Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku- ZPP („Službeni glasnik RS“, broj 72/11, 87/18), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da su revizije osnovane.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio osnivač Preduzeća za trgovinu, posredovanje, eksport-import „BB“ d.o.o. ..., koje je sa DPP „VV“ u stečaju ... zaključilo Ugovor o zakupu. U vezi njihovih međusobnih potraživanja iz navedenog Ugovora o zakupu pred Trgovinskim sudom u Beogradu vođen je parnični postupak po tužbi DPP „VV“ u stečaju ... i protivtužbi Preduzeća za trgovinu, posredovanje eksport-import „BB“ d.o.o. ..., u kom postupku je 26.03.2008. godine doneta presuda, koja je potvrđena i preinačena presudom Višeg trgovinskog suda od 29.04.2009. godine, kojom je odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev DPP „VV“ u stečaju ..., a delimično usvojen protivtužbeni zahtev Preduzeća za trgovinu, posredovanje, eksport-import „BB“ d.o.o. ... i utvrđeno potraživanje ovog preduzeća prema stečajnoj masi DPP „VV“ u stečaju ... u visini od 161.492.237,59 dinara, sa kamatom od 31.10.2001. godine do isplate i obavezano je DPP „VV“ u stečaju ... da Preduzeću za trgovinu, posredovanje, eksport-import „BB“ d.o.o. ... na ime troškova postupka plati 1.244.000,00 dinara. Preduzeće za trgovinu, posredovanje, eksport-import „BB“ d.o.o. ... podnelo je blagovremenu i dozvoljenu prijavu potraživanja u postupku stečaja nad DPP „VV“ u stečaju ..., navodeći da je podnelo protivtužbu protiv stečajne mase DPP „VV“ .... Rešenjem Trgovinskog suda u Beogradu od 02.10.2002. godine usvojen je predlog stečajnog upravnika od 02.10.2002. godine i odobrena prodaja stečajnog dužnika DP u mešovitoj svojini za poljoprivrednu proizvodnju „VV“ u stečaju ..., kao pravnog lica za kupoprodajnu cenu od 154.000.000,00 dinara, uz preuzimanje radnika i odobreno je zaključenje Ugovora o prodaji, koji je zaključen i overen pred sudom 14.10.2002. godine. Rešenjem Trgovinskog suda u Beogradu od 30.10.2002. godine, odobren je Nacrt za glavnu deobu stečajne mase DP u mešovitoj svojini za poljoprivrednu proizvodnju „VV“ u stečaju ..., po kome se poveriocima stečajnog dužnika isplaćuje 100% utvrđenih potraživanja i odobrava isplata prve rate od 20% u visini od 29.175.924,15 dinara i određeno je da je Nacrt za glavnu deobu sastavni deo tog rešenja. Nacrtom za glavnu deobu DP u mešovitoj svojini za poljoprivrednu proizvodnju „VV“ u stečaju, ... utvrđena su raspoloživa sredstva za deobu u visini od 148.879.620,80 dinara (preostala pošto su od kupoprodajne cene od 154.000.000,00 dinara odbijena zakonom propisana umanjenja) i utvrđene su tražbine poverilaca sa obračunatom zakonskom zateznom kamatom, a zatim su raspoloživa sredstva stečajne mase za glavnu deobu raspoređena na utvrđena potraživanja po stopi od 100% na 19 poverilaca. Stečajni upravnik stečajne mase DPP „VV“ VV, nakon prodaje stečajnog dužnika, prilikom izrade Nacrta za glavnu deobu stečajne mase DPP „VV“ nije rezervisao sredstva za isplatu potraživanja u vezi postupka koji je vođen pred Trgovinskim sudom u Beogradu, koji postupak je bio u toku u vreme izrade Nacrta za glavnu deobu i njegovo postojanje je stečajnom upravniku bilo poznato, već je sva raspoloživa sredstva za deobu raspodelio na 19 poverilaca, a njihova potraživanja su sa obračunatim kamatama od momenta dospeća do momenta izrade Nacrta za glavnu deobu 02.10.2002. godine isplaćena u celosti, odnosno 100%. Preduzeću za trgovinu, posredovanje, eksport-import „BB“ d.o.o. ... je na osnovu rešenja Privrednog suda u Beogradu od 08.07.2009. godine isplaćeno 1.550.000,00 dinara.

S obzirom da je bio pokrenut stečajni postupak nad stečajnim dužnikom Preduzećem za trgovinu, posredovanje, eksport-import „BB“ d.o.o. sa sedištem u ..., rešenjem Privrednog suda u Beogradu od 10.12.2010. godine preostala, neraspoređena sredstva u vidu viška deobne mase u visini od 217.652.992,62 dinara, sa obračunatom kamatom do isticanja Nacrta za glavnu deobu na oglasnu tablu suda 31.08.2010. godine, raspoređena su osnivaču stečajnog dužnika, tužiocu u ovom sporu, AA.

Pravnosnažnom međupresudom donetom u ovom postupku, utvrđena je obaveza tužene da tužiocu naknadi štetu zbog nezakonitog postupanja državnog organa - Trgovinskog suda u Beogradu u vođenju stečajnog postupka nad stečajnim dužnikom DPP „VV“ u stečaju ..., jer iz deobne mase nije izdvojen srazmeran deo sredstava radi namirenja eventualnog potraživanja pravnog prethodnika tužioca, koji zbog toga nije naplatilo svoje potraživanje utvrđeno pravnosnažnom presudom, iako je podneo blagovremenu i dozvoljenu prijavu potraživanja u postupku stečaja nad DPP „VV“ u stečaju ..., odnosno da je podneo protivtužbu protiv stečajne mase DPP „VV“.

Prvostepeni sud je iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke utvrdio da je visina raspoloživih sredstava stečajne mase, koja je ostvarena prodajom stečajnog dužnika 11.10.2002. godine, bila 153.979.620,80 dinara, da je po odbitku sredstava po osnovu potraživanja preduzeća, planiranih, a neisplaćenih troškova stečajnog postupka (obaveza prema radnicima i sudske takse), preostalo 145.879.620,80 dinara, i da bi se oročavanjem ovih raspoložih sredstava u periodu od 11.10.2002. godine do 10.02.2011. godine moglo ostvariti uvećanje sredstava, tako da bi raspoloživa sredstava stečajnog dužnika po isteku navedenog perioda bila 273.328.903,44 dinara.

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je usvojio zahtev tužioca, smatrajući da se potraživanje utvrđeno presudama Trgovinskog suda u Beogradu i Višeg trgovinskog suda pravnom prethodniku tužioca ima smatrati troškom stečajnog postupka stečajnog dužnika DPP „VV“ u stečaju ..., koji se plaća pre namirenja stečajnih poverilaca, odnosno pre deobe, primenom člana 61. i 138. Zakona o prinudnom poravnanju, stečaju i likvidaciji („Službeni list SRJ“, broj 37/93 i 28/96), koji se primenjivao u vreme sprovođenja stečaja nad DPP „VV“ ... .

Drugostepeni sud nije prihvatio zaključak prvostepenog suda da se potraživanje utvrđeno presudama Trgovinskog suda u Beogradu i Višeg trgovinskog suda pravnom prethodniku tužioca ima smatrati troškom stečajnog postupka, već je smatrao da to potraživanje pravnog prethodnika tužioca spada u isti isplati red sa potraživanjima ostalih 19 poverilaca iz Nacrta za glavnu deobu stečajne mase od 02.10.2002. godine, i da bi tužilac, kao pravni sledbenik takvog poverioca, trebao da učestvuje u deobi raspoloživih sredstava DPP „VV“ u stečaju ... sa ostalih 19 poverilaca, kao i da stečajni upravnik nije imao obavezu da raspoloživa sredstva oroči, zbog čega je zakazao raspravu i odredio izvođene dokaza dopunskim veštačenjem. Na osnovu dopunskog nalaza i mišljenja sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke drugostepeni sud je utvrdio da je visina potraživanja pravnog prethodnika tužioca, koja je trebalo da bude namirena iz deobne mase 191.516.892,86 dinara (utvrđena visina potraživanja pravnosnažnom presudom u visini od 161.492.273,59 dinara, kamata na taj iznos obračunata za period od 31.10.2001. godine do 02.10.2002. godine u visini od 30.330.619,27 dinara i troškovi postupka u visini od 1.244.000,00 dinara, umanjeno za iznos isplaćen pravnom prethodniku tužioca u visini od 1.550.000,00 dinara). Zatim, s obzirom da je smatrao da se ovo potraživanje pravnog prethodnika tužioca treba uračunati sa potraživanjem ostalih 19 poverilaca iz Nacrta za glavnu deobu stečajne mase od 02.10.2002. godine, utvrdio da bi procenat njegovog učešća u raspoloživim sredstvima stečajnog dužnika za raspodelu poveriocima iznosio 56,736%. Polazeći od toga da bi po Nacrtu za glavnu deobu stečajne mase određen iznos ukupno raspoloživih sredstava stečajnog dužnika za raspodelu poveriocima bio 145.879.620,80 dinara, da bi pravnom prethodniku tužioca pripalo 82.805.649,15 dinara, sa kojih razloga je preinačio prvostepenu presudu i delimično usvojio zahtev tužioca, tako što je obavezao tuženu da tužiocu na ime naknade štete isplati 82.805.649,15 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 10.02.2011. godine do isplate, a odbio kao neosnovan zahtev tužioca preko dosuđenog a do traženog iznosa od 217.652.992,62 dinara, sa traženom kamatom, primenom člana 127. i 128. Zakona o prinudnom poravnanju, stečaju i likvidaciji („Službeni list SRJ“, broj 37/93 i 28/96).

Pravilan je zaključak nižestepenih sudova o pasivnoj legitimaciji i odgovornosti tužene za nastalu štetu. Naime, kod utvrđenog, da je pravni prethodnik tužioca sa stečajnim dužnikom DPP „VV“ u stečaju, ... zaključio ugovor o zakupu, da je u vezi međusobnih potraživanjima iz zakupnog odnosa pred Trgovinskim sudom u Beogradu vođen postupak po tužbi DPP „VV“ u stečaju, ... i protivtužbi pravnog prethodnika tužioca, da je pravni prethodnik tužioca podneo blagovremenu i dozvoljenu prijavu potraživanja u postupku stečaja nad DPP „VV“ u stečaju, ..., da je rešenjem Trgovinskog suda u Beogradu St 6301/01 od 30.10.2002. godine odobren Nacrt za glavnu deobu stečajne mase DPP „VV“, ..., pa kako iz raspoloživih sredstava nije izdvojen srazmeran deo sredstava radi namirenja eventualnog potraživanja pravnog prethodnika tužioca, to je istom onemogućena naplata potraživanja po pravnosnažnoj presudi, sa kojih razloga su pravilno nižestepeni sudovi zaključili da postoji obaveza tužene za naknadu štete tužiocu zbog nezakonitog postupanja državnog organa -Trgovinskog suda u Beogradu u vođenju stečajnog postupka nad stečajnim dužnikom DPP „VV“ u stečaju, ..., pravilnom primenom člana 172. Zakona o obligacionim odnosima.

Međutim, po oceni Vrhovnog kasacionog suda drugostepeni sud je odlučujući o visini štete pogrešno primenio materijalno pravo, zbog čega je činjenično stanje nepotpuno utvrdio.

Članom 61. stav 1. tačka 5. Zakona o prinudnom poravnanju, stečaju i likvidaciji („Službeni list SFRJ“, broj 84/89 i „Službeni list SRJ“, broj 37/93 i 28/96), propisano je da je stečajni upravnik dužan naročito da se kao dobar privrednik stara o okončanju započetih, a još neizvršenih poslova dužnika, kao i poslova potrebnih da bi se sprečilo nastupanje štete na sredstvima dužnika. Članom 138. istog zakona propisano je, da pre nego što pristupi namirivanju poverilaca, iz deobne mase izdvojiće se iznos potreban za isplatu troškova stečajnog postupka i za namirenje poverilaca stečajne mase.

Tužilac tužbom potražuje naknadu materijalne štete u visini od 217.652.992,62 dinara, sa kamatom, zbog nezakonitog i nepravilnog rada organa tužene-Trgovinskog suda u Beogradu u vođenju stečajnog postupka nad stečajnim dužnikom DPP „VV“ u stečaju, ..., jer iz deobne mase nije izdvojen srazmeran deo sredstava radi namirenja eventualnog potraživanja pravnog prethodnika tužioca, iako je pravni prethodnik tužioca podneo blagovremenu i dozvoljenu prijavu potraživanja u postupku stečaja nad DPP „VV“ u stečaju, ..., odnosno da je podneo protivtužbu protiv stečajne mase DPP „VV“ ... .

Po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, suprotno zaključku drugostepenog suda, potraživanje pravnog prethodnika tužioca, utvrđeno pravnosnažnom presudom je trošak stečajnog postupka stečajnog dužnika DPP „VV“ u stečaju, ..., koji se naplaćuje pre namirenja stečajnih poverilaca, odnosno pre deobe, na osnovu člana 138. Zakona o prinudnom poravnanju, stečaju i likvidaciji. Ovo, jer se radi o potraživanju nastalom iz Ugovora o zakupu koji je zaključen nakon otvaranja stečajnog postupka, a u kojoj situaciji pravni prethodnik tužioca ima položaj poverioca stečajne mase, s obzirom na to da je poverilac stečajne mase i onaj poverilac čija su potraživanja nastala iz ugovora zaključenog posle otvaranja stečajnog postupka sa stečajnim upravnikom i njegovo potraživanje se naplaćuje kao trošak stečaja. Ne može se prihvatiti kao pravilan ni zaključak drugostepenog suda da stečajni upravnik nije imao obavezu da rezervisana sredstva oroči, s obzirom na to da ta obaveza proizlazi iz člana 61. stav 2. tačka 5. Zakona o prinudnom poravnanju, stečaju i likvidaciji, prema kojoj odredbi je stečajni upravnik dužan da se kao dobar privrednik stara o okončanju započetih, a još neizvršenih poslova dužnika, kao i poslova potrebnih da bi se sprečilo nastupanje štete na sredstvima dužnika.

Da bi tužena bila u obavezi da tužiocu naknadi štetu u visini prenetog potraživanja, koje pravni prethodnik tužioca nije mogao da naplati zbog nezakonitog i nepravilnog rada organa tužene-Trgovinskog suda u Beogradu, nije dovoljno da se radi o nepravilnom i nezakonitom radu organa tužene, već je potrebno utvrditi visinu tog potraživanja i da li je pravni prethodnik tužioca ovo svoje potraživanje mogao da naplati, da nije bilo nezakonitog i nepravilnog rada organa tužene. Kod utvrđenog da je 26.03.2008. godine Trgovinski sud u Beogradu doneo presudu koja je delimično potvrđena, a delimično preinačena presudom Višeg trgovinskog suda od 29.04.2009. godine, i postala izvršna 30.06.2009. godine, da je na osnovu rešenja Privrednog suda u Beogradu od 08.07.2009. godine pravnom prethodniku tužioca isplaćeno 1.550.000,00 dinara, da je rešenjem Privrednog suda u Beogradu od 10.12.2010. godine zaključen postupak stečaja nad pravnim prethodnikom tužioca, a da su preostala neraspoređena sredstva u vidu viška deobne mase u visini od 217.652.992,62 dinara raspoređena tužiocu, da je rešenjem Trgovinskog suda u Beogradu od 30.10.2002. godine odobren Nacrt za glavnu deobu stečajne mase DP u mešovitoj svojini za poljoprivrednu proizvodnju „VV“ u stečaju, ... i da su raspoloživa sredstva za deobu iznosila 145.879.620,80 dinara, to je radi pravilne primene materijalnog prava trebalo utvrditi visinu potraživanja pravnog prethodnika tužioca koji je raspoređen tužiocu, kao i da li bi pravni prethodnik tužioca to svoje potraživanje u visini koju je preneo na tužioca mogao naplatiti od raspoloživih sredstava za deobu, uvećanih za kamatu, da su ista bila oročena do momenta kada je pravni prethodnik tužioca mogao da naplati svoje potraživanje po pravnosnažnoj i izvršnoj presudi, jer je potraživanje pravnog prethodnika tužioca trošak stečajnog postupka i naplaćuje se pre namirenja stečajnih poverilaca, a stečajni upravnik je sa tim sredstvima trebao da postupa kao dobar domaćin i da ih oroči. S obzirom da iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka, kako osnovnog, tako i dopunskog navedeno se ne može utvrditi, to je na ovaj način, zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Osim toga, suprotno zaključku drugostepenog suda, tužena u žalbi nije prvi put istakla prigovor podeljene odgovornosti, jer je isti prigovor isticala i tokom postupka, odnosno u odgovoru na tužbu, pri tome navodeći da su pravni prethodnik tužioca i tužilac isključivo odgovorni za štetu koju je tužilac pretrpeo zbog svog nepostupanja tokom stečajnog postupka vođenog protiv DPP „VV“ u stečaju, to je i sa tih razloga, zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno, pa i sa tih razloga nije bilo uslova za preinačenje pobijane odluke.

Naime, članom 192. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima propisano je pravilo o podeljenoj odgovornosti, po kome oštećeni koji je doprineo da šteta nastane ili da bude veća nego što bi inače bila, ima pravo na srazmerno smanjenu naknadu, što znači da je u ovom slučaju drugostepeni sud propustio da ceni ovaj žalbeni navod, a stim u vezi da li su pravni prethodnik tužioca i tužilac, kao oštećeni, bili u obavezi da preduzmu određene mere radi sprečavanja ili smanjenja štete, bez obzira što je pravni prethodnik tužioca svoje potraživanje prijavio u postupku stečaja.

U ponovnom postupku, drugostepeni sud će utvrditi činjenično stanje imajući u vidu primedbe iz ovog rešenja, a potom pravilnom primenom materijalnog prava doneti novu i zakonitu odluku o žalbi tužene.

Sa napred navedenih razloga Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 416. stav 2. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Slađana Nakić Momirović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić