Ispitujući pravilnost drugostepene presude u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 ... 55/14) u vezi člana 202. Porodičnog zakona, Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374.stav 2.tačka 12. Zakona o parničnom postupku, na koju revident u reviziji ukazuje, nije razlog za izjavljivanje revizije, shodno odredbi člana 407. stav 1. tačka 2. istog Zakona. Takođe, neosnovano se sadržinom revizije ukazuje da je drugostepeni sud učinio bitnu povredu iz člana 374. stav 1. u vezi člana 8. ZPP-a, s obzirom na to da je činjenično stanje ono koje je utvrđeno u prvostepenoj presudi. Suprotno tvrdnji revidenta, ovaj sud smatra da je drugostepeni sud ocenio bitne žalbene navode.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su zaključile brak dana ...2005. godine i tokom trajanja bračne zajednice dobili dvoje zajedničke dece i to VV (rođen ...2006. godine) i GG (rođen ...2012. godine). Odnosi između bračnih drugova su ozbiljno i trajno poremećeni, zbog čega je brak stranaka razveden presudom Osnovnog suda u Zrenjaninu P2 436/18 od 18.10.2018. godine, a njihova maloletna deca poverena su majci (ovde tuženoj) na samostalno vršenje roditeljskog prava, tužilac je kao otac obavezan da doprinosi izdržavanju maloletne dece mesečnim iznosima od po 2.500,00 dinara ( ukupno 5.000,00 dinara) i uređen je način održavanja ličnih odnosa mal. dece stranaka sa ocem AA. Tužbu u ovoj parnici tužilac je podneo godinu dana nakon razvoda braka navodeći da je u najboljem interesu mal. muške dece da budu poverena njemu na samostalno vršenje roditeljskog prava. Tokom trajanja bračne zajednice parnične stranke su sa maloletnom decom živele u porodičnoj kući tužioca. Međutim, zbog svađa i nesuglasica među parničnim strankama, tužena je 01.07.2018. godine, trajno napustila zajednicu života sa tužiocem i sa maloletnom decom se preselila u dvosoban komforan stan svoje majke. Tužena ( rođena 1982. godine) zaposlena je u firmi „DD“ na poslovima operater u proizvodnji, gde ostvaruje mesečnu zaradu od 40.000,00-50.000,00 dinara. Živi u stanu svoje majke, sa mal. sinovima VV i GG koji imaju svoju sobu i sve uslove za život i školovanje. Pomoć i podršku u brizi oko dece pruža joj majka. Mal. VV je učenik osmog razreda osnovne škole, a mal. GG pohađa drugi razred osnovne škole i obojica se bave sportom. Tužilac (rođen 1979.godine) živi u porodičnoj kući u ..., sa rođenim bratom, tako što brat živi u istom dvorištu, ali u odvojenom delu kuće. Nije zasnovao novu bračnu ili vanbračnu zajednicu. Zaposlen je u firmi „ĐĐ“ fabrika ..., na poslovima operatera gde ostvaruje zaradu u iznosu od 35.000,00-40.000,00 dinara mesečno i kreditno je zadužen. Ostvaruje dodatne prihode od oko 5.000,00 dinara po osnovu mesečne rente za postavljanje antene za bežični internet na njegovoj kući. Osim obaveze izdržavanja mal. VV i GG, nema obavezu da izdržava druga lica. Prema nalazu sudskog veštaka kliničkog psihologa i dečijeg psihologa od 17.09.2020. godine, u najboljem interesu maloletne dece je da budu poverena na samostalno vršenje roditeljskog prava ocu, jer se s obzirom na uzrast mal. dece zahteva intenzivnije prisustvo oca na roditeljskom planu, ali i da bi promena povratkom u sredinu kod oca bila zbunjujuća i izazvala bi izvesni stres kod dece. Iz nalaza Centra za socijalni rad Zrenjanin od 25.02.2020. godine i 12.10.2020. godine (gde tužilac i tužena imaju prebivalište) utvrđeno je da oba roditelja poseduju kapacitete da vrše roditeljsko pravo, da imaju dobre materijalne i stambene uslove za boravak dece, ali je ocenjeno da je u najboljem interesu maloletne dece je da budu poverena na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, odnosno da nema elemenata za eventualnu izmenu odluke o vršenju roditeljskog prava, poštujući njihove želje i s obzirom na to da se majka kontinuirano i adekvatno starala o deci po prekidu bračne zajednice i prepoznaje najbolji interes dece, kao i da maloletnu decu ne treba izmeštati iz prostora u kome borave, ali da je neophodno da održavaju redovne kontakte sa ocem. Nižestepeni sudovi su pored ostalih izvedenih dokaza, odluku o poveravanju maloletne dece zasnovali i na kontrolnom veštačenju- mišljenju komisije veštaka psihologa i psihijatra Klinike za psihijatrijske bolesti „ Dr Laza Lazarević“ koja je nakon detaljne opservacije porodice procenila da je u najboljem interesu maloletne dece da budu poverena majci i da ne postoje razlozi za izmenu odluke o vršenju roditeljskog prava. U neposrednom razgovoru sa psihologom mal. VV i GG, ostavili su utisak dečaka dovoljno zrelih za svoj uzrast, kod kojih je formirana volja i želja da nastave da žive sa majkom, koja se može smatrati autentičnom.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno kada su zaključili da nisu ispunjeni uslovi za izmenu ranije odluke o vršenju roditeljskog prava Osnovnog suda u Zrenjaninu P2 436/18 od 18.10.2018. godine, te da je u interesu mal. dece da i dalje budu poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava na osnovu člana 77. stav 3. Porodičnog zakona- PZ, kao i u pogledu održavanja ličnih odnosa ovde tužioca, kao oca sa maloletnom decom i njihovog izdržavanja.

I po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u situaciji kada oba roditelja poseduju kapacitete da vrše roditeljsko pravo, odluka o tome da jedan roditelj vrši samostalno roditeljsko pravo donosi se procenom najboljeg interesa dece. Najbolji interes dece je pravni standard predviđen članom 3. Konvencije Ujedinjenih nacija o pravima deteta, preuzet je u odredbama članova 6. i 266. stava 1. Porodičnog zakona i ceni se prema okolnostima svakog konkretnog slučaja. U konkretnoj situaciji pravilan je zaključak nižestepenih sudova da je u najboljem interesu mal. dece da roditeljsko pravo samostalno vrši tužena i de ne postoje razlozi za izmenu prethodne odluke o vršenju roditeljskog prava.

Suprotno navodima revizije prilikom donošenja ove odluke nižestepeni sudovi su postupili u smislu člana 270. Porodičnog zakona, koji nalaže da je sud dužan da pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili u vršenju odnosno lišenju roditeljskog prava zatraži nalaz i stručno mišljenje organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima. Imajući u vidu citiranu zakonsku odredbu pravilno su nižestepeni sudovi ocenili stručno mišljenje Centra za socijalni rad Zrenjanin, nalaz i mišljenje sudskog veštaka kliničkog psihologa dr. Dušana Vukovića i dečijeg psihologa Dijane Jankov od 17.09.2020. godine i nalaz i mišljenje Klinike za psihijatrijske bolesti Dr Laza Lazarević (koji je dat na osnovu stručnih metoda u koje sud nije imao razloga da sumnja), pa je pravilan zaključak da nema mesta izmeni odluke u vršenju roditeljskog prava, s tim da se ovakvom odlukom tužilac kao otac ne diskvalifikuje za vršenje tog prava, već se u prvi plan stavlja interes maloletne dece koji ima prioritet u odnosu na želje i interese roditelja i koji u konkretnoj situaciji nalaže da deca nastave da žive sa majkom, koja samostalno vrši roditeljsko pravo.

Stoga se revizijom neosnovano ukazuje i daje primat samo nalazu i mišljenju sudskih veštaka specijalista medicinske psihologije Dijane Jankov i dr. Dušana Vukovića, koji je suprotan nalazu i mišljenju Organa starateljstva i Medicinske ustanove ( kojoj je u ovom predmetu povereno veštačenje) u delu mišljenja da nisu ispunjeni uslovi za izmenu prethodne odluke o vršenju roditeljskog prava. Naime, tokom postupka je nesumnjivo utvrđeno da su mal. VV i GG zadovoljavajućeg psihofizičkog razvoja, negovani su i lepo vaspitani, te njihove emocionalni razvoj odgovara kalendarskom uzrastu i da kod njih nije ustanovljeno postojanje bilo kakve psihijatrijske dijagnoze ili poremećaja koji bi ukazivalo na njihovo zanemarivnje od strane majke i njene primarne porodice. Ovo iz razloga, što je i pored važne uloge oca, uloga majke prioritetna u zadovoljavanju svih životnih i svakodnevnih potreba dece, posebno kada se ima u vidu da je majka u prethodnom periodu u svemu na zadovoljavajući način vodila brigu o deci, te da u sadašnjem momentu ne postoje okolnosti koje bi ukazivale da je majka kompromitovana da vrši samostalno roditeljsko pravo, budući da je utvrđeno da deca funkscionišu dobro u svojoj porodičnoj sredini.

Pored toga, na osnovu Konvencije o pravima deteta, dete koje je sposobno da formira sopstveno mišljenje ima pravo da isto slobodno izrazi u vezi sa svim pitanjima koja ga se tiču, a mišljenju deteta se mora posvetiti dužna pažnja, u skladu sa godinama i zrelošću deteta. Obzirom na procenu da je dete sposobno da mišljenje izrazi isto je pravilno sud uvažio shodno odredbi čl. 65. Porodičnog zakona. Shodno navedenom, pobijanom presudom je pravilno primenjeno materijalno pravo iz članova 6, 266, 65. i 77. PZ kada je odbijen tužbeni zahtev.

Bez uticaja su navodi u reviziji kojima se osporava odluka o troškovima postupka s`obzirom na to da o naknadi troškova postupka u vezi sa porodičnim odnosima sud odlučuje po slobodnoj oceni u svakoj konkretnoj parnici vodeći računa o razlozima pravičnosti, u smislu člana 207. Porodičnog zakona.

Na osnovu čl. 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić