O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 7330/18 od 04.03.2019. godine, stavom prvim izreke, ukinuta je presuda Višeg suda u Beogradu P 912/15 od 25.04.2018. godine. Stavom drugim izreke, odbijen je tužbeni zahtev kojim su tužioci tražili da se utvrdi da je nepokretnost - parcela .../...., njiva „...“ površine 30 ari 20 m2, upisana u zk. ul. ... KO ... zajednička svojina stečena njihovim radom i sredstvima, i da se ista izuzme iz ostavinske mase pokojnog ĐĐ što bi tuženi morao da prizna i trpi. Stavom trećim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev tužilaca AA i BB tako što je utvrđeno da se pokretne stvari - umetničke slike navedene u ovom stavu izreke, izostavljaju iz ostavinske mase pokojnog ĐĐ, što je tuženi dužan da prizna i trpi. Stavom četvrtim izreke, odbijen je tužbeni zahtev u preostalom delu kojim su tužioci AA i BB tražili da se utvrdi da se pokretne stvari - umetničke slike navedene u ovom stavu izreke, izostavljaju iz ostavinske mase pokojnog ĐĐ. Stavom petim izreke, odbijen je tužbeni zahtev kojim su tužilje GG i VV tražile da se utvrdi da se pokretne stvari - umetničke slike navedene u trećem i četvrtom stavu izreke, izostave iz ostavinske mase pokojnog ĐĐ. Stavom šestim izreke, delimično je usvojen protivtužbeni zahtev i utvrđeno da je tuženi vlasnik sa udelom od ¼ na umetničkim slikama navedenim u ovom stavu izreke, što su tužioci AA, BB i GG dužni da priznaju i trpe. Stavom sedmim izreke, odbijen je protivtužbeni zahtev u preostalom delu kojim je tuženi tražio da se utvrdi da je vlasnik sa udelom od ¼ idealna dela na umetničkim slikama navedenim u ovom stavu izreke. Stavom osmim izreke, odbijen je protivtužbeni zahtev u odnosu na tužilju ĐĐ kojim je tuženi tražio da se utvrdi da je vlasnik sa udelom od ¼ dela na umetničkim slikama navedenim u šestom i sedmom stavu izreke. Stavom devetim izreke, usvojen je protivtužbeni zahtev i utvrđeno da je tuženi vlasnik sa udelom od ¼ idealna dela na parceli.../...-njiva „...“ površine 30 ari 20 m2, upisana u zk. ul. ... KO ... što su tužioci AA, BB i GG dužni da priznaju i trpe da se tuženi na osnovu ove presude može uknjižiti kod nadležnog Republičkog geodetskog zavoda - Službe za katastar nepokretnosti kao suvlasnik sa udelom od ¼ idealna dela. Stavom desetim izreke, odbijen je protivtužbeni zahtev kojim je tuženi u odnosu na tužilju VV tražio da se utvrdi da je vlasnik sa udelom od ¼ idealna dela na parceli .../...- njiva „...“ površine 30 ari 20 m2, upisane u zk. ul. ... KO ... . Stavom jedanaestim izreke, obavezan je tuženi da na ime troškova prvostepenog postupka isplati tužiocima AA i BB iznos od 2.018.000,00 dinara u roku od 15 dana od prijema presude. Stavom dvanaestim izreke, obavezana je tužilja GG da na ime troškova prvostepenog postupka isplati tuženom iznos od 1.293.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 25.04.2018. godine do isplate u roku od 15 dana od dana prijema presude. Stavom trinaestim izreke odlučeno je da tužilja VV i tuženi snose svoje troškove prvostepenog postupka. Stavom četrnaestim izreke, obavezan je tuženi da na ime troškova drugostepenog postupka isplati tužiocima AA i BB iznos od 341.250,00 dinara u roku od 15 dana od dana prijema prepisa presude. Stavom petnaestim izreke, obavezana je tužilja GG da na ime troškova drugostepenog postupka isplati tuženom iznos od 110.250,00 dinara u roku od 15 dana od dana prijema presude. Stavom šesnaestim izreke odlučeno je da tužilja VV i tuženi snose svoje troškove drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu revizije su blagovremeno izjavile obe stranke. Tužioci revizijom pobijaju odluke sadržane u drugom, četvrtom, petom, šestom, devetom, dvanaestom i četrnaestom stavu izreke drugostepene presude, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja, pogrešne primene materijalnog prava i prekoračenja tužbenog zahteva, a tuženi odluke sadržane u prvom, trećem, sedmom, osmom, desetom, jedanaestom, trinaestom, četrnaestom i šesnaestom stavu izreke zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi je podneo odgovor na reviziju tužilaca.

Rešenjem Apelacionog suda u Beogradu Gž 7330/18 od 23.07.2020. godine odbijen je kao neosnovan predlog tužilaca za dopunu - ispravku presude tog suda Gž 7330/18 od 04.03.2019. godine.

Odlučujući o izjavljenim revizijama, na osnovu člana 403. stav 2. tačka 3. i člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da su revizije delimično osnovane.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Tužioci revizijom ne ukazuju na postojanje drugih bitnih povreda odredaba parničnog postupka iz stava 2. navedenog člana, koje su zakonom (član 407. stav 1. tačka 2. ZPP) propisane kao razlozi za ovaj vanredni pravni lek. Navodima revidenta - tuženog da je izreka presude nerazumljiva i protivrečna sama sebi, kao i da su njeni razlozi nejasni i međusobno protivrečni, ukazuje se na postojanje bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP koja nije zakonski razlog za reviziju. Nisu osnovani navodi revizije stranaka o bitnim povredama odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP, jer drugostepeni sud nije pogrešno primenio odredbe o oceni izvedenih dokaza i teretu dokazivanja, a neosnovana je i tvrdnja revidenta - tužilaca da je u drugostepenom postupku prekoračen tužbeni zahtev jer drugostepenom presudom nije odlučeno o nečemu drugom a ne onome što su stranke tražile.

U konkretnom slučaju, nakon smrti ĐĐ (umro tokom 2000. godine) nastao je spor o sastavu njegove zaostavštine. U sporu su VV - bivša supruga ostavioca, sa kojim je živela u braku od 28.09.1961. godine do razvoda, pravnosnažnom presudom Okružnog suda u Beogradu P. 652/80 od 29.02.1980. godine; AA i BB - deca ostavioca rođena u tom braku; GG i DD - vanbračna deca ostavioca. Između ovih lica sporno je da li su imovina ostavioca njiva „...“ - parcela .../... KO ... u površini od 30 ari 20 m2 i pokretne stvari - umetničke slike 60 autora nastale tokom XX veka, prikazane u publikaciji (...) Narodnog muzeja Srbije iz ... godine pod nazivom „Zbirka ĐĐ“.

Odredbom člana 1. stav 2. Zakona o nasleđivanju („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 46/95) propisano je da zaostavštinu čine sva nasleđivanju podobna prava koja su ostaviocu pripadala u trenutku smrti.

Predmetna parcela upisana je u zemljišne knjige kao svojina sada pokojnog ĐĐ. Tužioci tokom postupka nisu predali dokaz - ispravu o pravnom poslu na osnovu kojeg je ostavilac stekao pravo svojine, ali su tvrdili da je to ugovor o kupoprodaji Ov. .../... od 12.11.1979. godine. U podnetoj tužbi i tokom postupka tvrdili su da nepokretnost nije svojina ostavioca, već da je njihova zajednička svojina, stečena njihovim radom i sredstvima. U odnosu na ovaj deo tužbenog zahteva nižestepeni sud je, imajući u vidu uzrast tužilaca AA (rođen ... godine), BB (rođen .... godine) i GG (rođena ..... godine), izveo pravilan zaključak da oni nisu mogli ulagati svoj rad i sredstva u sticanje te imovine. Tužilja ĐĐ je u vreme kada je, po tvrdnji tužilaca nepokretnost kupljena bila u braku sa ostaviocem, brak je razveden nakon nešto više od tri meseca od dana od kada je, kako se u tužbi tvrdi, zaključen ugovor o kupoprodaji. Međutim, tužilja u podnetoj tužbi ne tvrdi da je predmetna nepokretnost zajednička imovina stečena u bračnoj zajednici sa ostaviocem. Upravo suprotno, svi tužioci tvrde da ostavilac uopšte nije učestvovao u sticanju te imovine, već da ista predstavlja njihovu zajedničku svojinu stečenu isključivo njihovim radom i sredstvima. Pri tom, tužilja VV za tu tvrdnju ne pruža dokaze a ostali tužioci, prema svom uzrastu, kako to pravilno zaključuje i nižestepeni sud, nisu mogli svojim radom i sredstvima učestvovati u sticanju te imovine. Zato navodi revizije tužilaca da predmetna parcela predstavlja bračnu tekovinu tužilje VV i ostavioca, u smislu člana 171. stav 1. Porodičnog zakona, nisu od uticaja na pravilnost odluke drugostepenog suda o tom delu tužbenog zahteva.

Nisu osnovani navodi revizija kojima stranke, osporavajući ocenu izvedenih dokaza i primenu pravila o teretu dokazivanja, pobijaju utvrđeno činjenično stanje u pogledu odluke o tužbenom zahtevu kojim je traženo da se pokretne stvari - pojedine umetničke slike izdvoje iz sastava zaostavštine pokojnog ĐĐ

Drugostepeni sud je, ocenom izvedenih dokaza i na osnovu rezultata celokupnog raspravljanja, izveo pravilan zaključak da su tužioci AA i BB dostavljenim ispravama - priznanicama i potvrdama, uspeli dokazati svoju tvrdnju da određene umetničke slike predstavljaju njihovu imovinu, a ne imovinu ostavioca. Reč je o umetničkim slikama koje su pobrojane u trećem stavu izreke od rednog broja 1 do rednog broja 86, od rednog broja 88 do rednog broja 116 i od rednog broja 121 do rednog broja 155, za koje su dostavljene priznanice sačinjene u periodu od 1993. do 1998. godine. Ovakav zaključak neosnovano se osporava navodima revizije tuženog o propustu suda da ceni dokaz - katalog Narodnog muzeja Srbije „Zbirka ĐĐ“, izdat za života ostavioca, ali i da uzme u obzir životne okolnosti ovog slučaja, naročito one u vezi sa imovinskim stanjem pokojnog ĐĐ koje je bio imućan čovek, vlasnik više nepokretnosti u zemlji i inostranstvu, a da su tužioci u vreme navodnog sticanja umetničkih slika bili studenti na školovanju. Naime, i po stanovištu revizijskog suda, označeni katalog u kojem su sporne slike predstavljene kao zbirka ostavioca ne predstavlja smetnju da tužioci dokazuju suprotno, da su sve ili pojedine slike njihovo vlasništvo i da ih zato treba izdvojiti iz zaostavštine. Navedena publikacija, sama po sebi ne dokazuje pravo svojine ostavioca označenog u njenom naslovu kao nosilac prikazane zbirke, niti okolnost da tužioci nisu osporavali naslov te publikacije i njen uvodni deo (autor EE) može ukazivati da su se na taj način saglasili i priznali da je sada pokojni ĐĐ zaista vlasnik umetničkih slika prikazanih u toj publikaciji. Iako činjenice utvrđene tokom postupka potvrđuju tvrdnju tuženog da je ostavilac bio imućan čovek, one takođe same po sebi ne dokazuju da su sve umetničke slike njegova imovina. Životno nije nelogično da su deca imućnog oca takođe dobrog imovnog stanja. Tužioci AA i BB su u vreme kada su, po dostavljenim priznanicama - potvrdama kupovali umetničke slike, bili u dvadesetim, odnosno tridesetim godinama života, radno sposobni i od 1990. godine suosnivači Privrednog društva „...“ iz ... . Priznanice - potvrde kojima ovi tužioci dokazuju da su isplatili cene određenih umetničkih slika tuženi ne dovodi u sumnju tvrdnjom da iste nisu verodostojne, odnosno da su sačinjene za potrebe ove parnice. Takve tvrdnje tuženi nije uspeo dokazati tokom postupka, niti je dokazao da su umetničke slike označene u ispravama tužilaca svojina njihovog oca. Tu tvrdnju tuženi u suštini zasniva na činjenici da su u publikaciji slike predstavljene kao zbirka pokojnog ĐĐ i njegovim imovnim stanjem koje mu je omogućavalo da slike kupuje.

Pravilno je drugostepeni sud odbio tužbeni zahtev tužilje VV i GG da se sve umetničke slike navedene u tužbenom zahtevu postavljenom od 11.03.2013. godine izdvoje iz zaostaštine, jer one nisu dokazale da na tim stvarima imaju pravo svojine stečeno po nekom pravnom osnovu. Tužioci - bračna deca ostavioca, pravo svojine na umetničkim slikama čije izdvajanje iz zaostavštine traže, dokazuju ispravama - priznanicama i potvrdama. Na taj način tužioci nisu dokazali da bi iz zaostavštine trebalo izdvojiti umetničke slike navedene u četvrtom stavu izreke, od rednog broja 1 do rednog broja 14, redni brojevi 16 i 17, od rednog broja 24 do rednog broja 29, redni broj 33 i od rednog broja 35 do rednog broja 37. Drugih dokaza o pravu svojine ovih tužilaca na tim stvarima nema.

Protivtužbenim zahtevom tuženi traži utvrđenje svojinskog udela na predmetnoj parceli i svim umetničkim slikama prikazanim u označenoj publikaciji, po osnovu zakonskog nasleđivanja. Odrebom člana 8. stav 1. i 2. Zakona o nasleđivanju određen je krug zakonskih naslednika i propisano da se nasleđuje po naslednim redovima. Prema članu 9. stav 1. tog zakona, prvi nasledni red čine ostaviočevi potomci i njegov bračni drug, a po stavu 2. istog člana ostaviočeva deca sa njegovim bračnim drugom nasleđuju na jednake delove.

Ovaj zahtev je naslednopravne prirode i tuženi ga može ostvarivati samo u odnosu na njegove sanaslednike. Tužilja VV u vreme otvaranja nasleđa pokojnog ĐĐ nije bila njegov naslednik (zakonski ili testamentalni), zbog čega nije pozvana na nasleđe i zato nije pasivno legitimisana u odnosu na istaknuti protivtužbeni zahtev. Iz tog razloga je drugostepeni sud pravilno odbio protivtužbeni zahtev u celosti u odnosu na tužilju VV (stav osmi i deseti izreke).

Protivtužbeni zahtev je u koneksnom odnosu sa zahtevom tužilaca - drugih zakonskih naslednika ostavioca za izdvajanje predmetne nepokretnosti i pokretnih stvari iz zaostavštine njihovog oca. S`obzirom da tužioci - sanaslednici tuženog nisu dokazali osnovanost svog zahteva za izdvajanje nepokretnosti i pojedinih umetničkih slika iz zaostavštine pokojnog ĐĐ, to je pravilnom primenom materijalnog prava sadržanog u članu 8. stav 1. i članu 9. stav 2. Zakona o nasleđivanju utvrđeno pravo susvojine tuženog na predmetnoj nepokretnosti i umetničkim slikama navedenim u šestom stavu izreke od rednog broja 2 do rednog broja 8, od rednog broja 10 do rednog broja 16, redni broj 18 i 19, redni broj 26, od rednog broja 31 do rednog broja 34, redni broj 38, redni brojevi 40, 41 i redni broj 43. Pravilno je po istom osnovu utvrđeno pravo svojine tuženog na umetničkim slikama navedenim u istom stavu izreke pod rednim brojevima 1, 9, 27, 28, 29, 30 i 42, jer umetničke slike pod označenim rednim brojevima tužioci, zahtevom postavljenim u podnesku od 11.02.2013. godine, nisu tražili da se izdvoje iz zaostavštine pokojnog ĐĐ što znači da u odnosu na iste nisu iskazali svojinske pretenzije po nekom drugom pravnom osnovu, osim nasleđivanja.

Koneksni odnos tužbenog i protivtužbenog zahteva znači da tuženi nema pravo nasleđivanja na umetničkim slikama za koje je utvrđeno da se izdvajaju iz zaostavištine pokojnog ĐĐ kao svojina tužilaca AA i BB. Sledstveno tome, nisu osnovani navodi revizije stranaka o pogrešnoj primeni materijalnog prava, zbog čega je na osnovu člana 414. stav 1. ZPP odlučeno kao u prvom stavu izreke.

Međutim, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ni nakon rasprave koju je održao drugostepeni sud nije pouzdano utvrđeno činjenično stanje bitno za pravilnu primenu materijalnog prava pri odlučivanju o tužbenom i protivtužbenom zahtevu u odnosu na pojedine umetničke slike.

Ovi nedostaci u činjeničnom stanju odnose se na umetničke slike: - autora ... - ..., pod nazivom „...“ (stav treći izreke - redni broj 87), za koju postoji priznanica iz oktobra 1995. godine (izdavalac ŽŽ) i od 25.11.1995. godine (izdavalac ZZ), po kojima su označenu sliku u razmaku od nešto više od mesec dana, od različitih prodavaca, kupili prvo tužilac BB a zatim i tužilac AA; - autora ..., pod nazivom „...“ (stav četvrti izreke - redni broj 15 i stav šesti izreke, redni broj 17), jedine slike ovog autora prikazane u publikaciji Narodnog muzeja Srbije, za koju tužioci tvrde da je treba izdvojiti iz zaostavštine i kao dokaz za tu tvrdnju prilažu priznanicu od 25.02.1997. godine (izdavalac II) o isplati cene za jednu sliku označenog autora; - autora ..., pod nazivima „...“, „...“, „...“, „...“, „...“ i „...“ (stav četvrti izreke, od rednog broja 18 do rednog broja 23 i stav šesti izreke od rednog broja 20 do rednog broja 25), za koje tužioci tvrde da su kupljene i isplaćene po priznanici od 25.02.1997. godine (izdavalac II), kao šest slika velikog formata autora ... ; - autora ..., pod nazivima „...“, „... (...)“ i „...“ (stav četvrti izreke, od rednog broja 30 do rednog broja 32 i stav šesti izreke, od rednog broja 35 do rednog broja 37), za koje tužioci dostavljaju potvrdu od 17.09.1996. godine (potpisnik dr. JJ) u kojoj nije identifikovan isplatilac cene; - autora ..., pod nazivom „...“ (stav četvrti izreke, redni broj 38 i stav šesti izreke, redni broj 14), za koju tužioci tvrde da je obuhvaćena priznanicom od oktobra 1996. godine (izdavalac ŽŽ) o isplati cene za tri umetničke slike, između ostalog i za sliku pod nazivom „...“, koja po tehnici izrade i dimenzijama odgovara označenoj slici; - autora ..., pod nazivima „...“, „...“, „...“ i „...“ (stav četvrti izreke, od rednog broja 117 do rednog broja 120), za koje je izdata potvrda od 20.11.1995. godine (izdavalac ZZ), u odnosu na koju je prvostepeni sud na ročištu za glavnu raspravu od 08.12.2017. godine utvrdio nesaglasnost između priložene kopije i predatog originala; - autora ..., pod nazivom „...“, (stav šesti izreke, redni broj 39), obuhvaćene istom potvrdom od 20.11.1995. godine pod nazivom „...“.

Imajući izloženo u vidu, drugostepena presuda je morala biti ukinuta u označenim delovima i predmet vraćen drugostepenom sudu na ponovno suđenje, kako bi se izvođenjem dokaza u skladu sa načelom neposrednosti razjasnilo i upotpunilo utvrđeno činjenično stanje, te ocenila dokazna snaga isprava koje tužioci prilažu kao dokaz da su i ove slike njihova svojina, a sledstveno tome i osnovanost koneksnih zahteva tužbe i protivtužbe da se predmetne slike izdvoje iz zaostavštine pokojnog ĐĐ, odnosno utvrdi pravo susvojine tuženog na istim po osnovu nasleđa.

Ukinuta je i odluka o troškovima postupka zato što zavisi od konačnog ishoda spora. Pri ponovnom odlučivanju o troškovima postupka, u skladu sa članom 165. ZPP, drugostepeni sud će uzeti u obzir uspeh stranaka u sporu po svim njihovim zahtevima i o troškovima celokupnog postupka doneti jedinstvenu odluku.

Sa svega navedenog, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u drugom stavu izreke.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić