Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 1224/20 od 04.06.2020. godine, stavom prvim izreke preinačena je prvostepena presuda u stavovima prvom, drugom i petom izreke, tako što su odbijeni tužbeni zahtevi tužilaca da se obavežu tuženi da im na ime naknade štete zbog umanjenje tržišne vrednosti uzrokovane umanjenom energetskom efikasnošću i umanjenog kvaliteta i komfora stambenih prostorija solidarno plate i to: tužiocima VV i GG, obojici iz ..., za porodičnu stambenu zgradu na kat. parceli br. .../..., list nepokretnosti ... KO ..., iznos od 6.399,00 evra, a tužiocima AA i BB, oboje iz ..., za porodičnu stambenu zgradu na kat. parceli br. .../..., list nepokretnosti ... KO ..., iznos od 2.394,00 evra, sa kamatom po kamatnoj stopi ECB počev od 24.01.2020. godine do isplate, sve u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu na dan isplate, uz obavezivanje tužilaca da tuženima solidarno plate troškove postupka i to tuženoj DD u iznosu od 339.225,00 dinara, a tuženom Gradu Vranju u iznosu od 538.875,00 dinara, sve sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti odluke do isplate.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužioci su blagovremeno izjavili reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. u vezi člana 506. stav 2. Zakona parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11 ... 18/20) i utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, stambeni objekti tužilaca izgrađeni su na osnovu građevinskih dozvola kojima im je odobrena izgradnja spratnosti P+1, na kat. parcelama navedenim u izreci pobijane presude (izuzev potkrovlja koja su izgradili bez građevinske dozvole) i to: tužiocima VV i GG 1982. godine, a tužiocima AA i BB 1978. godine. Stambeni objekat prvotužene DD (zgrada za kolektivno stanovanje) izgrađen je na susednim kat. parcelama na osnovu odobrenja za izgradnju od 30.05.2005. godine koje se odnosilo na spratnost PO+P+2+PK (i ona je ovom objektu izgradila potkrovlje bez građevinske dozvole) i upotrebne dozvole od 12.08.2014. godine, izdatih od strane nadležnih organa uprave grada Vranja, ovde drugotuženog. Veštačenjem je utvrđeno (nalaz i mišljenje veštaka građevinske struke Tatjane Zdravković od 04.12.2017. godine, sa naknadnim izjašnjenjima) da suprotno Pravilniku o opštim uslovima o parcelaciji i izgradnji i sadržini, uslovima i postupku izdavanja akata o urbanističkim uslovima za objekte za koje odobrenje za izgradnju izdaje opštinska, odnosno gradska uprava, stambeni objekat prvotužene (koji je kasnije izgrađen) nije postavljen na rastojanju pola visine višeg objekta, što bi u konkretnom slučaju iznosilo 6,23 metra, odnosno 5,85 metra, već je postavljen na rastojanju od 4 metra. To je dovelo do umanjenja kvaliteta i komfora stanovanja prostorija tužilaca čiji se otvori nalaze na jugozapadnim fasadama njihovih objekata od 25%, koje se više od polovine trajanja osunčanja nalaze u senci, zbog čega kao posledica takve izgradnje stambenog objekta od strane prvotužene postoji umanjenje tržišne vrednosti nepokretnosti tužilaca, a procena vrednosti umanjenja izvršena je komparativnom metodom na osnovu prometa ekvivalentnih nepokretnosti za Grad Vranje. Prema mišljenju veštaka Gradskog zavoda za veštačenje iz Beograda (nalaz i mišljenje od 28.11.2018. godine, sa dopunama) uprkos odstupanja novoizgrađenog stambenog objekta prvotužene od Pravilnika u pogledu minimalnog rastojanja objekata i u pogledu direktnog osunčanja, kvalitet stanovanja naspramnih stambenih prostora tužilaca je neznatno umanjena, ali da to umanjenje osvetljenja ili solacije ne utiče značajno na njihovu tržišnu vrednost. Smatrao je da se ne mogu tehnički, niti matematički vrednovati, jer za to ne postoji egzaktna metoda građevinske fizike.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je delimično usvojio tužbene zahteve tužilaca (stavovi prvi i drugi izreke), na osnovu odredbi članova 154. i 155. u vezi člana 189. Zakona o obligacionim odnosima jer je kasnijom izgradnjom višestambenog objekta prvotužene, za čiju izgradnju je izdata građevinska dozvola od strane drugotuženog, tužiocima pričinjena šteta u vidu umanjenja tržišne vrednosti njihovih stambenih objekata u visini utvrđenoj nalazom i mišljenjem sudskog veštaka, koju štetu tuženi imaju obavezu da im naknade. Ovo stoga što prilikom izgradnje objekta prvotužene na susednim parcelama, nije u potpunosti ispoštovan član 18. Pravilnika o opštim uslovima parcelacije i izgradnje i sadržini, uslovima i postupku izdavanja akta o urbanističkim uslovima (o čemu su se izjasnili kako veštak Tatjana Zdravković, tako i Gradski zavod za veštačenje) u pogledu minimalnog rastojanja objekta u odnosu na objekte tužilaca koji su već postojali na tom mestu, zbog čega njihovi objekti nemaju osunčanje u meri koju propisuje Pravilnik, zasnivajući svoju odluku na nalazu i mišljenju sudskog veštaka građevinske struke Tatjane Zdravković. Prilikom donošenja odluke prvostepeni sud je imao u vidu da su tužioci tokom izgradnje svojih stambenih objekata odstupili od izdatih projekata, ali da je stanje kao takvo postojalo, što su tuženi morali da imaju u vidu prilikom izgradnje višespratnog stambenog objekta, odnosno izdavanja građevinske dozvole (da prihvati postojeće stanje na terenu i postojeći položaj objekata tužilaca i ispoštuju minimalnu udaljenost od objekata tužilaca).

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbene zahteve tužilaca, na osnovu odredbi članova 154. i 155. ZOO, zasnivajući svoju odluku na nalazu i mišljenju Gradskog zavoda za veštačenje prema kojem na objektima tužilaca, usled izgradnje objekta prvotužene postoji neznatno umanjenje kvaliteta stanovanja koje ne utiče na tržišnu vrednost njihovih objekata, tako da šteta na njihovim objektima nije znatnijeg karaktera, zbog čega imaju obavezu da je trpe imajući u vidu da se radi o objektima u naseljima gradskog karaktera.

Osnovano se revizijom tužilaca pobija drugostepena presuda zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Odredbom člana 154. Zakona o obligacionim odnosima (ZOO) propisano je da ko drugome prouzrokuje štetu dužan je naknaditi je, ukoliko ne dokaže da je šteta nastala bez njegove krivice. Odredbom člana 155. istog zakona propisano je da je šteta umanjenje nečije imovine (stvarna šteta) i sprečavanje njenog povećanja (izmakla korist), kao i nanošenje drugome fizičkog ili psihičkog bola ili straha (nematerijalna šteta). Odredbom člana 172. ovog zakona propisano je da pravno lice odgovara za štetu koju njegov organ prouzrokuje trećem licu u vršenju ili u vezi sa vršenjem svojih funkcija, dok je članom 173. propisano da se šteta nastala u vezi sa opasnom stavri, odnosno opasnom delatnošću smatra da potiče od te stvari, odnosno delatnosti, izuzev ako se dokaže da one nisu bile uzrok štete. Odredbom člana 174. istog zakona je propisano da za štetu od opasne stvari odgovara njen imalac, a za štetu od opasne delatnosti odgovara lice koje se njom bavi. Odredbom člana 185. citiranog zakona propisano je da je odgovorno lice dužno uspostaviti stanje koje je bilo pre nego što je šteta nastala (stav 1.) Kad uspostavljanje ranijeg stanja nije moguće, ili kad sud smatra da nije nužno da to učini odgovorno lice, sud će odrediti da ono isplati oštećeniku odgovarajuću svotu novca na ime naknade štete (stav 3.) Sud će dosuditi oštećeniku naknadu u novcu kad on to zahteva, izuzev ako okolnosti datog slučaja opravdavaju uspostavljanje ranijeg stanja (stav 4.) Odredbom člana 207. istog zakona propisano je da naručilac i izvođač radova na nepokretnosti solidarno odgovaraju trećem licu za štetu koja mu nastane u vezi sa izvođenjem tih radova.

Odredbom člana 18. Pravilnika o opštim uslovima o parcelaciji i izgradnji i sadržini, uslovima i postupku izdavanja akta o urbanističkim uslovima za objekte za koje odobrenje za izgradnju izdaje opštinska, odnosno gradska uprava („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 75/03), važećeg u vreme izdavanja odobrenja za izgradnju za stambeni objekat prvotužene od strane nadležnog organa uprave drugotuženog Grada Vranja, propisano je da međusobna udaljenost slobodnostojećih višespratnica i objekata koji se grade u prekinutom nizu (kao što je ovde bio slučaj) iznosi najmanje polovinu visine višeg objekta, da se udaljenost može smanjiti na četvrtinu ako objekti na naspramnim bočnim fasadama ne sadrže naspramne otvorene prostorije za stanovanje (kao i ateljeima i poslovnim prostorijama), te da ova udaljenost ne može biti manja od 4,00 metara, ako jedan od zidova objekata sadrži otvore za dnevno osvetljenje (stav 1.). Pored uslova iz stava 1. ovog člana višespratni slobodnostojeći objekat ne može zaklanjati direktno osunčavanje drugom objektu više od polovine trajanja direktnog osunčanja (stav 2.).

Korišćenje susedskih prava ima za cilj da omogući vlasniku nepokretnosti da koristi svoje pravo, a ne da drugom nanosi štetu. Ukoliko je u naselju gradskog karaktera usled izgradnje novog objekta, njegovog korišćenja ili vršenja susedskih prava vezanih za objekat vlasniku susedne nepokretnosti – objekta prouzrokovana znatnija šteta, vlasnik takvog objekta ima pravo na naknadu štete, čak i kada je objekat suseda izgrađen u skladu sa odobrenjem nadležnog organa (kao što je to ovde slučaj). Naime, vršenje susedskog prava na način koji se prouzrokuje znatnija šteta susednoj nepokretnosti u suprotnosti je sa ciljem, usled koga se to pravo ustanovljava, pa je takvo ponašanje u suprotnosti sa zabranom iz člana 6. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Prema tome, vlasnik nepokretnosti, odnosno nosilac prava korišćenja, koji vršenjem prava svojine, odnosno korišćenja ili vršenja susedskih prava prouzrokuje znatniju štetu vlasniku susedne nepokretnosti dužan je da mu tu štetu nadoknadi prema opštim pravilima obligacionog prava. Ako zakonom za pojedine slučajeve nije drugačije određeno, prilikom odlučivanja o zahtevu za naknadu štete sud je ovlašćen da odredi uspostavu ranijeg stanja, a ako uspostavljanje ranijeg stanja nije moguće oštećenom će se dosuditi naknada u novcu shodno odredbi člana 185. ZOO.

Imajući u vidu utvrđeno činjenično stanje i citirane zakonske odredbe, osnovano se revizijom tužilaca ukazuje da je drugostepena odluka zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Naime, izvedenim dokazom veštačenjem preko veštaka građevinske struke, nesumnjivo je utvrđeno da je prema navedenom Pravilniku udaljenost višeporodičnog stambenog objekta prvotužene (koji je kasnije izgrađen u odnosu na porodične stambene objekte tužilaca), s obzirom na njegovu visinu (12,5 metara) trebalo da bude na rastojanju pola visine višeg objekta (ovde je to objekat prvotužene), što bi u konkretnom slučaju iznosilo 6,23 metra (na delu gde je objekat najveće visine), odnosno 5,85 metara (na delu gde je objekat najmanje visine), dok je stambeni objekat prvotužene postavljen na rastojanju od 4 metra od stambenih objekata tužilaca (koji su niži u odnosu na njen objekat). Kao posledica izgradnje objekta prvotužene na takvom rastojanju i izdavanja dozvole za izgradnju takvog objekta nastala je šteta na stambenim objektima tužilaca usled njihove umanjene energetske efikasnosti što utiče na kvalitet i komfor stambenih prostorija sa jugozapadne strane jer nemaju osunčanje u meri koju propisuje Pravilnik i to za 25%.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja i citiranih odredbi tuženi imaju obavezu da tužiocima solidarno naknade pričinjenu štetu jer su tužioci dokazali postojanje uzročno-posledične veze između izvođenja radova prvotužene na izgradnji njenog stambenog objekta, odnosno izdavanja građevinske dozvole nadležnih organa drugotužene za izgradnju stambenog objekta prvotužene i nastale štete na stambenim objektima tužilaca koja se ogleda u umanjenoj vrednosti njihovih objekata na način i u visini utvrđenoj veštačenjem.

Odgovornost prvotužene se zasniva na odredbi člana 207. ZOO, čija primena je u vezi sa osnovom materijalnopravne odgovornosti štetnika iz odredbi članova 173. i 174. ZOO, jer se izvođenje građevinskih radova na nepokretnosti, odnosno izgradnja nepokretnosti smatra opasnom delatnošću, koja sama po sebi nosi rizik od nastanka štete. Odgovornost za štetu izazvanu opasnom delatnošću ne zasniva na krivici, već na stvorenom riziku i na uzročnoj vezi između događaja za koji stranka odgovara i posledici tog događaja koji predstavlja štetu. Odgovornost drugotuženog se zasniva na odredbi člana 172. ZOO jer je građevinska dozvola za objekat prvotužene izdata protivno odredbi člana 18. stav 1.u vezi stava 2. tada važećeg Pravilnika o opštim uslovima o parcelaciji i izgradnji i sadržini, uslovima i postupku izdavanja akta o urbanističkim uslovima za objekte za koje odobrenje za izgradnju izdaje opštinska, odnosno gradska uprava („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 75/03). Prilikom izrade idejnog projekta, koji se predaje nadležnom organu uprave radi izdavanja odobrenja za izgradnju (koji predaje investitor – ovde prvotužena) i prilikom izdavanja odobrenja za izgradnju (koju je izdao nadležni organ uprave drugotuženog), morala se uvažiti činjenica da se katastarske parcele na kojima treba da bude izgrađen stambeni objekat prvotužene (kao objekat namenjen za kolektivno stanovanje), nalazi na granici sa katastarskim parcelama na kojima se nalaze stambeni objekti tužilaca (objekti za individualno stanovanje) koji su već bili postojeći, odnosno izgrađeni ranije, i da je s obzirom na svoju visinu (12,5 metra) stambeni objekat prvotužene morao biti postavljen na većoj udaljenosti od stambenih objekata tužilaca, odnosno u skladu sa stavom 1. člana 18. u vezi stava 2. navedenog Pravilnika.

U tom kontekstu, primenom citiranih odredbi Pravilnika o opštim uslovima o parcelaciji i izgradnji i sadržini, uslovima i postupku izdavanja akta o urbanističkim uslovima za objekte za koje odobrenje za izgradnju izdaje opštinska, odnosno gradska uprava („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 75/03), koje dezavuišu nalaz i mišljenje veštaka Gradskog zavoda za veštačenje na kojem je zasnovana drugostepena odluka, Vrhovni kasacioni sud je preinačio drugostepenu presudu i potvrdio prvostepenu presudu u delu kojim je usvojen tužbeni zahtev tužilaca.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke.

Potvrđivanjem prvostepene presude, potvrđena je i odluka o troškovima parničnog postupka. Na osnovu članova 165. stav 2. i 163. stav 2. u vezi članova 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP, tužiocima pripada tražena naknada troškova revizijskog postupka na ime troškova sastava revizije u iznosu od 22.500,00 dinara, sa uvećanjem od 50% za drugu i svaku sledeću stranku čija visina je odmerena prema opredeljenom zahtevu tužilaca (član 163. stav 2. ZPP), taksu na reviziju 78.600,00 dinara i revizijsku odluku 97.500,00 dinara, shodno AT i TT, zbog čega je odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić