U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Božidara Vujičića, predsednika veća, Vesne Subić, Jelice Bojanić Kerkez, Gordane Komnenić i Vesne Popović, članova veća, u parnici tužioca AA, advokata iz ..., protiv tužene Republike Srbije, koju zastupa Državno pravobranilaštvo sa sedištem u Beogradu i Gradske opštine Stari Grad, koju zastupa Pravobranilaštvo opštine Stari Grad sa sedištem u Beogradu, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 794/2020 od 14.05.2020. godine, u sednici veća održanoj dana 29.04.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 794/2020 od 14.05.2020. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 794/2020 od 14.05.2020. godine u odnosu na tuženu Republiku Srbiju.

UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 794/2020 od 14.05.2020. godine i presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P br 9635/19 od 18.09.2019. godine u stavu prvom i drugom izreke u odnosu na tuženu Gradsku opštinu Stari Grad i u stavu četvrtom izreke i predmet vraća prvostepenom sudu, na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P br 9635/19 od 18.09.2019. godine, stavom prvim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužioca AA iz ... kojim je tražio da sud obaveže tuženu Republiku Srbiju i Gradsku opštinu Stari Grad da tužiocu, na ime naknade materijalne štete, solidarno plate, za period od 01.11.2015. godine do 31.05.2017. godine, iznos od ukupno 8.740 evra, i to sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačno opredeljene mesečne iznose počev od dana dospeća svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate, sve u dinarskoj protivvrednosti na dan plaćanja po srednjem kursu Narodne banke Srbije za valutu evro, kako je bliže navedeno u izreci, kao neosnovan. Stavom drugim izreke odbijen je, kao neosnovan, tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da sud obaveže tužene da tužiocu od 01.06.2017. godine pa do predaje u državinu poslovnog prostora – lokala u ul. ... broj .., solidarno plaćaju po 460 evra mesečno, a svaki mesec unapred od 01. do 10. u tekućem mesecu, sa zakonskom zateznom kamatom od 10. sledećeg meseca, sve u dinarskoj protivvrednosti na dan plaćanja po srednjem kursu Narodne banke Srbije za valutu evro. Stavom trećim izreke obavezan je tužilac da prvotuženoj na ime troškova parničnog postupka plati iznos od 11.250,00 dinara. Stavom četvrtim izreke obavezan je tužilac da drugotuženoj na ime troškova parničnog postupk plati iznos od 49.500,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 794/2020 od 14.05.2020. godine odbijena je, kao neosnovana, žalba tužioca i potvrđena prvostepena presuda; odbijen je, kao neosnovan, zahtev tužioca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, s tim što je predložio da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj, primenom člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Članom 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br 72/11 ... 18/20), posebna revizija se može izjaviti zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja se ne bi mogla pobijati revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno razmotriti pravna pitanja od opšteg ineteresa ili u interesu ravnoprvnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i kada je potrebno novo tumačenje prava. Prema stavu 2. istog člana ispunjenost uslova za izuzetnu dozvoljenost revizije Vrhovni kasacioni sud ceni u veću od pet sudija.

Vrhovni kasacioni sud smatra da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku da se o reviziji tužioca odlučuje kao o izuzetno dozvoljenoj, radi ujednačavanja sudske prakse, s obzirom da se u reviziji ukazuje da su u ovoj parnici donete dve odluke Apelacionog suda u Beogradu u kojima je izražen različit stav u pogledu prava tužioca na zakupninu za lokal koji mu je vraćen u postupku restitucije, a kojim je Gradska opština Stari Grad raspolagala izdavanjem u zakup trećem licu nakon donošenja odluke Agencije za restituciju, a pre njene pravnosnažnosti.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku, pa je utvrdio da revizija tužioca u odnosu na Republiku Srbiju nije osnovana, a da je u odnosu na tuženu Gradsku opštinu Stari Grad osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne ukazuje na ostale bitne povrede odredaba parničnog postupka zbog kojih se revizija može izjaviti, primenom člana 407. stav 1. tačka 2. i tačka 3.ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, rešenjem Agencije za restituciju od 17.06.2015. godine tužiocu je vraćena imovina i utvrđeno pravo svojine na 51/63 idealnog dela vanknjižnog poslovnog prostora u prizemlju stambene zgrade za kolektivno stanovanje u Beogradu, u ulici ... broj .., na kp br ... KO Stari Grad, a koji idealni deo predstavlja poslovnu prostoriju veličine 50,99 m2. Ovim rešenjem obavezani su Republika Srbija, kao vanknjižni vlasnik i opština Stari Grad, kao vanknjižni korisnik da tužiocu, po pravnosnažnosti rešenja, prenesu u svojinu navedenu nepokretnost, a odlučeno je i da se sporni lokal, koji je u vreme donošenja rešenja kao zakupac koristio BB iz ..., tužiocu, kao bivšem vlasniku, vraća u državinu po isteku tri godine od dana izvršnosti rešenja, ako se zakupac i tužilac kao bivši vlasnik, drugačije ne sporazumeju. Nakon donošenja navedenog rešenja tužilac je utvrdio da je zatečeni zakupac svojom voljom napustio lokal, pa se obratio „Poslovnom prostoru opštine Stari Grad“, tražeći predaju lokala u državinu i prestanak sa daljim korišćenjem i raspolaganjem, i to dopisima od 19.11.2015. godine i 22.12.2015. godine. Međutim, dana 21.06.2016. godine, pre pravnosnažnosti navedenog rešenja, (koje je postalo pravnosnažno 25.10.2016. godine), između Javnog preduzeća za upravljanje „Poslovni prostor opštine Stari Grad“, kao zakupodavca s jedne strane i VV kao zakupca, sa druge strane zaključen je ugovor o zakupu spornog poslovnog prostora na određeno vreme, i to do 14.06.2021. godine. Po ovom ugovoru VV je stupila u posed lokala dana 08.06.2016. godine.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su zaključili da tužbeni zahtev nije osnovan, jer je do pravnosnažnosti rešenja Agencije za restituciju sporna nepokretnost bila u režimu javne svojine, odnosno drugotužena je imala pravo da poslovnim prostorom raspolaže u granicama zakonskih ovlašćenja i da njime upravlja, što podrazumeva i davanje u zakup. Pošto je poslednji ugovor o zakupu zaključen 21.06.2016. godine, pre pravnosnažnosti rešenja Agencije za restituciju, nema protivpravnosti u činjenju drugotužene, pa ni odgovornosti za štetu čiju naknadu tužilac potražuje. Takođe, tužilac je odmah po pravnosnažnosti rešenja kojim je utvrđeno pravo na vraćanje imao zakonsko ovlašćenje da se obrati zakupcu radi ubiranja zakupnine, a tvrdnje da je ugovor zaključen u nameri, osujećenja ostvarenja prava tužioca nisu dokazane. Obveznik vraćanja prava svojine je Republika Srbija, a obveznik vraćanja prava korišćenja Opština Stari Grad. S obzirom da je pravo svojine tužioca nesporno vraćeno i da se on kao titular prava svojine upisao u javne knjige, Republika Srbija nije pasivno legitimisana u ovom sporu, s obzirom da nije imala obavezu da sporni lokal preda u državinu tužiocu.

Vrhovni kasacioni sud smatra da je pravilan zaključak nižestepenih sudova da Republika Srbija nije pasivno legitimisana u ovoj pravnoj stvari, jer nije imala obavezu da tužiocu vrati pravo korišćenja spornog lokla, a pravo svojine je vraćeno, zbog čega Republika Srbija nije odgovorna za eventualnu štetu zbog izgubljene zakupnine koju tužilac traži. Zato je revizija tužioca u odnosu na Republiku Srbiju odbijena.

Međutim, u odnosu na tuženu opštinu Stari Grad Vrhovni kasacioni sud smatra da se revizijom osnovano ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava, zbog čega su sudovi propustili da na pouzdan način utvrde bitne činjenice, a onim činjenicama koje su utvrđene daju dovoljan značaj, kako bi na praviln i zakonit način ocenili osnovanost tužbenog zahteva.

Članom 20. Zakona o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju („Službeni glasnik RS“ 72/11 ... 95/18) propisano je da zakupac nepokretnosti koja je predmet vraćanja ima pravo da koristi nepokretnost za obavljanje svoje delatnosti, ali ne duže od 3 godine od izvršnosti rešenja o vraćanju imovine, s tim što se bivši vlasnik i obveznik mogu i drukčije sporazumeti (stav 1.), da u roku iz stava 1. i 2. ovog člana bivši vlasnik koji je stupio na mesto zakupodavca ima pravo na zakupninu, ali ne može jednostrano menjati visinu zakupnine i druge odredbe zatečenog ugovora o zakupu (stav 3.), da ugovor o zakupu zaključen sa namerom da se osujeti ostvarenje prava bivšeg vlasnika ne proizvodi pravno dejstvo (stav 4.).

U smislu navedene zakonske odredbe, pravilno su sudovi zaključili da sporni lokal nije mogao da bude predat u državinu tužiocu, jer je u vreme donošenja rešenja Agencije za restituciju ovaj lokal bio izdat u zakup trećem licu. Međutim, sudovi nisu dali dovoljan značaj činjenici da je tadašnji zakupac svojevoljno napustio lokal, o čemu je tužilac obavestio drugotuženu, tražeći da mu se lokal preda u državinu na osnovu rešenja o vraćanju, a da drugotužena od novembra 2015. godine, kada je saznala da je lokal ispražnjen nije uvela u državinu tužioca, već je 21.06.2016. godine, 8 meseci nakon saznanja da je lokal ispražnjen, zaključila novi ugovor o zakupu sa novim zakupcem, i to na 5 godina, smatrajući da do pravnosnažnosti rešenja ima pravo da raspolaže i upravlja lokalom. U tom smislu nižestepeni sudovi nisu pouzdano utvrdili da li je na strani drugotužene postojala namera da se osujeti ostvarenje prava tužioca kao bivšeg vlasnika, zaključenjem ugovora o zakupu sa novim zakupodavcem, pri činjenici da je drugotužena imala saznanje da je sporni lokal više meseci prazan. U ovom periodu, da je taj lokal predat tužiocu, on je mogao da ga izda u zakup i ubira tržišnu zakupninu, odnosno veću zakupninu od one koja je ugovorena ovim ugovorom.

Pored toga, u postupku nije utvrđeno da li se tužilac nakon pravnosnažnosti rešenja o vraćanju obraćao zakupcu iz ugovora od 21.06.2016. godine da sa njim reguliše odnose u vezi plaćanja zakupnine, a u smislu člna 20. stav 1. i 3, odnosno kome je zakupac plaćao zakupninu od dana pravnosnažnosti rešenja o vraćanju nepokretnosti tužiocu pa nadalje.

S obzirom da su nižestepeni sudovi, zbog pogrešne primene materijalnog prava, propustili da utvrde i ocene sve činjenice od kojih zavisi osnovanost tužbenog zahteva u odnosu na tuženu Gradsku opštinu Stari Grad, Vrhovni kasacioni sud je delimično usvojio reviziju tužioca i ukinuo drugostepenu i prvostepenu presudu u odnosu na drugotuženu.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će potpuno utvrditi činjenično stanje, imajući u vidu primedbe iz ove presude, a potom, pravilnom primenom materijalnog prava, doneti novu i zakonitu odluku.

Iz navedenih razloga odlučeno je kao u izreci presude, na osnovu člana 404. stav 1., člana 414. stav 1. i člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija

Božidar Vujičić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić