U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina i Marine Milanović, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Dragoljub Joksimović, advokat iz ..., protiv tuženih Grada Kragujevca, koga zastupa Javni pravobranilac grada Kragujevca i JP „Preduzeće za izgradnju grada Kragujevca“ iz Kragujevca, radi naknade, odlučujući o reviziji tuženog Grada Kragujevca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2069/18 od 27.03.2018. godine, u sednici održanoj 12.03.2020. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženog Grada Kragujevca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2069/18 od 27.03.2018. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Kragujevcu P 1062/14 od 27.12.2017. godine, u prvom stavu izreke, utvrđeno je da je tužba tužioca protiv tuženog JP „Preduzeće za izgradnju grada Kragujevca“ povučena. U drugom stavu izreke, usvojen je tužbeni zahev i obavezan tuženi Grad Kragujevac, da tužiocu, na ime sticanja bez osnova za oduzetih 729/1961 dela od kp. br. .../..., kp. br. .../... i kp. br. .../..., KO ... , upisanih u list nepokretnosti broj ..., u površini od 19 ari i 61 kvadratni metar, isplati iznos od 5.020.588,90 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 27.12.2017. godine kao dana presuđenja do isplate. U trećem stavu izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tužioca za isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđeni iznos iz drugog stava izreke, počev od 01.12.2017. godine do 27.12.2017. godine. U četvrtom stavu izreke, obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 588.277,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti odluke do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2069/18 od 27.03.2018. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog Grada Kragujevca i potvrđena prvostepena presuda.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi Grad Kragujevac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu, na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je nosilac prava korišćenja sa udelom od 729/1961 od kp br. ..., KO ..., upisane u list nepokretnosti broj ... . Po načinu korišćenja, parcela na terenu predstavlja ulicu Vlade Bagata, koja je izgrađena bez odobrenja za gradnju, a kao držalac objekta, odnosno ulice upisan je tuženi Grad Kragujevac.

Ova parcela je formirana u postupku obnove državnog premera i izrade katastra nepokretnosti za KO ... i odgovara delovima ranijih katastarskih parcela broj .../..., .../..., .../..., .../..., .../..., .../..., .../..., .../... i ranijoj parceli broj .../..., koje su prethodno (pre obnova premera i izrade katastra nepokretnosti) pripadale i bile upisane u KO ... .

Iz popisnog list zk.ul. ... KO ... je utvrđeno da su parcele broj .../..., ..., .., .../..., .../..., .../..., .../... i .../.... po kulturi bile upisane kao njive, dok je parcela broj .../... bila upisana kao ulica, a parcela broj .../... kao pašnjak. U toku 1958. godine, na parceli broj ... formirano je pravo službenosti i pravo prolaza u korist vlasnika parcele broj .... Na ovoj lokaciji je bilo predviđeno da bude ulica kao površina javne namene, ali parcela nije formirana u celini u skladu sa detaljnim urbanističkim planom, pa jedan deo ove parcele predstavlja javno, a jedan deo građevinsko zemljište i još je potrebno uraditi projekat preparcelacije, kako bi se tačno definisalo koji deo parcele predstavlja javno zemljište, odnosno ulicu, a koji deo građevinsko zemljište. Veštačenjem od strane veštaka geometra je utvrđeno da u sastav kp. br. ... KO ... (po novom premeru), ulaze ranije kp. br. .../... u površini od 0.06,25 hektara i deo kp. br. .../... u površini od 0.01,04 hektara, odnosno ukupno 0,07,29 hektara, obe KO ... (po starom premeru), koje su vlasništvo tužioca. Parcele broj .../... i .../...su nastale 1980. godine, najverovatnije obeležavanjem ulice po tada važećem detaljnom urbanističkom planu. Ulica je u potpunosti završena, asfaltirana je, urađeni su trotoari i kanalizacija. Iz nalaza i mišljenja veštaka građevinske struke utvrđeno je da tužiočev udeo od 729/1961 od kp. br. ... ima tržišnu vrednost od 41.917,50 evra (5.750 evra po aru), odnosno u dinarskoj protivvrednosti 5.045.596,90 dinara po kriterijumima propisanim Pravilnikom o kriterijumima za utvrđivanje tržišne vrednosti zemljišta („Službeni list grada Kragujevca“ broj 26 od 21.06.2012. godine).

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava obavezali prvotuženog da tužiocu isplati novčanu naknadu za faktički oduzeto zemljište u visini njegove tržišne vrednosti.

U konkretnom slučaju, od parcele broj ... u KO ..., na kojoj je tužilac vlasnik u određenom idealnom delu, prvotuženi je faktički formirao ulicu i izgradio komunalnu infrastrukturu. Na taj način je izvršena faktička eksproprijacija, koja nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni ili drugi objekti od javnog ili opšteg interesa, iako ne postoji odluka - rešenje o oduzimanju zemljišta.

Do faktičke eksproprijacije dolazi usled propusta opštine, odnosno grada, koji dozvoljavaju izgradnju objekta od javnog interesa na zemljištu koje nije formalno eksproprisano. Takva praksa dovodi do ugrožavanja i povrede subjektivnih građanskih prava fizičkih i pravnih lica na zemljištu i drugim nepokretnostima. Kroz institut faktičke eskproprijacije štite se raniji sopstvenici u odnosu na opštinu, odnosno grad, koji organizuju izgradnju javnih i drugih dobara na zemljištu koje nije formalno eksproprisano. Upravo iz ovih razloga pravilno su nižestestepeni sudovi obavezali prvotuženog da tužiocu plati naknadu za faktički oduzet udeo katastarske parcele. Izgradnjom objekta u opštoj upotrebi, a to je i ulica sa komunalnom infrastrukturom, promenjen je karakter zemljišta koga čini parcela broj ... u KO ..., a istovremeno grad snosi odgovornost vlasniku ili korisniku, jer je to njegovo zemljište faktički priveo odgovarajućoj nameni, s tim da ga prethodno nije formalno izuzeo i isplatio naknadu u smislu relevantnih odredbi Zakona o eksproprijaciji.

Pri tom su upravo nadležni organi prvotuženog odgovorni što parcela nije formirana u celini u skladu sa detaljnim urbanističkim planom, odnosno što nije postupljeno u skladu sa odredbom člana 1. Zakona o planiranju i izgradnji, kojom su propisani uslovi i način planiranja i uređenja prostora, uređivanja i korišćenja građevinskog zemljišta i izgradnje objekata u skladu sa ovim zakonom, a zemljište je i pored toga privedeno nameni tako da ga više nije moguće vratiti u državinu tužiocu. Stoga bi nedosuđivanjem naknade, tužiocu bilo povređeno pravo na imovinu garantovano članom 58. Ustava RS i člana 1. Protokola broj 1. uz Evropsku konvenciju o ljudskim pravima i slobodama.

Imajući izloženo u vidu, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava dosudili naknadu tužiocu za faktički oduzeto zemljište u visini njegove tržišne vrednosti.

Navodima revizije neosnovano se pobijaju nižestepene presude zbog pogrešne primene materijalnog prava. Na utvrđeno činjenično stanje pravilno je primenjeno materijalno pravo, a odluke sudova su sveobuhvatno obrazložene detaljnim i valjanim razlozima koje u svemu prihvata revizijski sud.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić