Tuženi je podneo odgovor na reviziju.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku ("Službeni glasnik RS", br. 72/2011…18/2020), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tužioca delimično osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka zbog kojih se revizija može izjaviti se navodima revizije određeno ne ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, između sada pok. BB (tužiočeve babe po ocu), kao primaoca izdržavanja i sada pok. VV (oca tužioca), kao davaoca izdržavanja, 18.12.1990. godine zaključen je ugovor o doživotnom izdržavanju, overen 27.12.1990. godine pred Opštinskim sudom u Novom Sadu, pod posl. br. R 1316/90. kojim je primalac izdržavanja u korist davaoca izdržavanja raspolagala svojom nepokretnom i pokretnom imovinom koja se nađe na njenom imenu u momentu njene smrti.

Nakon zaključenja navedenog ugovora o doživotnom izdržavanju, dana 03.12.1992. godine sada pok. BB je, kao kupac zaključila sa Opštinom Novi Sad, kao prodavcem ugovor o otkupu stana iz društvene svojine. Tim ugovorom je Opština Novi Sad, kao nosilac prava korišćenja, prodala BB, kao nosiocu stanarskog prava, 1/2 dvosobnog stana br. ..., sa nus prostorijama u Novom Sadu, u ulici ... br. ... (sada ulica ... br ...), za otkupnu cenu od 1.166.223,00 dinara, odnosno za 932.984,00 dinara, ukoliko se otkupna cena isplati odjednom. BB je Opštini Novi Sad isplatila otkupnu cenu u celosti.

Delimičnom presudom Opštinskog suda u Novom Sadu P 55/94 od 06.04.1994. godine, u postupku po tužbi GG, DD i ĐĐ protiv Opštine Novi Sad, NIŠP Forum- OJ Štamparija i više fizičkih lica, među kojima je bila i BB, utvrđeno je da je ništav i da je bez pravne važnosti ugovor o otkupu stana iz društvene svojine od 03.12.1992. godine, zaključen između Opštine Novi Sad i sada pok. BB, jer Opština Novi Sad nije bila u celosti nosilac prava raspolaganja na stanu. Ta je presuda postala pravnosnažna 29.12.1998. godine.

BB je preminula 15.09.1995. godine, a otac tužioca VV je preminuo 02.01.1999. godine.

Pravnosnažnim rešenjem o nasleđivanju Opštinskog suda u Novom Sadu O 166/99 od 19.02.1999. godine, utvrđeno je da zaostavštinu pok. VV, između ostalog, čini vangrutovno vlasništvo 1/2 stana br. ..., po osnovu overenog ugovora o otkupu stana iz društvene svojine od 03.12.1992. godine i ugovora o doživotnom izdržavanju od 18.12.1990. godine, overenog 27.12.1990. godine. Tim rešenjem je tužilac po pravnom osnovu zakonskog nasleđivanja i ustupanja oglašen za naslednika na celoj zaostavštini svoga oca. Nakon što je pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P 7133/10 (ranije 55/94) od 13.06.2012. godine, određena deoba zajedničke imovine između tamo tužilaca GG, DD i ĐĐ i tamo i ovde tuženog Grada Novog Sada, tako što su tamo tužioci postali suvlasnici sa po 1/3 idealnog dela na stanovima u desnoj polovini zgrade gledajući sa ulice (između ostalog i na stanu br. ...), a tamo i ovde tuženi postao vlasnik stanova u levoj polovini zgrade, Gradska uprava za urbanizam i stambene poslove, Uprava za imovinsko-pravne poslove i imovinu Grada Novog Sada je uputila BB dopis od 26.06.2013. godine, u kojem je predloženo da Grad Novi Sad izvrši povraćaj novčanih sredstava koje je BB dala po osnovu ništavog ugovora o otkupu stana iz društvene svojine od 03.12.1992. godine, odnosno predlog o načinu vraćanja jednokratno isplaćene otkupne cene za ½ stana broj ..., prema visini otkupne cene u iznosu od 564.426,80 dinara po proceni JKP „Informatika Novi Sad“ na dan donošenja presude Osnovnog suda u Novom Sadu P 7133/10 od 13.06.2012. godine, koja procena je urađena u skladu sa Uputstvom o načinu utvrđivanja otkupne cene stana. Povratnica o uručenju navedenog dopisa se vratila sa naznakom da je primalac BB preminula.

Pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P 9227/2016 od 19.06.2017. godine obavezan je ovde tužilac da GG, DD i ĐĐ preda u posed stan br. ..., što je tužilac učinio u januaru 2017.godine.

Prema proceni JKP „Informatika Novi Sad“, otkupna cena stana br. ..., na dan 08.06.2018. godine iznosi 970.415,70 dinara, uz primenu svih umanjenja koje je pok. BB imala u vreme zaključenja ugovora o otkupu stana iz društvene svojine od 03.12.1992. godine, a prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka građevinske struke Zorana Stanića od 13.03.2019. godine, tržišna vrednost stana na dan 12.03.2019. godine iznosi 105.000 evra, odosno 12.398.117,00 dinara.

Na ovako utvrđeno činjenično stanje, nižestepeni sudovi su primenili materijalno pravo iz odredbi člana 104. stav 1, čl. 210. i 371. Zakona o obligacionim odnosima i ocenili da tužbeni zahtev nije osnovan.

Primarni tužbeni zahtev za prenos prava svojine i predaju u posed stana odnosno isplate njegove tržišne vrednosti ocenjen je neosnovanim, jer pravna prethodnica tužioca, kao nosilac stanarskog prava po osnovu ugovora o otkupu stana u društvenoj svojini (čija je ništavost utvrđena pravnosnažnom presudom) nije isplatila otkupnu cenu stana po tržišnim, već po beneficiranim, povoljnijim uslovima, koje je tada propisivao Zakon o stanovanju i Uputstvo o utvrđivanju otkupne cene stana, zbog čega bi u smislu člana 104. stav 1. ZOO, ona odnosno njeni naslednici kao univerzalni sukcesori, eventualno imali pravo na vraćanje datog na ime otkupne cene, a ne na naknadu štete sticanjem prava svojine na nekom drugom stanu ili na naknadu tržišne vrednosti stana koji je bio predmet ništavog ugovora o otkupu.

Navedene razloge nižestepenih sudova u svemu kao jasne i prvilne prihvata Vrhovni kasacioni sud, pa kako se navodima revizije pravnosnažna odluka o ovom tužbenom zahtevu ne dovodi u sumnju, to je primenom člana 414. ZPP, Vrhovni kasacioni sud reviziju tužioca izjavljenu protiv pravnosnažne presude u delu kojim je odlučeno o primarnom tužbenom zahtevu odbio, kao neosnovanu.

Eventualni tužbeni zahtev, kojim se traži isplata otkupne cene stana, nižestepeni sudovi su ocenili neosnovanim zbog zastarelosti potraživanja, jer je od 29.12.1998. godine, kada je postala pravnosnažna delimična presuda Opštinskog suda u Novom Sadu P 55/94 od 06.04.1994. godine, kojom je ugovor o otkupu stana proglašen ništavim, do 19.02.2018. godine kada je podneta tužba u ovoj pravnoj stvari protekao rok zastarelosti od 10 godina propisan članom 371. ZOO.

Drugostepeni sud je ocenio da dopisom tuženog od 26.06.2013. godine, koji je upućen pravnoj prethodnici tužioca BB, a kojim se nudi povraćaj realizovane otkupne cene stana, nije prekinut rok zastarelosti, jer je u momentu slanja dopisa već nastupila zastarelost potraživanja za vraćanje datog po osnovu ništavog pravnog posla (dana 30.12.2008. godine, protekom 10 godina od dana pravnosnažnosti presude o utvrđenju ništavosti ugovora o otkupu), pa nema mesta primeni odredbe člana 387. ZOO, koja se odnosi na prekid zastarelosti priznanjem duga dok rok zastarelosti teče.

Da bi navedeni dopis imao značaj priznanja zastarele obaveze, koje se u smislu člana 366. stav 1. ZOO smatra odricanjem od zastarelosti, pismeno priznanje zastarele obaveze mora biti izričito određeno i bezuslovno, a svakako mora biti dato od strane ovlašćenog lica, što prema oceni drugostepenog suda ne proizlazi iz sadržine dopisa, kojim je BB predložen način određivanja visine i način isplate iznosa primljenog na ime jednokratno isplaćene otkupne cene stana, o čemu bi, za slučaj da se predlog prihvati, odluku donela nadležna komisija tužene, iz čega sledi da je reč o predlogu za zaključenje poravnanja, a ne o pismenom priznanju zastarele obaveze, odnosno o odricanju od zastarelosti.

Ovakav zaključak se ne može prihvatiti kao pravilan, odnosno zasnovan na pravilnoj primeni materijalnog prava, a što tužilac osnovano navodi u reviziji.

Prema članu 387. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima zastarevanje se prekida kada dužnik prizna dug i prema članu 392. stav 1. i 2. istog Zakona rok zastarevanja počinje teći iznova od priznanja.

Članom 365. ZOO je propisano da se dužnik ne može odreći zastarelosti pre nego što protekne vreme određeno za zastarelost, a članom 366. istog Zakona da se pismeno priznanje zastarele obaveze smatra kao odricanje od zastarelosti.

Kod činjenice da je presuda kojom je utvrđena ništavost ugovora o otkupu stana iz društvene svojine postala pravnosnažna 29.12.1998. godine, a da je dopis tužene kojim se BB nudi povraćaj otkupne cene stana datiran na 26.06.2013. godine, nije sporno da tom radnjom tužene nije došlo do prekida roka zastarelosti, jer je u momentu slanja dopisa već nastupila zastarelost potraživanja za vraćanje datog po osnovu ništavog pravnog posla istekom 10 godina propisanog članom 371. ZOO.

Međutim, iz sadržine dopisa od 26.06.2013. godine, upućenog BB, a sačinjenog od strane ovlašćenog lica Gradske uprave za urbanizam i stambene poslove, Uprave za imovinsko-pravne poslove i imovinu Grada Novog Sada, proizlazi da je sledom konstatacije tuženog o postojanju pravnosnažne presude kojom je utvrđena ništavost ugovora o otkupu stana i kontatacije da je BB izvršila isplatu kupoprodajne cene stana u roku i na način predviđen ništavim ugovorom, tuženi učinio nespornim da je „Grad Novi Sad u obavezi da izvrši povraćaj uplaćenih sredstava“.

Na taj način, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, tuženi je, nakon proteka vremena određenog za zastarelost potraživanja propisanog članom 371. ZOO, pismeno priznao zastarelu obavezu prema BB (što se proteže na njene univerzalne sukcesore), a što se u smislu člana 366. ZOO smatra odricanjem od zastarelosti.

Okolnost da je u cilju realizacije povraćaja datog po osnovu ništavog ugovora, istim dopisom predložena isplata novo utvrđene otkupne cene stana (od strane JKP „Informatika Novi Sad“ u skladu sa Uputstvom o načinu utvrđivanja otkupne cene stana u iznosu od 564.436,80 dinara), koju je, po prihvatanju tog predloga i donošenja Zaključka nadležne komisije, Grad Novi Sad bio spreman da vrati, ne znači da je reč o predlogu za zaključenje poravnanja, kako to pogrešno zaključuje drugostepeni sud, niti o priznanju zastarele obaveze pod uslovom, kakva mogućnost nije zakonom propisana.

Imajući u vidu da prvostepeni sud, prilikom odlučivanja o tužbenom zahtevu za isplatu otkupne cene stana, nije dao ocenu ovog dokaza zasebno, niti u sklopu svih drugih izvedenih dokaza kao celine, na šta je tužilac ukazivao u žalbi, a da je drugostepeni sud izveo zaključak o karakteru dopisa tuženog koji se po oceni Vrhovnog kasaciopnog suda ne može prihvatiti kao pravilan, to je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje od značaja za presuđenje nepotpuno utvrđeno, pa je je Vrhovni kasacioni sud, primenom člana 416. stav 2. ZPP, ukinuo obe nižestepene presude u delu kojim je odlučeno o eventualnom tužbenom zahtevu i u tom delu predmet vratio prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će, imajući u vidu primedbe na koje je ukazano ovim rešenjem, ponovo oceniti sve izvedene dokaze, zasebno i u međusobnoj povezanosti, nakon čega će pravilnom primenom materijalnog prava o eventualnom tužbenom zahtevu doneti pravilnu i zakonitu odluku.

Ukinuta je odluka o troškovima postupka, jer ista zavisi od konačnog ishoda spora.

Predsednik veća – sudija

Vesna Subić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić