U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija Vesne Popović, predsednika veća, Zorane Delibašić i Gordane Komnenić, članova veća, u pravnoj stvari tužilaca: AA, BB i VV, svih iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Dragan Jelisavčić, advokat iz ..., protiv tuženih: Opštine Bajina Bašta, koju zastupa Opštinsko pravobranilaštvo Bajine Bašte i JKP “12. septembar” Bajina Bašta, čiji je punomoćnik Dragiša Vuković, advokat iz ... i umešača Kompanije “Dunav osiguranje” ADO Beograd, radi naknade štete, odlučujući o revizijama tuženih, izjavljenim protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 193/20 od 11.05.2020. godine, u sednici održanoj 18.03.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJAJU SE, kao neosnovane, revizija tužene Opštine Bajina Bašta i tuženog JKP “12. septembar” Bajina Bašta, izjavljene protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 193/20 od 11.05.2020. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Užicu P 3669/17 od 02.09.2019. godine, stavom prvim izreke obavezani su tuženi da tužiocu AA na ime naknade štete solidarno plate i to: a) na ime nematerijalne štete: 91.000,00 dinara za pretrpljene fizičke bolove, 364.000,00 dinara za pretrpljeni strah, 700.000,00 dinara za duševne bolove zbog naruženosti i 2.100.000,00 dinara za duševne bolove zbog umanjenja životne aktivnosti, sve sa zakonskom kamatom počev od od 02.09.2019. godine do isplate, i b) na ime materijalne štete: 198.315,60 dinara na ime izgubljene zarade od povređivanja do aprila 2019. godine, sa zakonskom kamatom počev od 03.05.2019. godine do isplate, kao i 2.115.027,60 dinara na ime kapitalizirane rente, sa zakonskom kamatom počev od 02.09.2019. godine do isplate. Stavom drugim izreke obavezani su tuženi da tužiocima BB i VV, na ime nematerijalne štete zbog naročito teškog invaliditeta sina, solidarno plate po 700.000,00 dinara sa zakonskom kamatom počev od od 02.09.2019. godine do isplate. Stavom trećim izreke odbijeni su zahtevi tužilaca za naknadu nematerijalne i materijalne štete preko iznosa dosuđenih stavom prvim i drugim izreke (osnov i visina iznosa su bliže određeni ovim stavom izreke). Stavom četvrtim izreke obavezani su tuženi da tužiocima solidarno naknade troškove postupka od 1.449.715,00 dinara sa zakonskom kamatom od izvršnosti presude do isplate, dok je stavom petim izreke odbijen zahtev za kamatu na dosuđene troškove postupka za period od presuđenja do izvršnosti presude.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 193/20 od 11.05.2020. godine, odbijene su žalbe tuženih i prvostepena presuda potvrđena u stavu prvom, drugom i četvrtom izreke.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi su izjavili revizije, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Tužioci su podneli odgovor na obe revizije.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“ br.72/11... 87/18), pa je našao da su revizije tuženih neosnovane.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijama se ne ukazuje na druge povrede postupka zbog kojih se ona može izjaviti, primenom člana 407. stav 1. ZPP.

Prema činjeničnom stanju na kom je zasnovana pobijana odluka, u naseljenom mestu – u ulici ... u ..., ...2014. godine u 00,10 časova, došlo je do saobraćajnog udesa u kojoj je tužilac AA zadobio tešku telesnu povredu. Do udesa je došlo tako što je tužilac, upravljajući vozilom marke „...“, kada je naišao na udarnu rupu koja se nalazila uz središnju liniju kolovoza, sa kamaricom trave ispred nje, naglo skrenu u levu stranu da bi izbegao prepreku, usled čega je vozilo izletelo sa kolovoza, udarilo u ogradu dvorišta i prevrnulo se na krov. Utvrđeno je da je ova udarna rupa u ulici ... povremeno popunjavana kamenom i rizlom, koji su, usled prelaska vozila, izbacivani na okolni asfalt, a ispred ove rupe (u smeru kretanja tužiočevog vozila u noći udesa) postoji gomila trave, što su vozila zaobilazila prelaskom preko trotoara sa desne strane ili prelaskom u suprotnu saobraćajnu traku –s leve strane. Ova ulica obuhvaćena je planom čišćenja, koji donosi tužena Opština, koje se vrši putem autočistilice u vremenu od 07 do 15 časova, a posle radnog vremena kada se dojavi da postoji potreba za tim. Ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka utvrđeno je da je na ovoj deonici puta ograničenje 50 km/čas, da se tužilac AA kretao brzinom od 67,8 km/čas, da je reakcija tužioca, kao vozača - naglo skretanje u levu stranu, u cilju izbegavanja prepreke na putu i saobraćajne nezgode - bila adekvatna, jer je gomila trave koja se nalazila ispred udarne rupe – sa uključenim kratkim svetlima mogla da se uoči sa udaljenosti od 34,5 m, a sa dugim svetlima sa udaljenosti od 36,5 m, da postojanje prepreke na putu, kao što je u ovom slučaju kamarica trave i udarna rupa, predstavlja stvarno opasnu, iznenadnu i neočekivanu prepreku koja je u uzročnoj vezi sa nastankom ove nezgode, odnosno da je saobraćajna nezgoda u uzročnoj vezi sa stvaranjem opasne situacije usled neodržavanja puta i neotklanjanja prepreke. Na ovaj način utvrđeno je i da brzina kretanja vozila nije u uzročnoj vezi sa nezgodom, ali je uticala na težinu nastalih posledica. U ovom saobraćajnom udesu tužilac je doživeo teške telesne povrede u vidu povrede vratne kičme i to preloma bočnog nastavka sedmog vratnog pršljena i iščašenja sa pomeranjem šestog vratnog pršljena, uz posledično suženje moždanog kanala i kompresije kičmene moždine. Ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka je utvrđeno da je kao trajna posledica ove povrede nastupila definitivna oduzetost ruku i nogu uz mogućnost korišćenja invalidskih kolica, ali uz tuđu pomoć za transfer kolica i smeštanja u krevet, kao i definitivna nemogućnost kontrole mokrenja i pražnjenja creva, te da postoje samo minimalni pokreti palca i kontrakcije zadnjih mišića nadlaktice, dok u nogama ne postoje ni minimalni pokreti. Na ovaj način utvrđeno je da zaostale trajne posledice predstavljaju umanjenje životne aktivnosti ovog tužioca od 100%, a došlo je i do naruženosti težeg stepena – zbog vezanosti za kolica i to uz tuđu pomoć. Tužilac je u momentu udesa i nakon toga trpeo fizičke bolove i strah po intenzitetu i u vremenskom trajanju bliže navedenom u nižestepenim odlukama, utvrđenim ocenom nalaza sudskog veštaka. Tužiocu je 29.05.2019. godine izvršena transplatacija BMAC i trenutno se sprovodi fizikalna terapija u poliklinici ... u ..., a naredne dve intervencije su planirane u narednih 70 dana uz fizikalni tretman u tri nedelje nakon svake intervencije, a po završetku trećeg – u trajanju od nekoliko meseci, prema zdravstvenom stanju i mogućnostima pacijenta i pratnje. Po završetku ove tri transplatacije i fizikalne terapije, ukoliko zdravlje ovog tužioca to bude dozvoljavalo, savet je da se isti protokol ponovi u 2020. godini, u cilju poboljšanja njegovog zdravstvenog stanja. Prema fakturi za 2019. godinu pružene usluge fakturisane su na 1.486.800,00 dinara. Ocenom nalaza sudskog veštaka utvrđeno je i da izgubljena zarada tužioca u periodu od maja 2014. zaključno sa aprilom 2019. godine, zajedno sa razlikom između prosečne neto zarade uporednih radnika i ukupnih primanja tužioca po osnovu naknada bolovanja i penzija, iznosi 283.308,00 dinara, da buduća renta iznosi 15.780,00 dinara mesečno, a da kapitalizirana renta za period od 01.05.2019. do 18.03.2052.godine, kada bi tužilac navršio 65 godina života i stekao uslov za starosnu penziju, iznosi 3.021.468,00 dinara. Tužioci BB i VV su roditelji tužioca AA.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi nalaze da postoji odgovornost tuženih za štetu koju su tužioci pretrpeli i koju i dalje trpe kao posledice ovog saobraćajnog udesa, i to tužena Opština Bajna Bašta, koja je bila u obavezi da obezbedi obavljanje poslova koji se odnose, između ostalog i na rekonstrukciju, održavanje, zaštitu i korišćenje ulica u naselju, a tuženi JKP “12.septembar”, kao preduzeće koje vrši komunalnu delatnost u Bajinoj Bašti i koje je bilo u obavezi da te poslove obavi, što u konkretnom slučaju nije učinio. Sudovi dalje nalaze da tužioci imaju pravo na naknadu nematerijalne štete, te da primenom člana 200. ZOO, pravična novčana naknada tužiocu AA za pretrpljene fizčke bolove iznosi 130.000,00 dinara, za pretrpljen strah 520.000,00 dinara, za težu naruženost 1.000.000,00 dinara, a 3.000.000,00 dinara za umanjenje životne aktivnosti od 100%, te da ovaj tužilac, ima pravo i na naknadu materijalne štete u vidu izgubljene zarade u visini od 283.308,00dinara, ali i na štetu u vidu kapitalizirane rente do navršene 65. godine strosti, u visini od 3.021.468,00 dinara (iznosi utvrđeni ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka). Međutim, kako prekoračenje dozvoljene brzine kojom je tužilac AA vozio u momentu udesa predstavlja njegov doprinos nastanku štetnog događaja, koji po mišljenju nižestepenih sudova iznosi 30%, to su napred navedeni iznosi umanjeni za ovaj procenat i na taj način je delimično usvojen tužbeni zahtev u iznosima dosuđenim stavom prvim izreke prvostepene presude. Nižestepeni sudovi nalaze da i tužioci BB i VV, kao roditelji AA, imaju pravo na naknadu štete zbog naročito teškog invaliditeta svog sina, a da pravična iznos ovog vida štete iznosi po 1.000.000,00 dinara, pa im je uz umanjenje od 30%, dosuđeno po 700.000,00 dinara za ovaj vid štete.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da se revizijama tuženih neosnovano ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Naime, u konkretnom slučaju do saobraćajnog udesa u naseljenom mestu, u ulici ... u Bajinoj Bašti, došlo je zbog postojanja trave i udarne rupe na kolovozu uz središnju liniju, što je za tužioca AA u noćnim uslovima vožnje predstavljala iznenadnu prepreku, koja je uzrok nastanka ovog saobraćajnog udesa. Obaveza tužene Opštine Bajina Bašta je, u skladu sa odredbom člana 20. stav 1. tačka 12. Zakona o lokalnoj samoupravi (“Sl. glasnik RS” br.129/07, koji je u momentu udesa bio na snazi) da uređuje i obezbeđuje obavljanje poslova koji se, između ostalog odnose i na rehabilitaciju i rekonstrukciju, održavanje, zaštitu i korišćenje, lokalnim i nekategorisanim putevima, kao i ulicama u naselju. Odredbom člana 184. Zakona o obligacionim odnosima propisano je da preduzeća i druga pravna lica koja vrše komunalnu ili drugu sličnu delatnost od opšteg interesa, odgovaraju za štetu ako bez opravdanog razloga obustave ili neredovno vrše svoju uslugu. Imajući u vidu navedene zakonske odredbe, Vrhovni kasacioni sud nalazi da nižestepeni sudovi osnovano zaključuju da postoji pasivna legitimacija tuženih da tužiocima naknade materijalnu i nematerijalnu štetu koju trpe iz ovog štetnog događaja i to tuženo javno preduzeće jer je propustilo da kritičnog dana ukloni gomilu lišća koja se nakupila ispred udarne rupe, a tužena opština, kao pravno lice koje uređuje i obezbeđuje obavljanje ovih poslova da organizuje i obezbedi popravku udarne rupe i čišćenje lišća sa puta, pa je kao takva odgovorna za propuste u radu svojih organa.

Prilikom odlučivanja Vrhovni kasacioni sud je imao u vidu navode revizije tuženih, kojima se ukazuje na potrebu primene člana 6. stav 4. i člana 63. Zakona o putevima, po kojima kolovozna konstrukcija ulica koje su istovremeno delovi državnih ili opštinskih puteva, koja prolazi kroz naselja, smatraju se delovima tih puteva, te da upravljač državnog puta održava kolovoznu konstrukciju, ali nalazi da su isti bez uticaja na drugačiju ocenu pasivne legitimacije tuženih, jer je tužena opština, suprotno navodima revizije ove tužene, u obavezi da poslove čišćenja i održavanja ulica koje prolaze kroz naseljeno mesto, poveri komunalnom preduzeću te opštine, a tuženo preduzeće ima obavezu da te poslove i obavlja redovno, pa ih navedene odredbe ne oslobađaju ovih obaveza, bez obzira da li sporna ulica predstavlja deo državnog puta ili ne.

Tužilac AA je rođen ... godine i u vreme udesa imao je 27 godina. Zbog zadobijene povrede, u momentu povređivanja, periodu lečenja i nakon toga, trpeo je fizičke bolove i strah, čiji su intenzitet i vremensko trajanje utvrđeni ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka. Kao trajna posledica zadobijene povrede nastupilo je umanjenje životne aktivnosti od 100%, kao i naruženost težeg stepena, zbog vezanosti za invalidska kolica koja može da pokreće samo uz tuđu pomoć. U ovakvoj situaciji restitucija po prirodi stvari nije moguća, pa se pravična naknada nematerijalne štete, kao oblik otklanjanja štetnih posledica, sastoji u isplati sume novca, kao satisfakciji za pretrpljenu nematerijalnu štetu, da bi se kod oštećenog - za pretrpljene patnje i duševne bolove koje je trpeo i koje nesumnjivo trpi i danas, uspostavila psihička i emotivna ravnoteža koja je postojala pre štetnog događaja, u meri u kojoj je to moguće. Pri tom, pravična novčana naknada ne sme biti cilj, niti sme pogodovati težnjama koje nisu spojive sa njenom prirodom i svrhom (podsticanje lukrativnih motiva ili komercijalizacija ličnih dobara).

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su sudovi pravilno cenili sve utvrđene relevantne činjenice, koje su od uticaja na odmeravanje visine pravične naknade nematerijalne štete, na osnovu člana 200. stav 2. ZOO, i to godine starosti tužioca u vreme povređivanja, vreme i intenzitet pretrpljenih fizičkih bolova i straha, kao i duševne patnje koje trpi i koje će nesumnjivo trpeti i ubuduće zbog naruženosti i umanjenja životne aktivnosti, posebno imajući u vidu ograničenja od kojih se sastoji ovo umanjenje, ali ceneći i vreme proteklo od štetnog događaja, pa nalazi da su nižestepeni sudovi adekvatno odmerili iznose koji predstavljaju pravičnu novčanu naknadu za ove vidove štete, pa uz umanjenje za 30%, koliko iznosi doprinosa tužioca nastanaku štetnog događaja, primenom člana 192. stav 1. u vezi člana 205. ZOO, tužiocu pravilno dosudili 91.000,00 dinara za pretrpljene fizičke bolove, 364.000,00 dinara za pretrpljeni strah, 700.000,00 dinara za duševne bolove zbog naruženosti i 2.100.000,00 dinara za duševne bolove zbog umanjenja životne aktivnosti.

Ovom tužiocu je zbog posedica saobraćajnog udesa životna aktivnost umanjena 100%, zbog čega trpi i materijalnu štetu u vidu izgubljene zarade, koja mu pripada na osnovu člana 193. stav 2. ZOO, a koja za period maja 2014. do maja 2019. godine iznosi 283.308,00 dinara, pa mu je uz umanjenje za njegov doprinos štetnom događaju (od 30%) pravilno pobijanom odlukom po ovom osnovu dosuđeno 198.315,60 dinara.

Imajući u vidu potrebe lečenja ovog tužioca (transplatacije i fizikalna terapija), kao i sredstva koja su neophodna za njihovu realizaciju u budućnosti, Vrhovni kasacioni sud nalazi da u konkretnom slučaju postoje naročito ozbiljne okolnosti koje opravdavaju dosuđivanje jednokratnog ukupnog iznosa umesto novčane rente, koja je u ovom postupku utvrđena u visini od 3.021.468,00 dinara, pa mu je uz umanjenje od 30%, pravilno pobijanom odlukom, u skladu sa odredbom člana 188. stav 4. u vezi člana 192, stav 1. ZOO, po ovom osnovu dosuđeno 2.115.027,60 dinara.

Kod tužioca AA kao posledica ovog štetnog događaja nastupila je definitivna oduzetost ruku i nogu uz mogućnost korišćenja invalidskih kolica, ali uz tuđu pomoć za transfer kolica i smeštanja u krevet, kao i definitivna nemogućnost kontrole mokrenja i pražnjenja creva, pa tužioci BB i VV, kao njegovi roditelji, nesumnjivo trpe velike duševne bolove i patnje zbog naročito teškog invaliditeta svog sina. Imajući ovo u vidu nižestepeni sudovi osnovano nalaze da im, primenom člana 201. stav 3. ZOO, pripada pravo na naknadu štete po ovom osnovu, da ista iznosi po 1.000.000,00 dinara za svakog od ovih tužilaca, ali im je pravilno uz umanjenje za doprinos AA štetnom događaju, dosuđeno po 700.000,00 dinara.

Navodima revizija tuženih kojima se ukazuje na pogrešnu ocenu izvedenih dokaza, zapravo se osporava utvrđeno činjenično stanje, pa ih Vrhovni kasacioni sud nije posebno cenio, jer se primenom člana 407. stav 2. ZPP, u konkretnom slučaju (kada drugostepena odluka nije doneta u smislu člana 403. stav 2. ZPP), revizija ne može izjaviti iz tih razloga.

Na osnovu iznetog, primenom člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Vesna Popović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić