Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tužioca dozvoljena po članu 403. stav 2. tačka 2. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 18/20), ispitao je pobijanu presudu na osnovu člana 408. tog zakona i utvrdio da revizija tužioca nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, početkom 1991. godine Sekretarijat za finansije i imovinsko pravne poslove Opštine Leskovac sproveo je postupak eksproprijacije nepokretnosti u korist opštine Leskovac za potrebe društvenog fonda „Vodosistem Barje“ u Leskovcu, radi izgradnje levoobalnog nasipa reke Južne Morave od ušća Veternice do ušća Jablanice. Tim povodom je na lice mesta izašla Komisija veštaka koja je sačinila nalaz i mišljenje 10.09.1991. godine, po kome su se parcele tužiočevog oca u KO ... i to kp br .../..., .../... i .../... posle izgradnje odbrambenog nasipa našle u branjenom području između samog nasipa i reke Južne Morave. Prema prvom projektu nasipa bila je predviđena eksproprijacija samo parcele kp br .../..., dok bi druge dve parcele ostale u branjenom području, što se zbog izmena trase projekta nije desilo, pa su svi delovi navedene parcele ... ostali u branjenom području, bez prilaznog puta radi pristupa parceli i obrade zemljišta, bez obzira na mogućnost plavljenja reke Južne Morave u vreme visokog vodostaja. Na osnovu veličine delova parcele, njihovog oblika, plodnosti zemljišta i drugih osobina, mišljenje Komisije veštaka je bilo da bi ove površine mogle da se obrađuju i dalje, kao i do sada, pod uslovom da im se u što karćem roku obezbede prilazni putevi izgradnjom pristupne rampe preko nasipa, a da ukoliko se ne obezbedi prilaz radi obrade, mišljenje je da ne postoji privredno-ekonomski interes za njihovu obradu i korišćenje i da ih zato treba eksproprisati u celini. Parcela nije eksproprisana jer je došlo do izmene projekta, a na oko 40 m od zapadne strane parcele je brana – zaštitni nasip sa pravcem pružanja sever-jug, tako da se parcela nalazi u branjenom području između nasipa i reke Južne Morave. Veštačenjem u ovoj parnici utvrđeno je da cepanje predmetne parcele broj ... na podbrojeve nikada nije izvršeno i ista predstavlja jedinstvenu fizičku celinu i kao takva se u površini od 17,66 ari, na mestu zvanom „ Moravište“ pruža pravcem istok-zapad, pravougaonog je oblika i na njoj su u jednom delu vidljivi ostaci vršene eksploatacije peska i šljunka od strane nepoznatog lica pre 30-tak godina. Taj deo parcele obrastao je vrbom i drvećem u površini od 14,20 ari, dok na zapadnom delu parcele (preostali deo od 3,46 ari) nije vršen iskop peska i taj deo je neobrađen i na njemu se nalazi poljski put u širini od 2,30 m na krajnjem zapadu u celoj širini parcele. Veštačenjem je takođe utvrđeno da je prema bonitetu zemljišta mogućnosti mehanizovane obrade, načina iskorišćavanja zemiljšta, prilaza, konfiguracije terena, veličine i oblika kompleksa, te udaljenosti od ekonomskog dvorišta, puteva i naselja, mogućnosti prenamene zemljišta u drugu proizvodnju i korišćenje, cena zemljišta 250,00 dinara za 1 m2, a za celu parcelu ukupno 441.500,00 dinara. Tužilac je po rešenju iz 2018. godine, nasledio predmetnu parcelu i U RGZ SKN Leskovac u LN ... KO ..., upisan je kao vlasnik kp br ..., njiva pete klase površine 17,66 ari.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev u celini, zaključujući da je u konkretnom slučaju izvršena faktička eksproprijacija predmetne parcele za potrebe uređenja levoobalnog odbrambenog nasipa reke Južne Morave, budući da je parcela ostala u branjenom poodručju, bez mogućnosti pristupa radi obrade, čime je faktičko stanje nekadašnje parcele u potpunosti izmenjeno, tako što je promenjen karakter zemljišta i isto je postalo javna svojina, pa budući da tuženi nije sproveo postupak eksproprijacije, niti doneo rešenje o izuzimanju zemljišta i isplati naknade, to tužilac na osnovu člana 58. Ustava Republike Srbije ima pravo na naknadu u visini tržišne vrednosti predmetne parcele.

Drugostepeni sud je izrazio suprotno stanovište, da u konkretnom slučaju nije izvršena tzv. faktička eksproprijacija tužiočeve parcele u javnom interesu bez vođenja postupka eksproprijacije i isplate naknade, jer izgradnjom odbrambenog nasipa (koji se nalazi bočno od sporne parcele na oko 40 m) nije zauzet deo parcele, a činjenica da je parcela između odbrambenog bedema i reke ne ukazuje na upotrebu parcele u javnom interesu i promenu njenog prvnog statusa, kao javne svojine. Budući da je karakter zemljišta promenjen samo u kvalitativnom smislu i to radnjama trećih lica koja su vršila eksploataciju šljunka, a ne radnjama tuženog ili lica za koje je tuženi odgovoran, da mogućnost obrade u skladu sa namenom nije isključena, te da činjenica postojanja pešačke staze, asfaltnog ili poljskog puta nije presudna za postojanje faktičke eksproprijacije, već za ocenu eventualnog umanjenja tržišne vrednosti parcele, to tuženi u čijoj državini i svojini nije predmetna parcela, već u svojini tužioca, nije u obavezi da mu naknadi tržišnu vrednost predmetne parcele. Zato je prvostepena presuda preinačena i tužbeni zahtev odbijen u celini.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda stanovište drugostepenog suda je pravilno.

Prema članu 9. Zakona o javnoj svojini, vode, vodotoci i njihovi izvori, mineralni resursi, resursi podzemnih voda, geotermalni i drugi geološki resursi i rezerve mineralnih sirovina i druga dobra koja su posebnim zakonom određena kao prirodna bogatstva, u svojini su Republike Srbije. Način i uslovi iskorišćavanja i upravljanja prirodnim bogatstvom uređuju se posebnm zakonom. Po članu 10. navedenog zakona dobra od opšteg interesa u javnoj svojini, u smislu ovog zakona, su stvari koje su zakonom određene kao dobra od opšteg interesa (poljoprivredno zemljište, šume i šumsko zemljište, vodno zemljište, vodni objekti, zaštićena prirodna dobra, kulturna dobra i dr.), zbog čega uživaju posebnu zaštitu (stav 1.) pri čemu su dobra od opšteg interesa na kojima postoji pravo javne svojine u svojini Republike Srbije, ako zakonom nije drugačije određeno (stav 6.).

Zakonom o vodama ("Službeni glasnik RS", br. 30/2010, 93/2012, 101/2016, 95/2018, 95/2018 (drugi zakon) u članu 4. određen je pojam vodnog dobra, koje u smislu ovog zakona, obuhvata vode i vodno zemljište, dok je u članu 5. određen pojam javnog vodnog dobra, tako da su vode prirodno bogatstvo i u svojini su Republike Srbije, a vode i vodno zemljište u javnoj svojini su javno vodno dobro koje je neotuđivo (stav 1, 2. i 3.). Po članu 11. tog zakona, ministarstvo, a na teritoriji autonomne pokrajine nadležni organ autonomne pokrajine, određuje granice vodnog zemljišta. Vodno zemljište iz stava 1. ovog člana upisuje se u javne knjige o evidenciji nepokretnosti i pravima na njima. Granice vodnog zemljišta unose se i u prostorne (prostorni plan jedinice lokalne samouprave, prostorni plan područja posebne namene i regionalni prostorni plan) i urbanističke planove (plan generalne regulacije, generalni urbanistički plan i plan detaljne regulacije). Ministar bliže propisuje način određivanja granica vodnog zemljišta.

Suprotno navodima revizije, da je predmetna parcela po svom položaju, na osnovu samog zakona postala dobro u opštoj upotrebi kao vodno zemljište u javnoj svojini, po navedenim odredbama materijalnog prava vodno zemljište ne spada dobra u opštoj upotrebi, već u dobra od opšteg interesa u javnoj svojini, koja su zakonom određena kao dobra od opšteg interesa;, pri čemu nadležno ministarstvo određuje granice vodnog zemljišta, koje se kao takvo upisuje u javne knjige o evidenciji nepokretnosti i u prostorne i urbanističke planove. Dobra od opšteg interesa na kojima postoji pravo javne svojine su u svojini Republike Srbije. Kako prema utvrđenom činjeničnom stanju, parcela tužioca nije zauzeta izgradnjom odbrambenog nasipa od strane tuženog, niti je u svojini i državini tuženog, već predstavlja jedinstvenu fizičku celinu (kp br ..., njiva pete klase površine 17,66 ari) na kojoj je u javnoj knjizi tužilac upisan kao vlasnik, niti je izgradnjom nasipa onemogućen da istu obrađuje i koristi u skladu sa namenom, to je pravilno drugostepeni sud odbio tužbeni zahtev za utvrđenje zauzeća i isplatu naknade. Imajući u vidu izneto, kao neosnovani su ocenjeni navodi revizije kojima se ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić