Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 6604/2019 od 30.01.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužilje i potvrđena presuda Trećeg osnovnog suda u Beogradu P 1982/16 od 21.02.2019. godine u trećem i četvrtom stavu izreke. Stavom drugim izreke, preinačena je presuda Trećeg osnovnog suda u Beogradu P 1982/16 od 21.02.2019. godine u drugom stavu izreke, tako što je odbijen tužbeni zahtev kojim je tužilja tražila utvrđenje da je po osnovu sticanja u bračnoj zajednici sa tuženim stekla pravo svojine sa udelom od 23% nepokretnosti - kuće ukupne površine 41m2 u ulici ... broj .. u ..., sagrađene na parceli .. KO ..., što je tuženi dužan da prizna i trpi da tužilja svoje pravo upiše u javnu knjigu. Stavom trećim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima parničnog postupka sadržano u petom stavu izreke presude Trećeg osnovnog suda u Beogradu P 1982/16 od 21.02.2019. godine, tako što je obavezana tužilja da na ime troškova parničnog postupka isplati tuženom iznos od 365.400,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti do isplate, u roku od 15 dana od dana prijema prepisa presude. Stavom četvrtim izreke, odbijen je zahtev tužilje za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je, na osnovu člana 403. stav 2. i člana 404. stav 1. ZPP, blagovremeno izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi je podneo odgovor na reviziju sa predlogom da se ista odbaci kao nedozvoljena ili odbije kao neosnovana, a tužilja obaveže na naknadu troškova postupka po tom vanrednom pravnom leku.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda revizija tužilje, izjavljena protiv drugostepene presude u delu kojim je odbijena njena žalba i presuda prvostepenog suda potvrđena u pogledu odluke o novčanom zahtevu, nije dozvoljena. Vrednost predmeta spora u tom, revizijom pobijanom delu, ne prelazi dinarsku protivvrednost do 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe koja je članom 403. stav 3. ZPP propisana kao vrednost merodavna za dozvoljenost revizije. Tužiljina revizija nije dozvoljena protiv drugostepene presude ni u delu kojim se pobija odluka o odbacivanju tužbe u određenom delu njenog nenovčanog zahteva. Prema članu 420. stav 2. ZPP, revizija protiv rešenja iz stava prvog tog člana (rešenja kojim je postupak pravnosnažno okončan) nije dozvoljena u sporovima u kojima ne bi bila dozvoljena revizija protiv pravnosnažne presude. U tužbi je vrednost predmeta spora određena iznosom od 500.000,00 dinara, što odgovara protivvrednosti od 4.852 evra obračunatoj po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe (21.12.2011. godine), kada je jedan evro vredeo 103,0317 dinara.

U ovom sporu, u pogledu pravnosnažne odluke o tužiljinom novčanom zahtevu i odluke o odbacivanju tužbe u delu nenovčanog zahteva, po oceni Vrhovnog kasacionog suda ne postoje razlozi zbog kojih bi izuzetno trebalo dozvoliti odlučivanje o izjavljenoj reviziji, u skladu sa članom 404. ZPP.

S`toga je, na osnovu člana 404. ZPP, odlučeno kao u stavu prvom, a na osnovu članova 410. stav 2. tačka 5, 413. i 420. stav 2. i 6. istog zakona, kao u stavu drugom izreke.

Odlučujući o reviziji izjavljenoj protiv pravnosnažne presude u delu kojim je odlučeno o nenovčanom tužbenom zahtevu za deobu zajedničke imovine, u skladu sa članom 403. stav 2. tačka 2. i članom 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je tužiljina revizija u tom delu osnovana.

Prema utvrđenom činjenčinom stanju, stranke su bile u braku od 05.08.1995. godine do 24.12.2007. godine. Zajednicu života zasnovale su tokom marta 1995. godine, kada se tužilja doselila u kuću u ... u ulici ... broj .., u kojoj je tuženi koristio jednu sobu površine 16m2. Kuću na označenoj adresi, sa delom parcele .. KO ..., kupili su tokom 1968. godine otac tuženog i njegov brat. Izgradnja sporne kuće, koja se nadovezuje na sobu stare kuće, započeta je tokom 1995. godine. Kuću je prvenstveno zidao otac tuženog, ali su u izgradnji pomagali i tužiljini roditelji - otac je kupio i dovezao građevinski materijal, a tužilja i njena majka su kuvale i spremale hranu majstorima. Tuženi je u to vreme bio u radnom odnosu dok tužilja nije bila zaposlena do 16.03.1998. godine, kada je zasnovala radni odnos i radila sve do 10.11.2000. godine, a zatim ponovo od 04.05.2005. godine. Za vreme trajanja bračne zajednice tužilja je vodila brigu o domaćinstvu i starala se o zajedničkom detetu. Ukupna površina sporne kuće je 57m2, a deo koji je izgrađen po zaključenju braka stranaka ima površinu od 41m2, što predstavlja 72% ukupne površine. U slučaju podjednakog doprinosa roditelja stranaka u gradnji, tužiljin udeo u sticanju novosagrađenog dela (površine 41m2) iznosi 41%, a u odnosu na ukupnu površinu kuće (57m2) iznosi 29,50%. Ako bi doprinos roditelja tuženog u gradnji bio 30%, a doprinos tužiljinih roditelja 10%, onda bi tužiljin udeo u sticanju kuće površine 41m2 bio 23%. U oba slučaja udeli su određeni bez uračunavanja vrednosti zemljišta na kojem je kuća sagrađena, a na kojem je otac tuženog upisan kao suvlasnik.

Na osnovu tako utvrđenog činjenčinog stanja, prvostepeni sud je primenom članova 171, 177. i 180. stav 2. Porodičnog zakona delimično usvojio tužbeni zahtev i utvrdio udeo tužilje od 23% na kući površine 41m2, sagrađenoj u vreme kada su stranke bile u braku. Po stanovištu tog suda, otac tuženog je u najvećem delu finansirao izgradnju kuće, uz eventualnu pomoć tužiljinih roditelja (kupovinom građevinskog materijala i izvođenjem vodoinstalaterskih i keramičkih poslova), zbog čega je tužiljin udeo u sticanju određen u varijanti različitog doprinosa roditelja stranaka, odnosno većeg doprinosa roditelja tuženog.

Po nalaženju drugostepenog suda, tužilja u ovom sporu traži utvrđenje suvlasničkog udela na kući površine 57m2 u čijem sastavu je i soba površine 16m2 u vlasništvu oca tuženog, suvlasnika i parcele na kojoj je kuća sagrađena. Kod utvrđene činjenice da su gradnji doprineli roditelji obe stranke, po shvatanju tog suda tužilja je sva ta lica morala obuhvatiti tužbom kao nužne suparničare. Pošto to nije učinila, drugostepeni sud je primenom člana 211. stav 2. ZPP preinačio prvostepenu presudu u pogledu odluke o nenovčanom zahtevu tužilje, tako što je odbio tužbeni zahtev kojim je tražena deoba imovine stečene u bračnoj zajednici stranaka.

Izloženo pravno stanovište drugostepenog suda nije pravilno, na šta se osnovano ukazuje i revizijom.

Odredbom člana 211. ZPP regulisano je nužno suparničarstvo. Prema toj odredbi, nužno suparničarstvo postoji ako po zakonu ili zbog prirode pravnog odnosa tužbom moraju da se obuhvate sva lica koja su učesnici materijalno-pravnog odnosa. Ako sva ta lica nisu obuhvaćena tužbom kao stranke, tužbeni zahtev se odbija kao neosnovan. O nužnom suparničarstvu sud vodi računa po službenoj dužnosti.

Postojanje nužnog suparničarstva, u smislu navedene odredbe, proizilazi iz materijalnog prava. U ovom slučaju, imajući u vidu predmet spora, to su odredbe Porodičnog zakona. Prema odredbama tog zakona: imovina koju su supružnici stekli radom u toku trajanja zajednice života u braku predstavlja njihovu zajedničku imovinu, osim ako bračnim ugovorom nisu drugačije uredili svoje imovinske odnose (član 171); deobom zajedničke imovine smatra se utvrđenje suvlasničkog, odnosno supoverilačkog udela svakog supružnika u zajedničkoj imovini (član 177); pravo na deobu zajedničke imovine imaju supružnici, naslednici umrlog supružnika i poverioci onog supružnika iz čije se posebne imovine nisu mogla namiriti njihova potraživanja (član 181). Sudska deoba se, kako je to predviđeno članom 180. stav 1. navedenog zakona, vrši ako supružnici ne mogu da se sporazumeju o deobi zajedničke imovine.

Iz navedenih odredbi sledi da su supružnici stranke u postupku deobe zajedničke imovine stečene u njihovoj bračnoj zajednici. Njihovi roditelji su stranke u tom postupku samo ako su supružnici imovinu koja je predmet spora sticali u zajednici sa roditeljima, u toku trajanja zajednice života u porodičnoj zajednici. Za sticanje imovine u porodičnoj zajednici, u smislu člana 195. stav 1. Porodičnog zakona, potrebno je postojanje ekonomske zajednice i zajedničko sticanje imovine u njoj, i samo u tom slučaju članovi porodične zajednice polažu pravo na deo tako stečene imovine. U slučaju spora o doprinosu članova porodične zajednice u sticanju, tužbom moraju biti obuhvaćena sva lica koja su živela u porodičnoj zajednici i svi oni se nalaze tada u položaju nužnih suparničara.

U konkretnom slučaju, iz utvrđenih činjenica ne proizilazi da je između stranaka i njihovih roditelja postojala porodična zajednica u izloženom značenju, da bi i roditelji stranaka morali biti tuženi kao nužni suparničari. Iz činjenica koje je prvostepeni sud utvrdio, a drugostepeni sud prihvatio, sledi da su roditelji stranaka pomagali tužilji i tuženom u gradnji kuće, što je činjenica koja se mora uzeti u obzir prilikom deobe zajedničke imovine, ali ne zahteva da i roditelji stranaka budu obuhvaćeni tužbom. Naime, kada su stranke kuću gradile na građevinskom zemljištu roditelja jednog ili drugog supružnika, odnosno investirali u zgradu roditelja, onda se iz imovine - u ovom slučaju novosagrađene kuće u čijem sastavu se nalazi i jedna soba, deo kuće u susvojini oca tuženog, izdvaja kvota koja odgovara njegovom udelu, a preostali deo smatra zajedničkom imovinom supružnika koja se deli u skladu sa članom 180. Porodičnog zakona. Pomoć roditelja (i drugih srodnika) u izgradnji takođe se uzima u obzir prilikom utvrđenja udela stranaka u zajednički stečenoj imovini tako što se, u zavisnosti od okolnosti slučaja, smatra učinjenom u korist jednog ili oba supružnika.

Osim toga, pogrešan je zaključak drugostepenog suda da tužilja traži utvrđenje svojinskog udela na predmetnoj kući površine 57m2, jer to ne sledi iz tužbenog zahteva o kojem je odlučivao prvostepeni sud.

S`obzirom da je, zbog stava drugostepenog suda o povredi pravila o nužnom suparničarstvu izostala ocena svih drugih navoda žalbi stranaka, pobijana drugostepena presuda je morala biti ukinuta u delu kojim je odlučeno o tužiljinom zahtevu za deobu zajedničke imovine, i predmet u tom delu vraćen drugostepenom sudu na ponovno suđenje.

U ponovljenom suđenju drugostepeni sud će, ocenom svih navoda žalbi stranaka, utvrditi da li se sporna imovina može smatrati njihovom zajedničkom imovinom (član 171. stav 1. Porodičnog zakona), stečenom njihovim radom u toku trajanja zajednice života u braku, uz eventualnu pomoć njihovih roditelja. U tom slučaju izvršiće deobu tako stečene imovine na način propisan članom 180. Porodičnog zakona, uzimajući u obzir i činjenicu pomoći roditelja stranaka u gradnji kuće u smislu izloženog.

Ukinuta je i odluka o troškovima postupka jer zavisi od konačnog ishoda spora.

Shodno izloženom, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u trećem stavu izreke.

O troškovima postupka povodom revizije nije odlučivano već je, u skladu sa članom 165. stav 4. u vezi stava 3. ZPP, ostavljeno da se o tome odluči u konačnoj odluci.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić