Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br 72/11 ... 18/20) i utvrdio da je revizija tuženog neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a ni povrede iz stava 1. tog člana Zakona, pred drugostepenim sudom, koje bi mogle da utiču na donošenje pravilne i zakonite odluke.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je isključivi vlasnik parcele kp .../... površine 3240 m2 upisane u LN br ... K.O. ... . Prema generalnom urbanističkom planu naseljenog mesta Futog („Službeni list opštine Novi Sad broj 12 od 30.06.1980. godine), lokalitet na kojem se nalazi predmetna parcela, predviđen je za javnu namenu i to: saobraćajnice, pešačke komunikacije, parking, dom zdravlja, ozelenjeni skver i transformatorska stanica, a do danas nije izvršena faktička eksproprijacija pošto nije donet akt o oduzimanju zemljišta, pri čemu je deo predmetne parcele namenjen za regulaciju ulice Zdravka Čelara u Futogu faktički priveden nameni u površini od 179 m2 i u tom delu je parcela postala dobro u opštoj upotrebi dok je ostatak parcele slobodan od objekata. Veštačenjem je utvrđeno da procenjena tržišna vrednost predmetne parcele iznosi 6.650,00 dinara po m2 što za 3540 m2 iznosi 21.546.000,00 dinara. Tužilja nije u mogućnosti da predmetnu parcelu proda jer su zainteresovani kupci odustali od kupovine zbog činjenice da je predmetna parcela predviđena za javnu namenu kako Planom generalne regulacije naseljenog mesta Futog („Sužbeni list Grada Novog Sada“ br.45/15 i 21/17) tako i Planom detaljne regulacije centra u Futogu („Službeni list Grada Novog Sada“ broj 51/2010).

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava tuženog obavezali da tužilji isplati novčanu naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta u iznosu njegove tržišne vrednosti utvrđene veštačenjem.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije, propisano je da se jemči mirno užavanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav jedan), a da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona uz uslov da je učinjeno uz naknadu, koja ne može biti niža od tržišne (stav dva).

Dakle, dozvoljeno oduzimanje prava svojine, koja ne predstavlja povredu prava na imovinu, postoji samo kada su kumulativno ispunjena dva uslova: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona; da je učinjeno uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 1. tačka 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br 72/09), propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju javnih objekata ili javnih površina za koje se utvrđuje opšti interes u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i drugo).

Zakon o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“ br 72/11 ... 95/18), u odredbi člana 10. stav 2. propisuje da se dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su, kao takve, određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i td.). U smislu odredbe člana 7. istog člana zakona, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica) koje nisu deo autoputa ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova, javnih površina, koje su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju, predmetna parcela u vlasništvu tužilje, prema urbanističkim planovima i to: Planu generalne regulacije naseljenog mesta Futog i Planu detaljne regulacije centra u Futogu, predviđena je za javnu namenu odnosno saobraćajnice, pešačku komunikaciju, parkting, dom zdravlja, ozelenjeni skver i transformatorsku stanicu, a faktički je privedena nameni u površini od 179 m2 na ime regulacije ulice Zdravka Čelara u Futogu u kom delu je dobro u opštoj upotrebi u javnoj svojini tuženog, kao jedinice lokalne samouprave. Tuženi je bio dužan da predmetnu parcelu ekspropriše od tužilje radi privođenja njenoj nameni predviđenoj planskim aktom a da tužilji isplati odgovarajuću naknadu, u upravnom postupku. Međutim, tuženi nije tako postupio a tužilja ne može da trpi štetne posledice jer nadležni organ tuženog nije sproveo upravni postupak a i doneo rešenje o izuzimanju parcele iz njenog poseda, koje bi bilo osnov za isplatu naknade. Donošenjem planskih akata na osnovu kojih je predmetna parcela predviđena za javnu namenu, pravo tužilje na uživanje njene imovine je ograničeno zbog umanjene ekonomske opravdanosti korišćenja parcele, nemogućnosti izgradnje objekata i nemogućnosti raspolaganja parcelom, zbog čega tužilja trpi teret koji je prekomeran i predstavlja povredu prava na imovinu, slično kao u slučajevima Evropskog suda za ljudska prava Matos e Silva Lda i drugi protiv Portugalije i Elia S.r.l. protiv Italije (presude od 19.09.1996.godine i 02.08.2001. godine).

Neosnovani su navodi revizije tuženog o pogrešnoj primeni materijalnog prava zasnovani na stavu revidenta da nije obveznik naknade jer nijednom svojom radnjom nije deposedirao tužilju. Suprotno tome, tuženi je odgovoran i pasivno legitimisan u ovoj parnici, na osnovu odredbe člana 10. stav 2. tačka 7. Zakona o javnoj svojini, jer je utvrđeno da je predmetna parcela, planskim aktom, određena za javnu površinu koju koristi neograničeni broj lica.

Navodima revizije tuženog o tome da predmetna parcela može da se koristi i da njen promet tužilji nije onemogućen, ne dovodi se u sumnju pravilnost pobijane presude. Svojina tužilje na predmetnoj parceli je ograničena pošto na njoj nije moguća gradnja jer je ona planskim dokumentima cela planirana za javnu namenu. U ovakvoj situaciji, tuženi je u mogućnosti da sprovede eksproprijaciju kad god to smatra svrsishodnim, usled čega pravo svojine tužilje postaje nesigurno a što predstavlja povredu prava na mirno uživanje imovine iz člana 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda. Zbog toga se navodima revizije revidenta neosnovano ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Odluka o troškovima parničnog postupka doneta je pravilnom primenom odredbe člana 153. stav 1. i 154. Zakona o parničnom postupku.

Iz navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u izreci doneo primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić