilaca i njegove supruge predstavljala poklon tuženom, te da li ima razloga za opoziv tog poklona zbog neblagodarnosti tuženog, bez obzira na vreme koje je proteklo od zaključenja ugovora. Ovo zato što iz do sada utvrđenog činjeničnog stanja proizlazi da su se odnosi između tužioca i njegove sada pok. supruge i tuženog poremetili, ali u zavisnosti od stepena poremećenosti tih odnosa i ponašanja tuženog prema tužiocu i njegovoj supruzi, zavisi da li su se stekli uslovi za opoziv saglasnosti (poklona), na osnovu koga je zaključen pomenuti ugovor o doživotnom izdržavanju, a koji su propisani odredbama Srpskog Građanskog zakonika, koji se primenjuju kao pravno pravilo, s obzirom da Zakonom o obligacionim odnosima ugovor o poklonu nije regulisan.

Zbog nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja u odnosu na stav treći izreke pobijane presude, pravilnost materijalnog prava nije mogla da bude ispitana, pa je revizija tužioca usvojena, a pobijana presuda je u tom delu ukinuta.

U ponovnom postupku drugostepeni sud će postupiti po primedbama iz ove presude, te će, nakon što potpuno utvrdi činjenično stanje, doneti novu, pravilnu i zakonitu presudu.

S obzirom da odluka o troškovima postupka zavisi od konačnog ishoda stranaka u sporu ukinuta je i odluka o troškovima postupka.

Iz navedenih razloga, odlučeno je kao u izreci presude, na osnovu člana 414. stv 1, člana 416. stav 2. i člana 165. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija

Vesna Subić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić