Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 3. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“ br. 72/11 i 55/14), pa je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema činjeničnom stanju na kom je zasnovana pobijana odluka, tužilac je jedan od suvlasnika katastarske parcele broj ..., upisane u LN ..., KO ..., sa suvlasničkim udelom od 534/20587 idealnih delova. Ova parcela ima ukupnu površinu od 55a 49 m2, a većim svojim delom i to u površini od 42a 40 m2, predstavlja javnu saobraćajnicu - ulicu ..., nad kojom tužilac više nema faktičku vlast. Preostali deo parcele od 13a 09m2 tužilac koristi kao deo dvorišta. Prema Planu detaljne regulacije ... u ... iz 2008. godine, Planu generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu Grada Novog Sada iz 2012. godine i Urbanističkoj informaciji o lokaciji, parcela ... u ..., naselje ..., predstavlja javno građevinsko zemljište i ova parcela je u potpunosti namenjena za javne i saobraćajne površine i spajanjem sa parcelama broj: ..., ..., ..., ..., ..., i ..., KO ... – planirane su za regulaciju ulice ... na ... . Ova parcela nije planirana za izgradnju objekata porodičnog stanovanja. Sudovi su utvrdili da tržišna vrednost zemljišta predmetne parcele po m2 iznosi 9.617,00 dinara, da je ukupna površina ove parcele 5549 m2, pa kako je tužilac suvlasnik na 534/20587 delova, to iznosi 2,5939% udela, odnosno 143,93 m2.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud nalazi da tužilac nema pravo na naknadu za površinu cele parcele br. ..., KO ..., s obzirom da mu je od ukupne površine ove parcele od 55a 49m2 faktički izuzet iz državine samo deo od 42a 40m2, koji se koristi kao javna saobraćajnica, na osnovu čega je odbijen tužbeni zahtev kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu plati 1.384.211,75 dinara - naknadu za izuzeće cele parcele. Usvojen je eventualni zahtev i tuženi obavezan da mu plati 1.081.768,54 dinara na ime naknade za izuzeti deo od 42a 40m2 i utvrđeno da je tuženi nosilac prava svojine na 534/20587 dela ove parcele, koji je predstavljao suvlasnički udeo tužioca.

Pobijanom pravnosnažnom odlukom potvrđena je prvostepena presuda u delu kojim je odbijen zahtev tužioca kojim je tražio da se tuženi obaveže da mu plati naknadu u visini tržišne vrednosti cele kp. ... . Drugostepeni sud je istu presudu delimično preinačio i tuženog obavezao da tužiocu plati naknadu samo do visine od 1.057.678,00 dinara, za faktički izuzeti deo ove parcele od 109,98 m2, do čega je došao stavljanjem u srazmeru suvlasnički udeo tužioca od 534/20587 sa delom koji je ušao u sastav ulice (4240m2), uz zaključak da tuženi može odgovarati samo za deo koji je zaista faktički i zauzeo. Prvostepena presuda je preinačena i u delu kojim je odlučeno o svojinskom pravu tuženog, tako što je utvrđeno da je tuženi nosilac prava svojine ove parcele samo u delu od 408/20587, uz zaključak drugostepenog suda da je izgradnjom ulice na delu parcele tužioca zauzet deo koji čini 76,41% cele parcele br. ..., što predstavlja utvrđeni deo od 408/20587 delova cele parcele. U preostalom delu tužbeni zahtev je odbijen, kao neosnovan.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da se osnovano revizijom tužioca ukazuje da je pobijana odluka doneta uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Naime, primenom člana 42. Zakona o eksproprijaciji ("Sl.glasnik RS" br.53/95, "Sl.glasnik SRJ" br.16/01, "Sl.glasnik RS" br.23/01, ... i 106/16), naknada za eksproprisano poljoprivredno i građevinsko zemljište određuje se u novcu prema tržišnoj ceni takvog zemljišta. Pri tom, prema odredbi člana 41. stav 2. ovog Zakona, visina naknade u novcu za eksproprisane nepokretnosti određuje se po tržišnoj ceni, prema okolnostima u momentu zaključenja sporazuma o visini naknade, a ako sporazum nije postignut, prema okolnostima u momentu donošenja prvostepene odluke o naknadi.

U konkretnom slučaju, sporni idealni deo parcele br. ... izuzet je iz poseda i prava svojine tužioca i pretvoren u ulicu, sada u javnoj svojini, dakle u javno dobro u smislu člana 2. stav 2. Zakona o putevima („Sl. glasnik RS“ br. 46/91, ... i 101/05), a da prethodno nije sproveden postupak eksproprijacije. Na taj način izvršena je faktička eksproprijacija koja nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni ili drugi objekti od javnog ili opšteg interesa iako ne postoji odluka - rešenje o oduzimanju zemljišta. Izgradnjom objekata u opštoj upotrebi - ulice sa potrebnom komunalnom infrastrukturom, promenjen je karakter zemljišta koga čini parcela br. ..., pa se više ne radi o privatnom, već o javnom dobru u opštoj upotrebi, koji deo postaje svojina jedinice lokalne samouprave na čijoj teritoriji se nalazi.

Urbanističkim planom i planom regulacije Grada Novog Sada ova parcela u celosti je namenjena za izgradnju javne i saobraćajne površine, radi regulacije ulice ..., što predstavlja tek uslov za utvrđenje javnog interesa za eksproprijaciju u smislu člana 20. stav 1. i 4. Zakona o eksproprijaciji. Međutim, imajući u vidu da je navedenim planskim aktima javne vlasti određeno da na preostalom delu parcele, koji nije izuzet i koji je i dalje u državini tužioca, nije predviđena gradnja objekata porodičnog stanovanja, što znači da je tužiocu ograničeno pravo raspolaganja na delu parcele koji je ostao u njegovoj državini, drugostepeni sud je bio u obavezi da ceni ove žalbene navode tužioca i od kakvog su oni uticaja na osnovanost njegovog prava na naknadu i za ovaj deo parcele, s obzirom na smanjenu mogućnost korišćenja ovog dela parcele zbog njegovog dugogodišnjeg privođenja nameni.

Visina naknade u novcu za eksproprisane nepokretnosti određuje se po tržišnoj ceni po metru kvadratnom izuzetog, odnosno eksproprisanog zemljišta. To znači da je sud bio u obavezi da utvrdi ukupnu površinu zemljišta koja postala javna površina i to utvrđeno u metrima kvadratnim, bez stavljanja u srazmeru tužiočevog suvlasničkog udela u odnos sa površinom cele parcele (kako to čini prvostepeni sud) ili u odnos sa delom koji je trenutno faktički izuzet (kako to čini drugostepeni sud).

Imajući u vidu izneto, Vrhovni kasacioni sud nalazi da se osnovano revizijom ukazuje da je odluka o osnovanosti navoda izjavljenih žalbi parničnih stranaka, doneta uz pogrešenu primenu materijalnog prava, pa je primenom člana 416. stav 2. ZPP, ukinuo drugostepenu odluku, odnosno odlučio kao u izreci.

U ponovnom postupku, drugostepeni sud će ponovo odlučiti o žalbama parničnih stranaka uz pravilnu primenu materijalnog prava, imajući pri tom u vidu primedbe iz ovog rešenja, a potom doneti novu i zakonitu odluku.

Predsednik veća – sudija

Vesna Popović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić