Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dobrile Strajina, predsednika veća, Dragane Mirosavljević i Nadežde Vidić, članova veća, u parnici tužilaca AA iz sela ..., opština ... i BB iz sela ..., opština ..., čiji je zajednički punomoćnik Mile Ristić, advokat iz ..., protiv tuženog JP „Putevi Srbije“ Beograd, čiji je punomoćnik Branislav Popovac, advokat iz ..., radi utvrđenja ništavosti sporazuma o naknadi za eksproprisano zemljište i isplate, odlučujući o reviziji tužilaca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 2341/22 od 01.11.2022. godine, u sednici veća održanoj dana 28.05.2025. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDA SE kao presuda Apelacionog suda u Nišu Gž 2341/22 od 01.11.2022. godine i predmet vraća tom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Bujanovcu P 214/22 od 27.04.2022. godine, stavom prvim izreke, utvrđeno je da je sporazum o naknadi za eksproprijaciju, zaključen kod Odeljenja za urbanizam, imovinsko-pravne poslove, za komunalno-stambene, građevinske delatnosti i zaštitu životne sredine opštine Bujanovac broj ...-...-... od 11.08.2011. godine, koji je zaključen između tužilaca i tužene, ništav, jer je suprotan prinudnim propisima, javnom poretku i dobrim običajima i ne proizvodi pravno dejstvo. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da tužiocima, na ime razlike naknade za poljoprivredno zemljište po Sporazumu o naknadi za eksproprijaciju broj ...-...-... od 11.08.2011. godine, pa do pripadajuće naknade za preuzeto gradsko građevinsko zemljište za k.p. ..., pod kulturom njiva treće klase, ukupne površine 2400m2 i ostalo veštački stvoreno neplodno površine 1155m2, upisana u l.n. br. ... za k.o. ..., plati ukupan iznos od 1.168.500,00 dinara ili svakom tužiocu po 584.250,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 30.11.2021. godine do isplate. Stavom trećim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužilaca kojim su tražili da se na dosuđeni iznos štete zaračuna zakonska zatezna kamata od 30.11.2011. godine do konačne isplate, kao neosnovan. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi da tužiocima na ime troškova postupka isplati 391.387,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 2341/22 od 01.11.2022. godine, stavom prvim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu prvom, drugom i četvrtom izreke, tako što je odbijen tužbeni zahtev tužilaca kojim su tražili da se prema tuženom utvrdi da je sporazum o naknadi za eksproprijaciju, zaključen kod Odeljenja za urbanizam, imovinsko-pravne poslove, za komunalno-stambene, građevinske delatnosti i zaštitu životne sredine opštine Bujanovac broj ...-...-... od 11.08.2011. godine, koji je zaključen između tužilaca i tužene, ništav. Odbijen je tužbeni zahtev tužilaca kojim su tražili da se tuženi obaveže da im na ime razlike naknade za poljoprivredno zemljište po Sporazumu o naknadi za eksproprijaciju broj ...-...-... od 11.08.2011. godine, do pripadajuće naknade za preuzeto gradsko građevinsko zemljište za k.p. ... pod kulturom njiva treće klase, ukupne površine 2400m2 i ostalo veštački stvoreno neplodno, površine 1155m2, upisano u l.n. br. ... za k.o. ..., plati ukupan iznos od 1.168.500,00 dinara ili svakom tužiocu po 584.250,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana veštačenja 30.11.2021. godine do isplate. Stavom drugim izreke, obavezani su tužioci da tuženom naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 59.321,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana izvršnosti presude do konačne isplate.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužioci su blagovremeno izjavili reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi je dao odgovor na reviziju.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu odredbe člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11...10/23), pa je utvrdio da je revizija tužilaca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnim rešenjem o eksproprijaciji broj ...-...-... od 18.07.2011. godine, eksproprisana je katastarska parcela broj ..., pod kulturom njiva treće klase, ukupne površine 2400m2 i ostalo veštački stvoreno neplodno zemljište, površine 1155m2, upisano u l.n. broj ... za k.o. ..., na kojoj su tužioci bili suvlasnici sa udelom od po ½, radi izgradnje deonice autoputa E75, od Grabovnice do Levosoja. U postupku sporazumnog određivanja naknade za eksproprisano zemljište, između tužilaca kao vlasnika nepokretnosti i korisnika eksproprijacije JP „Putevi Srbije“ zaključen je Sporazum o naknadi broj ...-...-... 11.08.2011. godine i utvrđena je naknada za eksproprisano poljoprivredno zemljište, katastarsku parcelu broj ... u iznosu od 2.031.000,00 dinara. Naknada je određena po vrsti eksproprisanog zemljišta, a prema tadašnjoj vrednosti za poljoprivredno zemljište. Navedeni iznos je isplaćen tužiocima. Prema nalazu sudskog veštaka Nenada Cvetkovića predmetna parcela se nalazi u k.o. ... i graniči se sa k.o. ..., do 2005. godine je bila poljoprivredno zemljište van naselja, a da je Generalnim urbanističkim planom za grad Bujanovac iz 2005. godine ušla u obuhvat plana kao poljoprivredno zemljište van građevinskog područja, da planom PGR iz 2013. godine postaje zemljište na infrastrukturnom koridoru namenjenom autoputu E5, a ostatak po nameni zaštitno zelenilo uz koridor autoputa i da izmenama PGR iz 2015. godine i 2017. godine parcela nije menjala namenu. U vreme veštačenja na parceli je izgrađen autoput, a razlika između isplaćene naknade za predmetnu eksproprisanu parcelu po sporazumu i naknade za gradsko građevinsko zemljište iznosi ukupno 1.168.500,00 dinara.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da su tužioci u vreme zaključenja predmetnog sporazuma o naknadi za eksproprisano zemljište bili u zabludi u pogledu statusa tog zemljišta, zbog čega je ništav sporazum o naknadi od 11.08.2011. godine, a što ima za posledicu obavezu tuženog da tužiocima isplati razliku između isplaćene naknade za poljoprivredno zemljište do pripadajuće naknade za preuzeto gradsko građevinsko zemljište.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev jer je u vreme eksproprijacije i zaključenja predmetnog sporazuma eksproprisano zemljište, parcela broj ... k.o. ... bila obuhvaćena Generalnim urbanističkim planom opštine Bujanovac, ali da nije menjala svoj status i da je u tom trenutku imala status poljoprivrednog zemljišta, prema kom statusu je određena naknada predmetnim sporazumom.

Po oceni Vrhovnog suda, zaključak drugostepenog suda za sad se ne može prihvatiti.

Članom 58. stav 1. Ustava Republike Srbije, propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona, dok je stavom 2. propisano da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

Članom 1. Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik RS“, broj 53/95, „Službeni list SRJ“, broj 16/2001-odluka UZI, „Službeni glasnik RS“, broj 23/2001, 20/2009, 55/2013, odluka UZI 106/2016 – autentično tumačenje), propisano je da se nepokretnosti mogu eksproprisati ili se svojina na njima može ograničiti samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne. Članom 56. stav 1. istog zakona propisano je da je posle pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji opštinska uprava dužna da odmah bez odlaganja zakaže i održi raspravu za sporazum na određivanje naknade za eksproprisanu nepokretnost, stavom 2. da je korisnik eksproprijacije dužan da organu iz stava 1. ovog člana podnese pismenu ponudu o obliku i visini naknade u roku koji ne može biti duži od 15 dana od dana pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji, dok je stavom 3. istog člana propisano da organ iz stava 1. ovog člana bez odlaganja dostavlja primerak ponude ranijem sopstveniku eksproprisane nepokretnosti, a od upravnih i drugih organa i organizacija pribavlja obaveštenje o činjenicama koje mogu biti od značaja za sporazumno određivanje naknade.

Članom 82. stav 1. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br. 72/09...24/11) propisano je da je građevinsko zemljište zemljište određeno zakonom i planskim dokumentom kao građevinsko, koje je predviđeno za izgradnju i redovno korišćenje objekata, kao i zemljište na kojem su izgrađeni objekti u skladu sa zakonom i zemljište koje služi za redovnu upotrebu tih objekata.

Rešenje ...-...-... od 18.07.2011. godine, doneto je u vezi eksproprijacije zemljišta radi izgradnje autoputa E 75, a po predlogu JP „Putevi Srbije“ na osnovu rešenja Vlade o proglašenju javnog interesa za eksproprijaciju, odnosno administrativni prenos nepokretnosti-zemljišta i objekata na tom zemljištu, radi izgradnje dela autoputa E 75 deonica od Grabovice do Levosoja, 05 broj ...-... od 11.09.2008 godine („Službeni glasnik RS“ br. 84/2008) i Uredbe o utvrđivanju Prostornog plana područja infrastrukturnog koridora Niš-granica Republike Makedonije („Službeni glasni RS“ br. 77i 59/06). U konkretnom slučaju tužiocima je pravo svojine na predmetnom zemljištu oduzeto u postupku eksproprijacije i tužioci u skladu sa članom 58. stav 2. Ustava imaju pravo na naknadu koja ne može biti niža od tržišne. U skladu sa tim postoji obaveza organa koji vodi postupak eksproprijacije i određivanja naknade ali i javnih preduzeća koji su korisnici eksproprijacije, da preduzimaju sve neophodne mere kako bi se omogućilo vlasniku oduzetog zemljišta da ostvari naknadu koja ne može biti niža od tržišne. Tužiocima je sporazumno utvrđena i isplaćena naknada za eksproprisano poljoprivredno zemljište u periodu kada je u vreme zaključenja sporazuma bio utvrđen javni interes i doneta Uredba o utvrđivanju Prostornog plana područja infrastrukturnog koridora Niš-granica Republike Makedonije. Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu odluku i odbio tužbeni zahtev iako postoji obaveza korisnika eksproprijacije kao javnog preduzeća koje deluje u opštem interesu da vodi računa o stvarnom statusu zemljišta budući da to spada u domet njegovih obaveza i da u skladu sa tim podnese ponudu o visini naknade koja odgovara stvarnom statusu oduzetog zemljišta.

Drugostepeni sud će u nastavku postupka, imajući u vidu sadržinu rešenja o eksproprijaciji i napred izneto, ponovo oceniti da li su navedene činjenice bile poznate tužiocima, da li je kranji korisnik postupao na napred ukazani način i pravilnom primenom materijanog prava ponovo će odlučiti o žalbi tuženog.

Sa navedenih razloga, a primenom člana 416. stav 2. ZPP odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković