Republika Srbija
VRHOVNI SUD
Rev 5866/2023
13.12.2023. godina
Beograd

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Gordane Komnenić, predsednika veća, dr Ilije Zindovića, Marije Terzić, Zorana Hadžića i Vesne Subić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Nemanja Kuzović, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Privredni sud u Beogradu, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Beograd, radi naknade imovinske štete, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Višeg suda u Beogradu Gžrr1 212/22 od 13.10.2022. godine, u sednici održanoj 13.12.2023. godine, doneo je

R E Š E NJ E

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Višeg suda u Beogradu Gžrr1 212/22 od 13.10.2022. godine.

UKIDAJU SE presuda Višeg suda u Beogradu Gžrr1 212/22 od 13.10.2022. godine i presuda Drugog osnovnog suda u Beogradu Prr1 31/20 od 28.06.2022. godine i predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Drugog osnovnog suda u Beogradu Prr1 31/20 od 28.06.2022. godine, stavom prvim izreke, dozvoljeno je objektivno preinačenje 25.03.2021. godine. Stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev i obavezana tužena da tužiocu zbog povrede prava na suđenje u razumnom roku na ime naknade imovinske štete isplati iznos od 42.871,00 dinar sa zakonskom zateznom kamatom od 30.07.2020. godine, kao dana podnošenja tužbe do isplate. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužiocu na ime troškova parničnog postupka isplati 54.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate.

Presudom Višeg suda u Beogradu Gžrr1 212/22 od 13.10.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužene i potvrđena presuda Drugog osnovnog suda u Beogradu Prr1 31/20 od 28.06.2022. godine. Stavom drugim izreke, odbijeni su kao neosnovani zahtevi parničnih stranaka za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava, sa pozivom na odredbu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Po oceni Vrhovnog suda, ispunjeni su uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku za odlučivanje o posebnoj reviziji tužene radi ujednačavanja sudske prakse po pitanju odgovornosti Republike Srbije za materijalnu štetu nastalu zbog potpunog ili delimičnog neizvršenja pravnosnažnih izvršnih sudskih odluka odnosno u stečaju utvrđenih potraživanja zaposlenih iz radnog odnosa koji su bez njihove krivice ostale neizvršene i u postupku stečaja vođeni nad stečajnim dužnikom sa većinskim društvenim ili državnim kapitalom. Stoga je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 10/23) u vezi člana 92. Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“, broj 10/23) i našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti kao ni druge bitne povrede iz člana 407. stav 1. ZPP zbog kojih se revizija može izjaviti. Prema utvrđenom činjeničnom stanju, rešenjem Privrednog suda u Beogradu R4 St 865/2019 od 05.08.2019. godine, usvojen je prigovor i utvrđeno da je tužiocu- predlagaču povređeno pravo na suđenje u razumnom roku u predmetu Privrednog suda u Beogradu St 181/10. Rešenjem Trgovinskog suda u Beogradu R 14/6 utvrđeno je potraživanje tužioca dana 19.09.2017. godine u iznosu od 42.460,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 01.02.2005. godine do isplate i da isto nije izmireno. Nakon obustavljenog postupka likvidacije nad Društvom za osiguranje „Evropa osiguranje“ pokrenut je postupak stečaja 12.03.2009. godine u predmetu St 181/2010. Postupak stečaja još nije okončan.

Pri ovako utvrđenom činjeničnom stanju, prvostepeni sud je primenom člana 22. stav 1. tačka 1. i člana 23. stav 1. i člana 31. Zakona o zaštiti prava na suđenje u razumnom roku u vezi člana 277. i člana 324. Zakona o obligacionim odnosima zaključio da je sa ovakvim radom tužene tužilac pretrpeo imovinsku štetu za koju je objektivno odgovorna Republika Srbija pa je istu dosudio u visini od potraživanja koje je priznato u stečajnom postupku i sa zakonskom zateznom kamatom od 01.02.2005. godine do isplate.

Drugostepeni sud je u svemu prihvatio pravnu argumentaciju prvostepenog suda nalazeći da je prvostepena odluka zasnovana i u skladu sa stavom zauzetim na sednici Građanskog odeljenja VKS od 02.11.2018. godine i na osnovu odluka Ustavnog suda i odluka Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu u predmetima protiv Republike Srbije u čemu su naznačeni sudovi zauzeli decidan stav da je Republika Srbija odgovorna za pun iznos priznatog potraživanja u stečajnom postupku koji se vodi nad preduzećem koje je sa većinskim društvenim, odnosno državnim kapitalom i da se radi o objektivnoj odgovornosti, te da ona postoji ukoliko je utvrđena povreda prava na suđenje u razumnom roku bez obzira da li je stečajni postupak okončan ili ne.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pošli od pogrešne primene materijalnog prava što je za posledicu imalo nepotpuno utvrđeno činjenično stanje.

Naime, odredbom člana 31. Zakona o zaštiti prava na suđenje u razumnom roku propisano je da stranka može da podnese tužbu protiv Republike Srbije za naknadu imovinske štete izazvanu povredom prava na suđenje u razumnom roku, u roku od godinu dana od kada je stekla pravo na pravično zadovoljenje (stav 1). Odgovornost Republike Srbije za imovinsku štetu izazvanu povredom prava na suđenje u razumnom roku je objektivna (stav 3).

Prema zaključku usvojenom na sednici Građanskog odeljenja Vrhovnog kasacionog suda od 02.11.2018. godine, Republika Srbija odgovara za materijalnu štetu nastalu zbog potpunog ili delimičnog neizvršenja pravnosnažnih izvršnih sudskih odluka, odnosno u stečaju utvrđenih potraživanja zaposlenog iz radnog odnosa koji su bez njihove krivice ostale neizvršene i u postupku stečaja vođenim nad stečajnim dužnikom sa većinskim društvenim ili državnim kapitalom, uz uslov da je prethodno utvrđena povreda prava na suđenje u razumnom roku.

U konkretnom slučaju tužilac nije bio u mogućnosti da naplati svoje potraživanje prema svom poslodavcu koje potiče iz radnog odnosa. Međutim, u konkretnoj pravnoj stvari, nižestepeni sudovi uopšte nisu utvrđivali činjenicu da li je Društvo za osiguranje „Evropa osiguranje“ a.d. nad kojim je otvoren stečaj, gde je tužilac radio pre pokretanja postupka likvidacije odnosno stečaja, u vlasništvu fizičkih lica ili je sa većinskim društvenim i državnim kapitalom. Od pravilnog utvrđenja te činjenice zavisi i utvrđivanje da li postoji uzročno-posledična veza između radnje tužene i štete koju tužilac trpi i pravilnost odluke o tužbenom zahtevu tužilac.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će imati u vidu primedbe Vrhovnog suda, utvrditi da li je osiguravajuće društvo „Evropa osiguranje“ a.d. koje se nalazi u stečaju nalazilo u većinskom delu u vlasništvu fizičkih lica ili se radilo o društvu za osiguranje sa pretežnim društvenim kapitalom i u zavisnosti od pravilnog utvrđenja tih činjenica oceniće da li postoji uzročno posledična veza između radnje tužene i štete koju tužilac trpi. Po potrebi izvešće i druge dokaze i nakon pravilno utvrđenog činjeničnog stanja doneće zakonitu odluku.

Shodno napred iznetom, Vrhovni sud je na osnovu člana 416. stav 2. ZPP odlučio kao u izreci.