Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Jelica Bojanić Kerkez, predsednika veća, Vesne Stanković i Radoslave Mađarov, članova veća, u parnici tužioca Republike Srbije, čiji je zastupnik Državno pravobranilaštvo iz Beograda, protiv tužene Gradske Opštine Mladenovac, čiji je zastupnik Pravobranilac Gradske Opštine Mladenovac, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 3124/20 od 22.04.2021. godine, u sednici veća održanoj dana 15.03.2023. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDAJU SE presuda Višeg suda u Beogradu P 21228/10 od 16.01.2020. godine u stavu 1, 2 i 4 izreke i presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 3124/20 od 22.04.2021. godine kojom je navedena prvostepena presuda potvrđena u ovom delu i predmet VRAĆA prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P 21228/10 od 16.01.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijen je tužbeni zahtev da se obaveže tužena Gradska Opština Mladenovac da Republici Srbiji na ime naknade štete isplati iznos od 10.796.493,47 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 09.06.2009. godine do isplate. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova parničnog postupka. Stavom trećim izreke, odbijen je predlog tužioca za prekid parničnog postupka do pravnosnažnog okončanja postupka koji se vodi pred Osnovnim javnim tužilaštvom u Mladenovcu Kt br. 567/15. Stavom četvrtim izreke, obavezana je Republika Srbija da tuženoj na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 517.500,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 3124/20 od 22.04.2021. godine odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i navedena prvostepena presuda je potvrđena.

Protiv ove drugostepene presude tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu člana 399. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 125/04 i 111/09), koji se primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. važećeg ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 18/20) i utvrdio da je revizija osnovana.

Predmet spora je zahtev Republike Srbije za naknadu štete zasnovan na tvrdnji da je pri sprovođenju rušenja privremenog objekta u Mladenovcu u ulici ... koji je koristilo preduzeće „Beograd biro“, kao investitor bespravno podignutog poslovnog objekta, porušen i stari deo objekta od 322,20m2, izgrađen još 1938. godine, koji je bio konfiskovan od ranijeg imaoca i predstavljao imovinu Republike Srbije koja je postojala u vreme rušenja sprovedenog bez učešća Republike Srbije kao vlasnika u upravnom postupku, bez obaveštavanja o rušenju i bez isplate novčane naknade za stari deo objekta koji je rušenjem uklonjen.

U postupku je utvrđeno da Planom detaljne regulacije „Centar 1 i Centar 2“ u Mladenovcu („Službeni list Grada Beograda“ br. 46/08 od 25.11.2008. godine) i pristupanjem njegovoj realizaciji, prestale su da važe rešenja od 14.12.1974. godine kojim je odobreno izvođenje radova na dogradnji, rešenja od 27.11.1986. godine kojim je odobreno izvođenje radova na adaptaciji i dogradnji sa privremenim karakterom i rešenja od 15.11.1988. godine kojim je odobreno izvođenje radova na privremenoj dogradnji, privremenog poslovnog prostora RO „Beograd biro“. Navedena rešenja glase na dogradnju i adaptaciju. Dogradnja i adaptacija podrazumeva postojanje objekta. Na postojanje starog objekta ukazivao je držalac i investitor dogradnje po ovim rešenjima RO „Beograd biro“, kome je rešenjem građevinskog inspektora Opštinske uprave tuženog broj 2-354-14 od 2009. godine naloženo da poruši i ukloni bespravno izgrađeni poslovni objekat spratnosti P+0, određenih dimenzija, koji se nalazi na kp. .. u Mladenovcu, pod pretnjom rušenja objekta administrativnim putem preko drugog lica na teret i trošak ovog investitora. Zaključkom organa tužene od 04.05.2019. godine dozvoljeno je izvršenje i određeno da se sprovede preko drugih lica o trošku RO „Beograd biro“. Pre rušenja, dopisom od 12.05.2009. godine Republičko javno pravobranilaštvo se obratilo organu tužene, tražeći odlaganje zakazanog izvršenja i stavljanje van snage zaključka o dozvoli izvršenja i rešenja o rušenju objekta, kao i vođenje ponovnog postupka, navodeći da je Republika Srbija vlasnik objekta uz koji je dograđen objekat investitora i da nije učestvovala u upravnom postupku. Ovim predlozima nije udovoljeno, faktičko stanje u pogledu starosti gradnje nije bilo konstatovano pre sprovođenja rušenja, rušenje je izvedeno od 02.06.2009. godine do 09.06.2009. godine i nakon toga zemljište privedeno planskoj nameni izgradnjom parkinga.

Putem veštačenja je utvrđeno da je objekat od 344m2 snimljen u 1979. godini, a pomoćni objekat od tvrdog materijala od 15,56m2 i montažni objekat od 41,87m2 koji su prema fotogeomertijskom snimku postojali u 1948. godini su srušeni pre gradnje izvedene od strane „Beograd biroa“ i brisani su iz katastarskog operata.

Prema zaljkučku nižestepenih sudova predmet rušenja nije bio objekat čiji je vlasnik tužilac, već je predmet rušenja bio poslovni objekat koji je izgrađen nakon što su objekti koji su postojali na kp. br. .. KO Mladenovac prvobitno porušeni, te na njihovom mestu izgrađen objekat čiji je držalac bilo preduzeće „Beograd biro“. Smatrajući da je izvršeno rušenje objekta koje nije u vlasništvu tužioca i da nikakva šteta za tužioca nije ni mogla nastupiti radom organa tužene, tužbeni zahtev je odbijen kao neosnovan.

Revizijom tužioca se osnovano ukazuje da nižestepene presude ne sadrže razloge o svim bitnim činjenicama od kojih zavisi odluka o osnovanosti zahteva tužioca, da su razlozi protvrečni sadržini izvedenih dokaza i da je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Prema stanovištu Vrhovnog kasacionog suda, postupanje organa za čiji rad odgovara tužena ocenjuje se po odredbama člana 172. Zakona o obligacionim odnosima, prema propisanim pravilima postupka za rad organa i okolnostima konkretnog slučaja. Nezakonitim radom službenog lica ili organa smatra se postupanje suprotno zakonu, drugom propisu ili opštem aktu kao i propuštanje da se zakon, drugi propis ili opšti akt primeni. Nepravilan rad službenog lica ili organa je činjenje ili nečinjenje protivno uobičajenim ili propisanom načinu obavljanja delatnosti koje šteti pravu ili interesima nekog lica.

Imajući u vidu izneto, odgovornost tužene Gradske opštine Mladenovac trebalo je raspraviti uzimanjem u obzir činjenica o radnjama njenih organa i oceniti da li u konkretnom slučaju postoji osnov odgovornosti tuženog za naknadu štete i uslovi za zasnivanje odgovornosti za štetu, u smislu člana 172. ZOO. To pre svega zavisi od faktičkog stanja pre sprovođenja rušenja, kao merodavnog za ocenu da li je rušenjem pričinjena šteta tužiocu, ukoliko je rušenjem zahvaćen deo ili ceo stari objekat kao imovina tužioca, a u tom slučaju i da li je rušenje bilo izvodljivo bez uklanjanja i dela stare gradnje i sa kakvim imovinskim posledicama po imaoca prava. Ovo zbog toga, što u vreme sprovedenog rušenja od 02. do 09. juna 2009. godine, na snazi je bio Zakon o sredstvima u svojini Republike Srbije („Službeni glasnik RS“ br. 53/95 ... 101/2005 - na snazi bio do 06.10.2011. godine) i član 71a Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik RS“ br. 53/95 ... 20/2009), koji u sklopu sa odredbama člana 70. i 71. tog zakona reguliše administrativni prenos nepokretnosti u državnoj ili društvenoj svojini, propisivanjem da se o tome donosi rešenje Opštinske uprave ako to zahteva javni interes, a u članu 71a (s primenom od marta 2009. godine) da odredbe koje se odnose na eksproprijaciju nepokretnosti shodno se primenjuju i na administrativni prenos nepokretnosti. Podataka nema da je takvo rešenje doneto, a pitanje postojanja starog objekta uz dograđeni privremeni objekat investitora dogradnje RO „Beograd biro“ u vreme rušenja ostalo je neraspravljeno.

Okolnost da su stari pomoćni objekti prethodno već bili srušeni, nema uticaja, jer se predmet tužbenog zahteva ne odnosi na te objekte, već na objekat veće površine za koji nije utvrđeno da li je bio obuhvaćen opisom o nepravilnom obliku u osnovi i dimenzijama objekta čije je rušenje naloženo rešenjem građevinskog inspektora broj 2-354-14/2009 od 14.04.2009. godine. Tom pitanju se dužna pažnja morala posvetiti. U postupku je raspoloživa bila mogućnost da se uz pomoć veštaka ovo pitanje razjasni i utvrđenje zasnuje na jasnim razlozima o odlučnim činjenicama i oceni o pravnom značaju utvrđenog.

Kako su nižestepeni sudovi odluku o neosnovanosti zahteva Republike Srbije zasnovali na zaključku koji nema uporište u primeni materijalnog prava usled nepotpunog utvrđenja o bitnim činjenicama, to je revizijski sud ukinuo obe nižestepene presude primenom člana 406. i 407. stav 2. ZPP i odlučio kao u izreci ove presude, budući da se za sada ne može zaključiti da li je u radnjama organa tužene bilo protivpravnosti i nepravilnosti, i predmet vratio prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će otkloniti rečene nedostatke i u vidu imati materijalno pravo na koje je ukazano, te iznova odlučiti o tužbenom zahtevu i troškovima spora.

Predsednik veća - sudija
Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić