Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Jelice Bojanić Kerkez, predsednika veća, Vesne Stanković, Radoslave Mađarov, Marine Milanović i Zorice Bulajić, članova veća, u vanparničnom predmetu predlagača AA iz sela ... kod ..., koju zastupa Ivan Radenković, advokat iz ..., protiv protivnika predlagača JP Putevi Srbije Beograd, čiji je zastupnik Zoran Ilić, radi utvrđivanja naknade za eksproprisanu nepokretnost, odlučujući o reviziji predlagača izjavljenoj protiv rešenja Višeg suda u Prokuplju Gž 1241/23 od 09.11.2023. godine, u sednici održanoj dana 03.04.2024. godine, doneo je

R E Š E NJ E

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o reviziji predlagača izjavljenoj protiv rešenja Višeg suda u Prokuplju Gž 1241/23 od 09.11.2023. godine.

UKIDAJU SE rešenje Višeg suda u Prokuplju Gž 1241/23 od 09.11.2023. godine u delu koji se odnosi na naknadu za eksproprisano zemljište i troškove postupka i rešenje Osnovnog suda u Kuršumliji R1 159/21 od 11.04.2023. godine, u prvom, trećem i petom stavu izreke i u tom delu predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Rešenjem Osnovnog suda u Kuršumliji R1 159/21 od 11.04.2023. godine, prvim stavom izreke, određena je novčana naknada za nepokretnost eksproprisanu rešenjem SO Kuršumlija – Odeljenje za privredu i lokalni ekonomski razvoj broj 01-465-50 od 15.07.2021. godine, koja se ima isplatiti ranije sopstveniku AA iz sela ..., opština Kuršumlija, kao titularu prava svojine sa obimom 1/1 po osnovu lista nepokretnosti broj .. KO ... i to za kp.br. .. – njivu treće klase površine 8 ari i 30 m2, njiva četvrte klase površine 14 ari 1 m2, ukupne površine 22 ara 31 m2 za koju je cena utvrđena u iznosu od 400,00 dinara po m2, za kp br. .. – voćnjak pete klase površine 27 ari 68 m2, za koji je cena utvrđena u visini od 420,00 dinara po m2 i za kp br .. – njivu sedme klase površine 5 ari 37 m2, za koji je cena utvrđena u visini od 320,00 dinara po m2, što ukupno iznosi 1.950.000,00 dinara. Drugim stavom izreke, novčana naknada za višegodišnje zasade šljive eksproprisane sa katastarskom parcelom broj .. upisane u listu nepokretnosti .. KO ... ranijem sopstveniku AA iz sela ..., opština Kuršumlija, kao titularu prava svojine sa obimom 1/1, na ukupnoj površini od 2231 m2, za 110 stabala šljive vrednosti 35 kg po stablu, utvrđena je naknada od 649.000,00 dinara. Trećim stavom izreke, naloženo je protivniku predlagača da predlagaču na ime naknade za eksproprisane nepokretnosti iz stava jedan izreke isplati iznos od 1.950.000,00 dinara. Četvrtim stavom izreke, naloženo je protivniku predlagača da predlagaču na ime vrednosti zasada šljive iz stava dva izreke isplati iznos od 649.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 11.04.2023. godine do isplate. Petim stavom izreke, obavezan je protivnik predlagača da predlagaču naknadi parnične troškove u iznosu od 136.250,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate.

Rešenjem Višeg suda u Prokuplju Gž 1241/23 od 09.11.2023. godine, odbijena je kao neosnovana žalba predlagača i potvrđeno rešenje Osnovnog suda u Kuršumliji R1 159/21 od 11.04.2023. godine.

Protiv pravnosnažnog rešenja donetog u drugom stepenu, u delu koji se odnosi na naknadu za eksproprisano zemljište, predlagač je blagovremeno izjavio reviziju sa predlogom da se zbog pogrešne primene materijalnog prava ista razmotri primenom člana 404. ZPP.

Odredbom člana 404. stav 1. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 sa izmenama i dopunama), propisano je da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene odluke koja ne bi mogla da se pobija revizijom ako je po oceni Vrhovnog suda potrabno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava. O dozvoljenosti i osnovanosti posebne revizije odlučuje Vrhovni sud u veću od pet sudija (drugi stav).

Po oceni Vrhovnog suda u konkretnom slučaju ispunjeni su uslovi da se o izjavljenoj reviziji odluči kao o izuzteno dozvoljenoj, jer postoji potreba ujednačavanja sudske prakse u interesu ravnopravnosti građana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju rešenjem Skupštine opštine Kuršumlija – Odeljenja za privredu i lokalni ekonomski razvoj broj 01-465-50 od 15.07.2021. godine, eksproprisane su kp br .. – njiva treće klase površine 8 ari i 30 m2, njiva četvrte klase površine 14 ari i 1 m2, ukupne površine 22 ara 31 m2, zatim kp br .. – voćnjak pete klase površine 27 ari 68 m2 i kp br .. – njiva sedme klase površine 5 ari 37 m2, sve upisane u list nepokretnosti .. KO ... kao privatna svojina pradlagača AA iz ... . Eksproprijacija je sprovedena na predlog protivnika predlagača, kao korisnik eksproprijacije po osnovu utvrđenog javnog interesa za gradnju auto-puta E80 – deonica Niš – Merdare. Pred organom uprave nije postignut sporazum o visini naknade za eksproprisane nepokretnosti, pa je po predlogu predlagača pred Osnovnim sudom u Kuršumliji pokrenut vanparnični postupak za utvrđivanje njene visine. Prema pribavljenom izveštaju Ministarstva finansija – Poreske uprave od 15.12.2021. godine, cena poljoprivrednog zemljišta za katastarsku opštinu ... iznosi 152,00 po m2. Prema nalazu veštaka poljoprivredne struke cena 1 m2 katastarskih parcela .. i .. iznosi 320,00 dinara, dok za kp br. .. iznosi 400,00 dinara po m2. Vrednost višegodišnjeg zasada šljive rodnosti 35 kg po jednom stablu od ukupno 110 zasađenih na kp br .. iznosi 649.000,00 dinara. Na osnovu ovako utvrđene cene zemljišta ukupna vrednost eksproprisane poljoprivredne parcele je 1.950.000,00 dinara, tako da je protivnik predlagača obavezan da predlagaču isplati ukupan iznos od 2.599.000,00 dinara. Predlog predlagača da se visina pravične naknade za eksproprisano zemljište utvrdi od strane sudskog veštaka građevinske struke, prvostepeni sud je odbio sa obrazloženjem da se u konkretnom slučaju ne radi o građevinskom već o poljoprivrednom zemljištu, sa kojom namenom su predmetne parcele upisane u evidenciju katastra nepokretnosti.

Prema stanovištu Vrhovnog suda, nižestepene odluke donese su uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Članom 58. Ustava Republike Srbije propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (prvi stav), da pravo svojine ne može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (drugi stav) i da se zakonom može ograničiti način korišćenja imovine (treći stav).

Članom 1. stav 1. Protokola o zaštiti imovine uz Evropsku konvenciju o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda propisano je da svako fizičko i pravno lice ima pravo na nesmetano uživanje svoje imovine i da niko ne može biti lišen svoje imovine osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelom Međunarodnog prava, dok je drugim stavom istog člana propisano da prethodne odredbe ni na koji način ne utiču na pravo države da primenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu sa opštim interesom ili da bi obezbedila naplatu poreza ili drugih dažbina ili kazni.

Odredbom člana 2. Zakona o javnoj svojini propisano je da javnu svojinu čini pravo svojine Republike Srbije – državna svojina, pravo svojine autonomne pokrajine – pokrajinska svojina i pravo svojine jedinica lokalne samouprave – opštinska odnosno gradska svojina, dok je članom 3. istog zakona propisano da su predmeti javne svojine između ostalih i dobra u opštoj upotrebi u javnoj svojini. Članom 10. stav 2. Zakona propisano je da se dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini smatraju stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i tako dalje), a stavom 10. istog člana propisano je da su dobra u opštoj upotrebi u svojini Republike Srbije, izuzev državnih puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo auto puta ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova i javnih parkova koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

Prema stanju u spisima, nepokretnosti u svojini predlagača eksproprisane su rešenjem nadležnog upravnog organa u opštem interesu, za potrebe izgradnje autoputa, zbog čega saglasno citiranim propisima predlagač ima pravo na pravičnu novčanu naknadu. Činjenica da je zemljište eksproprisano radi izgradnje objekta niskogradnje – auto-puta javne namene, predlagaču daje pravo na naknadu za izuzet katastarske parcele kao građevinsko zemljište, nezavisno od prirode tog zemljišta upisane u katastar nepokretnosti, u kojim javnim ispravama je evidentirano kao poljoprivredno.

Imajući to u vidu, osnovano se revizijom ukazuje da je pogrešna primena materijalnog prava za posledicu imalo pogrešno i nepotpuno utvrđeno činjenično stanje, jer je postupajući shodno članu 229. stav 2. u vezi sa članom 228. ZPP, prvostepeni sud neosnovano odbio predlog predlagača za izvođenje dokaza građevinskim veštačenjem na okolnost iznosa pravične novčane naknade u visini tržišne vrednosti eksproprisanih nepokretnosti.

Kada postupajući po datim smernicama prvostepeni sud pravilno i potpuno utvrdi činjenično stanje, pravilnom primenom materijalnog prava odlučiće o osnovanosti tužbenog zahteva o visini novčane naknade za eksproprisano zemljište.

Kako odluka o troškovima postupka zavisi od definitivnog ishoda spora među strankama, ukinuto je i rešenje o troškovkima postupka.

Na osnovu izloženog, primenom člana 416. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u drugom stavu izreke.

Predsednik veća-sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković