Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 919/21 od 24.06.2021. godine, žalba tuženog je odbijena i presuda Višeg suda u Novom Sadu P 122/20 od 08.02.2021. godine, potvrđena. Odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11...18/20), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tuženog osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je upisana u LN br. .. KO Futog kao nosilac prava privatne svojine sa obimom udela 1/1 na kp. br. .. površine 317 m2, na kp. br. .. površine 1616 m2 i na kp. br. .. površine 131 m2, sve ukupne površine 20 a 64 m2, mzv. „Selo“, po kulturi - njiva 2. klase, po vrsti - zemljište u građevinskom području. Predmetne katastarske parcele nastale su deobom osnovne kp. br. .. površine 25 a 35 m2. Deoba je rađena po UPP 2786/2006 od 08.08.2006. godine, urbanistička potvrda br. V-35- 829/06 od 14.09.2006. godine. Pravo korišćenja na kp. br. .. u ½ dela tužilja je stekla po osnovu nasleđivanja nakon smrti njene majke BB rođ. BB1 i to po osnovu rešenja o nasleđivanju O 2323/88 od 16.01.1989. godine, a preostalih ½ dela navedene kp. nakon smrti majčinog strica, tužiljinog dede VV i to po osnovu rešenja o nasleđivanju O 1873/98 od 09.11.1998. godine. U vreme kada je nasledila kp. br. .. KO Futog, ista je predstavljala zemljište koje se koristilo kao bašta i koje je kao takvo tužilja koristila do nedavno. 2000. godine tužilja je rešila da proda predmetnu parcelu i oglasila prodaju preko Agencije za promet nekretnina kada je saznala da je njena parcela predviđena za izgradnju škole, zbog čega je otišla u MZ Futog, a onda se obratila Urbanističkom zavodu, nakon čega je izašao geometar, sve premerio i tada je 2006. godine parcela podeljena na četiri parcele, od kojih je jedna ostavljena za gradnju kuće, a preostali deo parcele oko 2100 m2 podeljen je na tri dela od kojih je jedna bila predviđena za put, jedna za školu, a jedna za put i školu i istovremeno je promenjena namena zemljišta u gradsko-građevinsko zemljište. Kp. br. .., .. i .. na terenu predstavljaju celinu koja se koristi kao oranica i predstavlja obradivo poljoprivredno zemljište, tj. koristi se u poljoprivredne svrhe. Iste su predviđene za javnu namenu prema važećim urbanističkim planovima. Prema informaciji o lokaciji od 03.09.2019. godine, a prema Planu generalne regulacije naseljenog mesta Futog („Sl. list Grada Novog Sada“ br. 45/15 i 21/17) i Plana detaljne regulacije dela „GG“ u Futogu („Sl. list Grada Novog Sada“ br. 37/2008) predmetne parcele nisu namenjene za izgradnju i iste su namenjene za javnu površinu, delom za ulicu, delom za školu i na njima nije predviđena izgradnja porodičnih objekata. Kp. br. .. i .. su namenjene za ulicu ... i ..., a kp. br. .. delom za školu, a delom za ulicu ... . Predmetne parcele su prvi put bile namenjene za javnu površinu – ulicu i školu 1998. godine prema Regulacionom planu stambene zone „GG“ u Futogu („Sl. list Grada Novog Sada“ br. 17/98). Postupak eksproprijacije u vezi sa predmetnim parcelama nikada nije vođen, tužilji nije isplaćena bilo kakava naknada niti je na drugi način obeštećena. Prema nalazu i mišljenju veštaka tržišna vrednost sve tri navedene katastarske parcele ukupne površine 2064 m2 iznosi 73.717,42 evra, odnosno 8.668.800,00 dinara, po srednjem kursu NBS na dan 16.07.2020. godine, koja je procena data bez opremanja, odnosno bez infrastrukture i saobraćajnice. Navedene kat. parcele nikada nisu privedene nameni.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da faktički nije došlo do eksproprijacije i lišavanja tužilje njene imovine, ali da je tužilja u prethodnih 23 godine ograničena i onemogućena u vršenju svojih svojinskih ovlašćenja na predmetnim nepokretnostima (čl. 3. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa) zbog donetih planskih dokumenata koji do sada nisu realizovani, pa je došlo do narušenosti ravnoteže između javnog interesa i prava pojedinca, što predstavlja povredu zbog smanjene mogućnosti korišćenja zemljišta usled njegovog dugogodišnjeg neprivođenja nameni, a što predstavlja povredu prava na mirno uživanje imovine zajemčeno i članom 58. stav 1. Ustava Republike Srbije. Zbog navedenog je usvojen tužbeni zahtev tužilje kao osnovan, sa pozivom i na standarde sadržane u navedenim odlukama Ustavnog suda RS i odlukama Evropskog suda za ljudska prava.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se u reviziji ukazuje da je takvo stanovište nižestepenih sudova zasnovano na pogrešnoj primeni materijalnog prava zbog nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Odredbom člana 20. Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 53/95) koji je bio na snazi u vreme donošenja regulacionog Plana Grada Novog Sada iz 1998. godine (a kasnije i Plana detaljne i generalne regulacije) propisano je da Vlada Republike Srbije može utvrditi opšti interes za eksproprijaciju ako je eksproprijacija nepokretnosti neophodna za izgradnju objekata u oblasti obrazovanja, zdravstva, socijalne zaštite, kulture, vodoprivrede, sporta, saobraćajne, energetske i komunalne infrastrukture, objekta za potrebe državnih organa i organa teritorijalne autonomije i lokalne samouprave, objekata za potrebe odbrane zemlje, obezbeđenja zaštite životne sredine i zaštite od elementarnih nepogoda, za eksploataciju rudnog blaga, kao i za izgradnju stanova kojima se rešavaju stambene potrebe socijalno ugroženih lica (stav 1.). Stavom 2. ovog člana propisano je da opšti interes za eksproprojaciju može da se utvrdi ako je u skladu sa zakonom, donet odgovarajući planski akt kojim je na određenom zemljištu predviđena izgradnja objekata iz stava 1. ovog člana.

Članom 53. stav 1. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/09 ... 24/11) koji je bio na snazi u vreme usvajanja Planskog akta tuženog iz 2008. godine propisano je da informacija o lokaciji sadrži podatke o mogućnostima i ograničenjima gradnje na katastarskoj parceli, na osnovu planskog dokumenta.

Članom 54. stav 1. tog Zakona propisano je da se lokacijska dozvola izdaje rešenjem, za izgradnju novih i dogradnju postojećih objekata, objekte za koje se po ovom Zakonu izdaje građevinska dozvola, a sadrži sve uslove i podatke potrebne za izradu tehničke dokumentacije, u skladu sa važećim planskim dokumentom.

Planskim aktima – Regulacionim planom stambene zone „GG“ u Futogu („Sl. list Grada Novog Sada“ broj 17/98), Planom detaljne regulacije („Sl. list Grada Novog Sada“ broj 37/2008) i Planom generalne regulacije („Sl. list Grada Novog Sada“ broj 45/15 i 21/17) predmetne parcele namenjene su za javnu površinu delom za ulice, delom za školu. Ti planski akti još uvek nisu sprovedeni.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda postojanje planskog akta kojim je predviđeno da se na spornoj parceli izgradi javna saobraćajnica i škola predstavlja tek uslov za utvrđenje javnog interesa za eksproprijaciju u smislu člana 20. stav 1. i 4. Zakona o eksproprijaciji, ali to ne znači da će se planski akti realizovati. Međutim, u situaciji kada tužilja nije lišena imovinskog prava na spornim katastarskim parcelama faktičkom izgradnjom škole i ulica, nižestepeni sudovi su bili dužni da cene osnovanost njenog zahteva zasnovanog na tvrdnji da tim katastarskim parcelama ne može da raspolaže i gradi objekte, pa joj je povređeno pravo na imovinu zbog smanjene mogućnosti korišćenja zemljišta usled njegovog dugogodišnjeg ne privođenja nameni, utvrđujući njenu stvarnu mogućnost korišćenja nepokretnosti (utvrđeno u postupku da predmetno zemljište koristi kao poljoprivredno zemljište – izdaje ga u zakup), shodno članu 3. Zakona o poljoprivrednom zemljištu. Osim navedenog, drugostepeni sud prihvata, a ne ceni i utvrđeno činjenično stanje prvostepenog suda da je osnovna kp. br. .. podeljena na četiri parcele od kojih je jedna ostavljena za gradnju kuće, a preostali deo od 2100 m2 je podeljen na tri dela od kojih je jedna predviđena za put, jedna za školu, a jedna za put i školu i istovremeno je promenjena namena zemljišta u gradsko- građevinsko zemljište. Ostalo je neutvrđeno da li je tužilja dokazala u postupku da je zaista planirala gradnju objekta na nekoj od spornih katastarskih parcela, da li je dokazala da je pokušavala, odnosno imala nameru da proda neku od njih, kod činjenice da nije deposedovana i onemogućena u korišćenju istih kao poljoprivrednog zemljišta.

Mešanje države u pravo tužilje na mirno uživanje imovine jeste suprotno članu 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju, ali onda kada nije postignuta pravična ravnoteža između zahteva opšteg interesa i zaštite prava na mirno uživanje imovine, kada tužilja zbog nesigurnosti svog položaja i nepostojanja delotvornog pravnog sredstva trpi prekomerni teret (stavovi izraženi u odlukama Evropskog suda za ljudska prava i odlukama Ustavnog suda na koje se pozivaju nižestepeni sudovi).

U konkretnom slučaju nije utvrđeno da li je na navedeni način postignuta, odnosno povređena pravična ravnoteža između zahteva opšteg interesa i zaštite prava na mirno uživanje imovine, ili ne, te da li zbog navedenog tužilja trpi prekomerni teret, odnosno da li joj je onemogućeno da i dalje koristi svoje nepokretnosti na način na koji ih je i ranije koristila.

Iz navedenih razloga nižestepene presude su morale biti ukinute.

U ponovnom postupku nižestepeni sudovi će imati u vidu praksu i standarde Evropskog suda za ljudska prava i Ustavnog suda, kao i da tužilji u odnosu na sporne katastarske parcele nije oduzeto pravo svojine, već joj je ograničeno pravo na mirno korišćenje imovine zbog smanjene mogućnosti raspolaganja zemljištem, usled dugogodišnjeg neprivođenja nameni od strane tuženog, te će pravilnom primenom materijalnog prava doneti pravilnu i zakonitu odluku.

Ukinute su i odluke o troškovima postupka jer iste zavise od konačnog ishoda parnice.

Sa iznetih razloga, na osnovu člana 416. stav 2. Zakona parničnom postupku odlučeno je kao u izreci rešenja.

Predsednik veća-sudija,

Marina Milanović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić