Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP i utvrdio da revizija tužioca nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac i sada pokojni VV, suprug tužene, zaključili su ugovor o zajmu dana 22.11.1996. godine, koji je za predmet imao novčani iznos od 1.000.000 USD i kojim se suprug tužene, kao zajmoprimac obavezao da tužiocu kao zajmodavcu vrati zajam do 01.08.1997. godine. Radi obezbeđenja zajma, zajmoprimac je dao založnu izjavu overenu kod Trećeg opštinskog suda u Beogradu dana 22.11.1996. godine, pod Ov .../... na osnovu koje je rešenjem Drugog opštinskog suda u Beogradu DN 16278/96 od 25.11.1996. godine dozvoljena u ZKUL broj ... KO ... ..., uknjižba založnog prava na nepokretnosti u A listu, kućni broj ... u ulici ..., na kp. br. .../..., opisano kao ZK telo II koja je bila upisana kao vlasništvo zajmoprimca. Međutim, pravnosnažnom presudom na osnovu priznanja Drugog opštinskog suda u Beogradu P 7555/96 od 03.12.1996. godine utvrđeno je da su tužena i njen sada pok. suprug zajedničkim radom i sredstvima za vreme trajanja braka, pored ostalog, stekli i kuću u ... u ulici ... broj ... na kp. br. .../... upisanu kao ZK telo II u ZKUL ... KO ... ... . Istom presudom je konstatovano da će se tužilja na osnovu sporazuma sa suprugom upisati kao vlasnik ove imovine u zemljišnim i drugim knjigama. Tužena je svoje pravo svojine upisala na osnovu predloga za uknjižbu podnetog posle 10 godina, 23.08.2006. godine i to rešenjem Drugog opštinskog suda u Beogradu DN 18784/06 od 17.10.2006. godine. Presudom Drugog opštinskog suda u Beogradu P 2024/2000 od 13.06.2005. godine koja je postala pravnosnažna 21.12.2005. godine, a izvršna 24.03.2006. godine, odbijen je tužbeni zahtev ovde tužene, kao glavnog umešača, da se poništi založna izjava sada pok. VV od 22.11.1996. godine na osnovu koje je dozvoljena uknjižba založnog prava i usvojen je tužbeni zahtev ovde tužioca, kao hipotekarnog poverioca da zahteva namirenje svog potraživanja po osnovu ugovora o zajmu u iznosu od 850.049,63 USD sa domicilnom kamatom od 25.09.2001. godine do isplate i to novčanog iznosa koji se dobije prodajom nepokretnosti – kuće VV upisane u ZKUL ... na kp br .../... u ulici ... broj ... u ..., što je tuženi kao hipotekarni dužnik dužna da prizna i trpi u cilju namirenja navedenog duga.

Tužilac je na osnovu navedene presude, kao poverilac podneo predlog za izvršenje 12.05.2006. godine, protiv izvršnog dužnika VV, radi namirenja potraživanja u iznosu od 850.049,63 USD sa kamatom i troškovima parničnog postupka i to prinudnom prodajom nepokretnosti, kuće izvršnog dužnika u ulici ... broj ... u ... . Rešenjem o izvršenju Četvrtog opštinskog suda u Beogradu I 7137/06 od 23.05.2006. godine, određeno je predloženo izvršenje, a rešenjem od 09.08.2006. godine postupak je prekinut zbog smrti izvršnog dužnika. Rešenje kojim je postupak nastavljen od 02.07.2008. godine je ukinuto, a predlog izvršnog poverioca za nastavak postupka (novi predlog) je odbijen rešenjem Prvog osnovnog suda u Beogradu I 52438/10 od 05.07.2012. godine iz razloga što ostavinsko rešenje iza pokojnog VV nije pravnosnažno. Predmet je ustupljen javnom izvršitelju radi sprovođenja izvršenja, rešenjem od 24.07.2020. godine a rešenjem javnog izvršitelja I 648/2020 od 28.10.2020. godine određen je nastavak postupka sprovođenja izvršenja određenog rešenjem o izvršenju Četvrtog opštinskog suda u Beogradu I 7137/06 od 23.05.2006. godine pred javnim izvršiteljem.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev u delu kojim je tražena isplata predmetnog novčanog iznosa sa kamatom, jer tužena kao vlasnik založene nepokretnosti nije u obavezi da tužiocu kao hipotekarnom poveriocu isplati dugovani iznos, budući da nije lični dužnik po ugovoru o zajmu. U parničnom postupku sud je vezan za činjenice, a ne i pravni osnov tužbenog zahteva, a tužilac svoj tužbeni zahtev nije zasnivao na činjenicama o odgovornosti tužene, kao naslednika za dugove sada pok. VV, niti odgovornosti po osnovu zajedničkog života u braku sa dužnikom po ugovoru o zajmu. U preostalom delu tužbenog zahteva tužba je odbačena, jer tužilac nema pravnog interesa za podnošenje hipotekarne tužbe u odnosu na tuženu, kao sadašnjeg vlasnika hipotekovane nepokretnosti, s obzirom da je navedeno pravo tužilac ostvario na osnovu pravnosnažne i izvršne presude Drugog opštinskog suda u Beogradu P 2024/2000 od 13.06.2005. godine. Postojanje pravnog interesa ne opravdava činjenica da je izvršni postupak koji je tužilac pokrenuo na osnovu navedene presude, kao izvršne isprave u prekidu, jer to ne znači da je tužiočevo pravo neizvesno odnosno da bi obezbeđivanjem druge izvršne isprave u odnosu na tuženu, lakše i brže došlo do namirenja potraživanja.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su neosnovani revizijski navodi tužioca o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Po članu 64. stav 1. Zakona o hipoteci („Službeni glasnik RS“ broj 115/05, 60/16, 63/15 – Odluka Ustavnog suda, 83/15) ovaj zakon se ne primenjuje na hipoteke zasnovane do dana njegovog stupanja na snagu, osim ako se ugovorne strane drugčije sporazumeju, pa se u konkretnom slučaju primenjuju odredbe članova 63. do 69. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa („Službeni list SFRJ“ broj 60/80, 36/90 i „Službeni list SFRJ“ broj 29/96), koje su važile u vreme zasnivanja založnog prava u konkretnom slučaju. Prema članu 63. stav 1. tog zakona, radi obezbeđenja određenog potraživanja nepokretna stvar se može opteretiri pravom zaloge u korist poverioca (hipoteka) koji je ovlašćen da na način predviđen zakonom traži namirenje svog potraživanja iz vrednosti te nepokretnosti pre poverilaca koji na njoj nemaju hipoteku, kao i pre poverilaca koji su hipoteku na njoj stekli posle njega, bez obzira na promenu vlasnika opterećene nepokretnosti. U članu 64. stav 1. propisano je da se hipoteka stiče upisom u javnu knjigu ili na drugi odgovarajući način. Hipoteka zasnovana po tom zakonu nije predstavljala izvršnu ispravu na osnovu koje se u sudskom postupku moglo tražiti prinudno izvršenje, već je bilo potrebno hipotekarnom tužbom pokrenuti postupak u kom bi se dobila izvršna isprava na osnovu koje bi se mogao pokrenuti izvršni postupak, kao što je to u ovom slučaju učinio tužilac i pravnosnažnom presudom Drugog opštinskog suda u Beogradu P 2024/2000 od 13.06.2005. godine, usvojen je njegov tužbeni zahtev kao hipotekarnog poverioca da zahteva namirenja svog potraživanja iz ugovora o zajmu u predmetnom iznosu sa domicilnom kamatom, prinudnom prodajom nepokretnosti – kuće tuženog zajmoprimca upisane u ZKUL ... na kp br .../... u ulici ... broj ... u ... . Tužilac je zatim pokrenuo izvršni postupak u odnosu na sada pok. VV, kao izvršnog dužnika, s obzirom da je tužena svoje pravo svojine na založenoj nepokretnosti upisala nakon pokretanja izvršnog postupka na koji se primenjuje Zakon o izvršenju i obezbeđenju („Službeni glasnik RS“ broj 31/11, 99/11 – drugi zakon, 109/13 – Odluka Ustavnog suda, 55/20) shodno članu 358. tog zakona, budući da je izvršenje započeto 2006. godine.

Pravo sledovanja kod hipoteke se sastoji u tome da hipotekarni poverilac ima pravo da se naplati iz vrednosti koja se dobija prodajom hipotekovane nepokretnosti bez obzira da li se stvar nalazi u rukama hipotekarnog dužnika ili je prešla u svojinu trećeg lica, pa su bez uticaja revizijski navodi kojima se ukazuje na dugo trajanje izvršnog postupka, da je izvršni postupak u prekidu i da tužilac nema na raspolaganju pravna sredstva kojima bi ubrzao okončanje parničnog postupka koji se vodi među naslednicima sada pok. VV, a potom i ostavinskog postupka. Naime, kako se to i navodima revizije ukazuje tužilac svoje pravo može ostvariti u izvršnom postupku koji se vodi, pri čemu činjenica dugog trajanja nekog postupka ne opravdava pravni interes za vođenje drugog parničnog postupka u kome bi se ishodovala izvršna isprava povodom istog pravnog odnosa. Osim toga, Zakon o zaštiti prava na suđenje u razumnom roku, pruža sudsku zaštitu prava na suđenje u razumnom roku i time predupređuje nastajanje povreda prava (na suđenje u razumnom roku), što uključuje i izvršni postupak (član 2. navedenog zakona).

Zato su kao neosnovani ocenjeni svi revizijski navodi o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić