Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 3. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“ br. 72/11 i 55/14), pa je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema činjeničnom stanju na kom je zasnovana pobijana odluka, tužilja je po osnovu nasleđa iza sada pok. BB, postala vlasnik kp.br. ... i ..., kao i porodične stambene zgrade i pomoćne zgrade koje se nalaze na ovim parcelama. Pojedinačnim rešenjima SO Čačak, Opštinskog sekretarijata za finansije, oba od 07.05.1990. godine, izvršena je nepotpuna eksproprijacija, ustanovljenjem trajne službenosti u korist i za potrebe „Energogas“ Novi Beograd, u cilju postavljanja i trajnog održavanja gasovoda i to preko parcele br. ... u površini od 280m2 (pojas dužine 20m i širine 14m) i parcele br. ... u površini od 190m2 (pojas dužine 19m i širine 10m), koji prolazi sredinom ovih parcela. Navedena rešenja su arhivirana, ali nisu snabdevena klauzulom pravnosnažnosti. Međutim, rešenjem Ministarstva rudarstva i energetike od 01.04.1994. godine, odobrena je gradnja gasovoda RG 08-10 Bresnica- Požega, u dužini od 40 km, čiji je investitor NIS „Energogas“ Novi Beograd, a u obrazloženju se navodi da je na osnovu uverenja Odeljenja za finansije SO Čačak od 20.09.1993. godine utvrđeno da su pravnosnažnim rešenjima rešeni imovinsko pravni odnosi, odnosno da je izvršena nepotpuna eksproprijacija zemljišta – ustanovljenje prava trajne službenosti zemljišta radi izgradnje gasovoda Bresnica- Požega, između ostalog i u KO .... Prema Pravilniku o gasovodu, u pojasu širine od 5m na jednu i na drugu stranu – računajući od ose cevovoda, zabranjeno je saditi biljke čiji koreni dosežu dubinu veću od 1m, odnosno za koje je potrebno da se zemljište obrađuje dublje od 0,5m, a u pojasu širine od 30m na jednu i na drugu stranu od ose gasovoda zabranjeno je graditi objekte namenjene za stanovanje ili boravak ljudi, bez obzira na stepen sigurnosti sa kojim je gasovod izgrađen i bez obzira u koji je razred pojas cevovoda svrstan. Gasovod je izgrađen 2002. godine, u skladu sa navedenim rešenjima i prolazi sredinom parcela br. ... i ..., ali je ocenom nalaza sudskog veštaka utvrđeno da je izgrađen u nedozvoljenoj blizini objekata koji su već bili izgrađeni i postojali na placu u momentu izgradnje gasovoda (jedan 32 godine, a drugi 20 godina), jer je glavna osa cevovoda izgrađena na udaljenosti od 13,7m od glavnog objekta na kp.br. ..., a 11,7m od pomoćnog objekta na kp.br. ... Prostornim planom Grada Čačka („Sl. list Grada Čačka br.17/10) obuhvaćene su i navedene parcele i određene kao građevinsko zemljište. Prema izveštaju poreske uprave, Filijala Čačak, tržišna vrednost zemljišta iznosi 421,20 dinara po metru kvadratnom, a 14.256,00 dinara po metru kvadratnom za vikendicu, čija visina je utvrđena na osnovu pravnosnažnih poreskih rešenja od 03.10.2016. i 24.01.2015. godine, za realizovani promet nepokretnosti na istoj ili približnoj lokaciji, istih ili sličnih karakteristika. Ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka građevinske struke Tihomira Radovanovića, utvrđeno je da se predmetne parcele, kao i objekti postojeći na njima – porodična stambena zgrada br.1, na kp.br. ... i pomoćni objekat na kp.br. ..., ne mogu procenjivati posebno već kao celina, jer se radi o izgrađenom građevinskom zemljištu, jednoj građevinskoj čestici sa glavnim i pomoćnim objektom. Uzimajući u obzir lokaciju, površinu, opis, način i sistem gradnje, spratnost, komunalnu opremljenost, veličinu i stanje zemljišta, te komparacijom sa adekvatnim nepokretnostima na sličnim lokacijama, sudski veštak je utvrdio da tržišna vrednost porodične stambene zgrade sa obe parcele iznosi 2.831.422,00 dinara, a vrednost pomoćnog objekta 98.800,00 dinara. Međutim, zbog postojanja trase gasovoda i navedenih razloga nemogućnosti bilo kakve gradnje na predmetnim parcelama, kao i tereta postojećeg u G listu (podaci o teretima i ograničenjima) za objekat br.1 – porodičnu stambenu zgradu, da Republika Srbija ne garantuje za sigurnost objekta, kao i zbog ograničenja sadnje biljnih zasada sa dubokim korenjem, sudski veštak je dao mišljenje da postoji umanjenje tržišne vrednosti predmetnih parcela, kao i glavnog i pomoćnog objekta za 50%.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud nalazi da je na predmetnim parcelama tužilje konstituisana zakonska stvarna službenost prolaska cevi za gas preko zemljišta u svojini fizičkog lica, pa je u skladu sa odredbom člana 51. i 53. stav 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, tuženi dužan da tužilji, kao vlasniku poslužnog dobra, plati odgovarajuću naknadu, za koju nalazi da joj pripada u visini umanjene tržišne vrednosti ovih nepokretnosti, utvrđene u skladu sa nalazom i mišljenjem sudskog veštaka. Na ovaj način tuženi je obavezan da tužilji plati 1.415.711,00 dinara za umanjenu tržišnu vrednost porodične stambene zgrade i obe parcele, a 49.400,00 dinara za umanjenu tržišnu vrednost pomoćne zgrade.

Kod istog činjeničnog stanja, pobijanom odlukom potvrđena je prvostepena presuda samo u visini vrednosti zauzetog zemljišta – kp.br. ... i ... u iznosu od 197.964,00 dinara. U ostalom delu prvostepena presuda je preinačena i tužbeni zahtev odbijen kao neosnovan, uz zaključak drugostepenog suda da se naknada za umanjenu vrednost nepokretnosti zbog ustanovljenja službenosti može odrediti samo kada je službenost zasnovana odlukom državnog organa, u postupku i na način koji je propisan Zakonom o eksproprijaciji. Prema stanovištu drugostepenog suda kada je ustanovljena stvarna službenost, primenom člana 53. stav 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, vlasnik poslužnog dobra može tražiti naknadu koja se određuje u zavisnosti od okolnosti utvrđenih u svakom konkretnom slučaju. U tom smislu nalazi da se naknada u visini umanjene tržišne vrednosti nepokretnosti može tražiti samo u slučaju da je pokušan ili realizovan promet nepokretnosti poslužnog dobra i na taj način utvrđeno da je njgova vrednost umanjena, što ovde tužilja nije dokazala, pa u konkretnom slučaju nema pravo ni na ovu vrstu naknade, zbog čega je i odbijen tužbeni zahtev u tom delu.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da se osnovano revizijom tužilje ukazuje da je pobijana odluka doneta uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Naime, prema odredbi člana 53. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa ("Sl.list SFRJ" br.6/80 i 36/90, "Sl.list SRJ" br.29/96, „Sl. glasnik RS“ br.115/05), stvarna službenost se ustanovljava odlukom suda ili drugog državnog organa, kada vlasnik povlasnog dobra u celini ili delimično ne može koristiti to dobro bez odgovarajućeg korišćenja poslužnog dobra, kao i u drugim slučajevima određenim zakonom. Na zahtev vlasnika poslužnog dobra, nadležni državni organ utvrđuje i odgovarajuću naknadu koju je vlasnik povlasnog dobra dužan da plati vlasniku poslužnog dobra (stav 3. istog člana), dok prema članu 53. Zakona o eksproprijaciji ("Sl.glasnik RS" br.53/95, "Sl.glasnik SRJ" br.16/01, "Sl.glasnik RS" br.23/01, ... i 106/16), u slučaju ustanovljenja službenosti naknada se određuje u iznosu za koji je, usled ustanovljenja službenosti, smanjena tržišna vrednost zemljišta ili zgrada, koja se određuje po postupku za određivanje naknade propisanom ovim zakonom. Visina naknade, u skladu sa odredbom člana 41. stav 2. ovog Zakona, određuje se po tržišnoj ceni, prema okolnostima u momentu zaključenja sporazuma o visini naknade, a ako sporazum nije postignut, prema okolnostima u momentu donošenja prvostepene odluke o naknadi.

U konkretnom slučaju, radi izgradnje gasovoda Bresnivca – Požega, jeste ustanovljena stvarna službenost i na predmetnim parcelama tužilje, na osnovu odluke nadležnog organa, s obzirom da je rešenjem Ministarstva rudarstva i energetike od 01.04.1994. godine, odobrena izgradnja ovog gasovoda, a iz ovog rešenja, na osnovu uverenja Odeljenja za finansije SO Čačak od 20.09.1993. godine, se utvrđuje i da su pravnosnažnim rešenjima izvršene nepotpune eksproprijacije zemljišta – radi ustanovljenja prava trajne službenosti zemljišta radi izgradnje gasovoda Bresnica-Požega, i rešeni imovinsko pravni odnosi po ovom osnovu, između ostalog i u KO ..., na kojoj se nalaze predmetne parcele. Na okolnost da je postupak ustanovljenja trajne stvarne službenosti, radi izgradnje gasovoda i nepotpuna eksproprijacija, sprovedeni od strane nadležnog organa na zakonom propisan način, pored rešenja Ministarstva rudarstva i energetike od 01.04.1994. godine i uverenja Odeljenja za finansije SO Čačak od 20.09.1993. godine, upućuje i činjenica da tužilja tužbom u ovoj pravnoj stvari nije tražila naknadu za parcele na kojima je izgradnjom gasovoda ustanovljena stvarna službenost i izvršena nepotpuna eksproprijacij, da je u javnim knjiga upisan teret ograničenja gradnje na ovim parcelama (jer Republika Srbija ne garantuje za sigurnost objekta na predmetnim parcelama), te da su nakon izgradnje gasovoda Prostornim planom Grada Čačka obuhvaćene i predmetne parcele tužilje i određene kao građevinsko zemljište.

Shodno iznetom, Vrhovni kasacioni sud nalazi da tužilja, u skladu sa odredbom člana 53. stav 1. Zakona o eksproprijaciji, ima pravo na naknadu za umanjenu tržišnu vrednost zemljišta i objekata, čija je visina određena uz pravilnu ocenu nalaza i mišljenja sudskog veštaka, primenom člana 41. Zakona, prema okolnostima u vreme donošenje odluke. Pravilno je prvostepeni sud prihvatio nalaz sudskog veštaka, koji je prilikom određivanja vrednosti cenio sve parametre koji su od utcaja na tržišnu vrednost konkretnih - predmetnih nepokretnosti, kako parcela, tako i objekata i to u vreme određivanje njihove vrednosti, za razliku od poreske uprave koja je dala procenu na osnovu poreskih rešenja o realizovanom prometu, koja su doneta 3 i 4 godine pre određivanja vrednosti ovih nepokretnosti.

Međutim, Pravilnikom o gasovodu, odredbom člana 8. i člana 9. stav 1, propisano je da je u pojasu širine od 5m na jednu i na drugu stranu – računajući od ose cevovoda, zabranjeno saditi biljke čiji koreni dosežu dubinu veću od 1m, odnosno za koje je potrebno da se zemljište obrađuje dublje od 0,5m, a u pojasu širine od 30m na jednu i na drugu stranu od ose gasovoda je zabranjeno graditi objekte namenjene za stanovanje ili boravak ljudi, bez obzira na stepen sigurnosti sa kojim je gasovod izgrađen i bez obzira u koji je razred pojas cevovoda svrstan. Na ovaj način, upsostavljanjem službenosti – izgradnjom gasovoda na predmetnim parcelama tužilje, ograničeno je njeno pravo raspolaganja i korišćenja dela parcele koji nije obuhvaćen trasom gasovoda, a što je dovelo i do smanjenja tržišne vrednosti i parcela br. ... i ..., preko kojih je izgrađen gasovod, ali i stambenog i pomoćnog objekta, pored kojih je gasovod izgrađen suprotno odredbama Pravilnika o gasovodu, jer se ne garantuje njihova bezbednost, bez obzira na stepen sigurnosti sa kojim je gasovod izgrađen. Stepen umanjenja tržišne vrednosti ovih nepokretnosti utvrđen je ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka u visini od 50%.

Imajući u vidu da je na ovaj način utvrđeno da tržišna vrednost porodične stambene zgrade sa obe parcele iznosi 2.831.422,00 dinara, a pomoćnog objekta 98.800,00 dinara, da je izgradnjom gasovoda preko parcela tužilje tržišna vrednost predmetnih nepokretnosti umanjena za 50%, to je pravilno prvostepenom odlukom tuženi obavezan da tužilji plati 1.415.711,00 dinara za smanjenu tržišnu vrednost porodične stambene zgrade na kp.br. ..., kao i smanjenu tržišnu vrednost obe parcele i 49.400,00 dinara za smanjenu tržišnu vrednost pomoćne zgrade kp.br. ...

Kako je pobijanom pravnosnažnom odlukom drugostepeni sud pogrešnom primenom materijalnog prava potvrdio prvostepenu odluku samo za iznos od 197.964,00 dinara, što predstavlja vrednosti zauzetog dela kp.br. ... i ..., što nije ni bio predmet tužbenog zahteva, a u ostalom delu preinačio prvostepenu odluku i odbio tužbeni zahtev, Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 416. stav 1. ZPP, preinačio drugostepenu odluku, tako što je odbio žalbu tuženog i potvrdio prvostepenu presudu, odnosno odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Vesna Popović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić