Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Jelene Borovac i Branka Stanića, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Miloš Antonović, advokat u ..., protiv tuženih Grada Kraljevo, koga zastupa Gradski javni pravobranilac Grada Kraljeva i Direkcije za planiranje i izgradnju Kraljeva iz Kraljeva, radi utvrđenja i isplate naknade, odlučujući o reviziji tuženog Grada Kraljevo, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu broj Gž 2099/17 od 24.05.2018. godine, u sednici veća održanoj 15.11.2019. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu broj Gž 2099/17 od 24.05.2018. godine i predmet vraća tom sudu radi ponovnog odlučivanja o žalbi tužioca.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Kraljevu broj P 458/11 od 03.02.2012. godine je odbijen tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se utvrdi da je kp ... KO ... u površini od 0.05.16 ha do sada vlasništvo tužioca po sili zakona prešlo u državnu svojinu (prvi stav). Drugim stavom izreke je odbijen tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se tuženi obavežu da tužiocu solidarno isplate iznos od 5.855.067,40 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 04.02.2010. godine do isplate u roku od 15 dana. Trećim stavom izreke je obavezan tužilac da Gradu Kraljevo na ime troškova parničnog postupka plati iznos od 403.750,00 dinara u roku od 15 dana.

Apelacioni sud u Kragujevcu je presudom broj Gž 2307/12 od 16.10.2012. godine odbio kao neosnovanu žalbu tužioca i potvrdio presudu Osnovnog suda u Kraljevu.

Ustavni sud Republike Srbije je odlukom broj Už 20/2013 od 24.05.2017. godine usvojio ustavnu žalbu tužioca i utvrdio da je presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2307/12 od 16.10.2012. godine i presudom Osnovnog suda u Kraljevu broj P 458/11 od 03.02.2012. godine povređeno pravo podnosioca ustavne žalbe na pravično suđenje zajemčeno članom 32. stav 1. Ustava Republike Srbije. Drugim stavom izreke je poništena presuda Apelacionog suda u Kragujevcu broj Gž 2307/12 od 16.10.2012. godine i određeno da taj sud donese novu odluku o žalbi tužioca izjavljenoj protiv presude Osnovnog suda u Kraljevu broj P 458/11 od 03.02.2012. godine.

Apelacioni sud u Kragujevcu je ponovo odlučio o žalbi tužioca presudom broj Gž 2099/17 od 24.05.2018. godine tako što je preinačio presudu Osnovnog suda u Kraljevu broj P 458/11 od 03.02.2012. godine tako da glasi: 1) usvaja se tužbeni zahtev tužioca, pa se utvrđuje da je kp ... KO ... površina 0.05,16 ha do sada vlasništvo tužioca po zakonu prešlo u državnu svojinu; 2) obavezuju se tuženi da tužiocu solidarno isplate iznos od 5.855.067,40 dinara sa zakonskom zateznom kamatom obračunatom od 04.02.2010. godine pa do isplate, u roku od 15 dana. Drugim stavom izreke su obavezani tuženi da solidarno nadoknade troškove postupka tužiocu u iznosu od 511.875,00 dinara, u roku od 15 dana.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi Grad Kraljevo je izjavio blagovremenu reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Odlučujući o reviziji tuženog na osnovu člana 399. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 125/04, 111/09), koji se primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/2011 i 55/2014), jer je tužba u ovom sporu podneta 18.07.2008. godine, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tuženog osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju parcela broj ... KO ... je upisana u katastarskom operatu kao državna svojina čiji je korisnik tužilac koji je ovo pravo stekao na osnovu rešenja Opštinskog suda u Kraljevu 08.04.2003. godine, a kojim je raspravljena zaostavština iza smrti njegove majke BB. Pokojna BB je pravo korišćenja ove parcele stekla na osnovu nasleđa iza smrti svoga oca VV. Parcela ... KO ... je upisana kao društvena svojina na osnovu rešenja Narodnog odbora Kraljevo od 22.03.1960. godine. Do 1962. godine na parceli su se nalazili građevinski objekti, vlasništvo sada pokojnog VV i to stambena zgrada, pomoćna zgrada, drvena šupa, klozet i obor. Rešenjem Odeljenja za finansije NOO Sreza Kraljevo od 01.10.1962. godine opisana nekretnina je eksproprisana u korist Fonda za stambenu izgradnju NOO Kraljevo. Rešenjem Komisije za određivanje naknade od 01.11.1962. godine je utvrđena visina naknade za ekspropisane objekta u iznosu od 2.279.118,00 dinara, a rešenjem Odeljenja za finansije Opštine Kraljevo od 12.06.1963. godine je utvrđena visina i određeno je plaćanje naknade za zasade na ovoj parceli u iznosu od 79.280,00 dinara. Fond za stambenu izgradnju opštine Kraljevo je obavezan da za katastarsku parcelu broj ... opštinskom fondu za stambenu izgradnju Kraljeva plati određene novčane iznose s tim da naknadu za građevinsko zemljište ranijem vlasniku VV odredi Odeljenje za finansije NO Kraljevo saglasno Zakonu o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta iz 1958. godine.

U Službenom glasniku Republike Srbije broj 22 od 31.03.2011. godine je objavljeno rešenje kojim je utvrđen javni interes za eksproprijaciju, odnosno administrativni prenos nepokretnosti, zemljišta među kojima i katastarska parcela broj ... KO ... i objekata na njemu koji po zakonu mogu biti predmet eksproprijacije, odnosno administrativnog prenosa radi izgradnje mosta preko reke Ibar i da je JP Direkcija za planiranje i izgradnju Kraljevo – Kraljevo određena za korisnika eksproprijacije, odnosno administrativnog prenosa nepokretnosti zemljišta i objekata na zemljištu koji po zakonu mogu biti predmet eksproprijacije, odnosno administrativnog prenosa.

U međuvremenu je kp broj ... preparcelisana na kp broj .../... i kp broj .../..., a kao nosilac prava korišćenja je upisan tužilac. Tužilac je koristio jedan deo parcele ... koji je na licu mesta ograđen, a površina tog dela je 0.0135 ha i na njemu se nalazi šupa, a preostali deo kp ... KO ... u površini od 0.0099 ha iskorišćen je za izgradnju ... ulice, dok je deo parcele u površini od 0.0124 ha iskorišćen za izgradnju tržnog centra.

Nema dokaza da je naknada za eksproprisano zemljište isplaćena dedi tužioca, niti da je deda zahtevao isplatu naknade, a majka tužioca je 03.02.1992. godine tražila isplatu naknade, ali je nije dobila.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev tužioca i zaključio da je zahtev tužioca za isplatu naknade za eksproprisanu nepokretnost zastareo sa obrazloženjem da je njegova majka zahtev za naknadu podnela tek 03.02.1992. godine, a da je nepokretnost eksproprisana 1962. godine, te da je stoga protekao rok od 10 godina koji je počeo da teče prvog dana kada je vlasnik nepokretnosti prema Zakonu o eksproprijaciji imao pravo da zahteva naknadu određenu odlukom upravnog organa ili odlukom suda. Što se tiče zahteva da se utvrdi da je katastarska parcela broj ... po sili zakona prešla u državnu svojinu ocenio je da je tužbeni zahtev neosnovan, jer je utvrđeno da je to zemljište zajedno sa objektima i zasadima eksproprisano.

Drugostepeni sud je zaključio da je prvostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo jer Zakonom o eksproprijaciji nisu propisani prekluzivni rokovi za podnošenje zahteva za ostvarivanje prava na naknadu za eksproprisane, odnosno izuzete nepokretnosti. Takođe je ocenio da tužilac ima pravni interes da se utvrdi da je katastarska parcela ... po sili zakona prešla u državnu svojinu, jer se u katastarskom operatu i dalje tužilac vodi kao nosilac prava korišćenja. Dalje je naveo da ni vlasniku ni njegovim pravnim prethodnicima nije isplaćena naknada, da je stoga tužiocu povređeno pravo na imovinu koje je zagarantovano odredbom člana 58. stav 1. Ustava Republike Srbije i odredbom člana 1. stav 1. dodatnog Protokola uz Konvenciju o ljudskim pravima i osnovnim slobodama, te je dosudio tužiocu iznos od 5.855.067,40 dinara kao tržišnu vrednost nepokretnosti i kamatu na ovaj iznos počev od 04.02.2010. godine pa do isplate. Odluku o kamati nije obrazložio.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Zakonom o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“ broj 72/2011, 88/2013, 105/2014, 104/2016, 108/2016, 113/2017, 95/2018), je propisano da javnu svojinu čini pravo svojine Republike Srbije – državna svojina, pravo svojine Autonomne pokrajine - pokrajinska svojina i pravo svojine jedinice lokalne samouprave – opštinska, odnosno gradska svojina (član 2.). Odlučujući o tužbenom zahtevu za priznanje da je katastarska parcela ... KO ... do sada vlasništvo tužioca prešla u državnu svojinu, drugostepeni sud je propustio da utvrdi o kom obliku svojine se konkretno radi. U ovoj parnici nije tužena Republika Srbija kao vlasnik državne svojine, već je to Grad Kraljevo na koju može da se odnosi samo pravo svojine jedinice lokalne samouprave – opštinska, odnosno gradska svojina, te drugotužena Direkcija za planiranje i izgradnju Kraljeva koja i nije pasivno legitimisana za ovaj deo tužbenog zahtev. Bez utvrđenja oblika javne svojine na katastarskoj parceli broj ... KO ... nisu se stekli uslovi za odlučivanje o osnovanosti tužbenog zahteva da je kp ... KO ... prešla u državnu svojinu u odnosu na tužene.

Odlučujući o tužbenom zahtevu o naknadi za eksproprisano zemljište drugostepeni sud nije pravilno primenio materijalno pravo pa činjenično stanje nije pravilno utvrđeno.

Naime, odredbom člana 41. stav 2. Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik RS“ br 53/95, „Službeni list SRJ“ broj 16/2001, „Službeni glasnik RS“ broj 23/2001, 20/2009, 55/2013 (Odluka Ustavnog suda), 106/2016 (autentično tumačenje) je propisano da se visina naknade u novcu određuje prema tržišnoj ceni prema okolnostima u momentu donošenja prvostepene odluke o naknadi za eksproprisanu nepokretnost. Vrednost nepokretnosti se utvrđuje na osnovu procene Republičke uprave javnih prihoda (član 42).

U postupku utvrđivanja tržišne naknade veštačenje je dozvoljeno samo kada se na osnovu procene nadležne Uprave javnih prihoda ne može utvrditi tržišna vrednost.

Drugostepeni sud je u činjeničnom stanju naveo da je veštačenjem utvrđeno da tržišna vrednost katastarske parcele broj ... KO ... iznosi 5.855.067,40 dinara. Međutim, u prvostepenoj presudi nije u činjeničnom stanju utvrđena vrednost eksproprisane imovine niti su izneti razlozi za nepostupanje po članu 42. Zakona o eksproprijaciji i zašto je bilo potrebno da se visina vrednosti zemljišta utvrđuje veštačenjem. Drugostepeni sud je prihvatio da se veštačenjem utvrdi visina naknade pri čemu nije otvorio i održao glavnu raspravu pred drugostepenim sudom na kojoj bi izveo dokaz čitanjem priloženog nalaza i mišljenja veštaka te ga saslušao ukoliko za to postoji potreba te stoga nije ocenio izvedeni dokaz, ali je utvrdio visinu naknade prema nalazu veštaka. Primećuje se da postoji velika vremenska distanca od dana veštačenja (04.02.2010.godine) kada je vrednost utvrđena i dana prvostepenog presuđenja (03.02.2012.godine), a zakonska zatezna kamata na dosuđeni iznos je dosuđena počev od 04.02.2010.godine, pri čemu je propušteno obrazloženje tog dela odluke.

Iz ovih je razloga revizija ocenjena kao osnovana. Vrhovni kasacioni sud je cenio i ostale navode revizije, ali je ocenio da oni nisu osnovani. Tvrdnja revidenta da je eksproprisan samo deo katastarske parcele ... KO ... i da je sud pogrešno obračunao celu površinu od 521 m2 umesto površine od 234 m2 je bez ikakvog uporišta u izvedenim dokazima i utvrđenim činjenicama. Iz izvedenih dokaza proizilazi da je katastarska parcela koja je nosila broj ... KO ... u celini eksproprisana i stoga je bez značaja da li je tužilac ostao u državini jednog dela te parcele (135 m2) zato što vlasnik može u svakom trenutku da zatraži od tužioca državinu tog dela parcele i ta činjenica ne utiče na visinu i obim nakade za eksproprisanu parcelu. Osim toga u „Službenom glasniku RS“ broj 22 od 31.03.2011. godine je objavljeno rešenje kojim je utvrđen javni interes za eksproprijaciju, a sporna parcela broj ... je tu navedena u ukupnoj površini kao državna svojina čiji je korisnik tužilac.

Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci na osnovu člana 406. stav 2. ZPP.

U nastavku postupka drugostepeni sud će imati u vidu primedbe na koje je ukazano ovim rešenjem, pa će ponovo odlučiti o žalbi tužioca, pri čemu će voditi računa da u uvodu i obrazloženju odluke navede da postupa po odluci Ustavnog suda Republike Srbije broj Už 20/2013 od 24.05.2017. godine (jer je njom poništena prethodna presuda Apelacionog suda u Kragujevcu broj Gž 2307/12 od 16.10.2012.godine i naloženo ponovno odlučivanje o žalbi tužioca).

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić