Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ispunjeni su uslovi za odlučivanje o reviziji predlagača, kao izuzetno dozvoljenoj u smislu člana 404. ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11...18/20) u vezi člana 30. stava 2. ZVP ("Službeni glasnik SRS", br. 25/82, 48/88, "Službeni glasnik RS", br. 46/95...106/15), zbog razmatranja pravnog pitanja i ujednačavanja sudske prakse u vezi sadržine i obima pravnog instituta prigovor savesti, to jest verskih razloga savesti (kako je isti institut označen u Ustavu SRJ ("Službeni list SRJ", br. 1/92...29/00).

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, predlagač AA je od 29.07.1995. godine član verske zajednice „Jehovini svedoci“. Predlagač se odazvao pozivu za regrutaciju i podneo zahtev za civilno služenje vojnog roka. Upućen je u Vojnu ustanovu ... . Od predlagača nije zahtevano da nosi uniformu, a njegova zaduženja su obuhvatala čišćenje lišća, istovar suncokreta i druga zaduženja koja nisu bila vezana za upotrebu oružja.

Presudom Vojnog suda u Beogradu K 182/02 od 21.11.2002. godine optuženi AA osuđen je na kaznu zatvora u trajanju od 6 meseci za krivično delo neizvršenje i odbijanje izvršenja naređenja iz člana 201. stava 1. KZ SRJ zato što je kao vojno lice – vojnik na služenju vojnog roka u VU ... 09-11, 23-27. i 30.09.2002. godine odbio da izvrši naređenja pretpostavljenog starešine koja su se odnosila na izvršenje radnih zadataka – rada na Sektoru, istovar suncokreta iz kamiona, utovar mesa u kamion, skupljanje lišća u parku i utovar lišća u prikolicu, navodeći da mu verska ubeđenja to ne dozvoljavaju, usled čega je služba bila teže ugrožena. Presudom Vrhovnog vojnog suda K 233/02 od 13.12.2002. godine odbijena je žalba branioca optuženog i potvrđena navedena prvostepena presuda. Prelagač je kaznu zatvora izdržao u periodu od 19.12.2002. godine do 06.05.2003. godine.

Prema stanovištu prvostepenog suda, zahtev za rehabilitaciju je osnovan jer predlagaču nije data mogućnost da vojni rok služi u civilnom objektu, a verska ubeđenja mu nisu dopuštala da vojni rok služi u vojnom objektu, zbog čega je neosnovano izložen krivičnoj sankciji.

Prema stanovištu drugostepenog suda, zahtev za rehabilitaciju nije osnovan jer je predlagač služio civilni vojni rok, nije nosio uniformu, niti se zahtevalo da rukuje oružjem, a osuđen je zbog neizvršenja naređenja pretpostavljenog koja su se odnosila na radne zadatke bez obaveze upotrebe oružja, pa se ne može smatrati da je osuđen zbog verskih ubeđenja.

Ispitujući pobijano rešenje u smislu člana 408. u vezi člana 420. stava 6. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je ustanovio da revizija nije osnovana.

U postupku donošenja pobijanog rešenja nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stava 2. tačke 2) ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Članom 137. stavom 1. Ustava SRJ ("Službeni list SRJ", br. 1/92...29/00) propisano je da je vojna obaveza opšta i ispunjava se na način određen saveznim zakonom, a stavom 2. da će se građaninu koji zbog verskih ili drugih razloga savesti ne želi da ispuni vojnu obavezu pod oružjem, omogućiti da vojnu obavezu u Vojsci Jugoslavije ispuni bez oružja ili u civilnoj službi, u skladu sa saveznim zakonom. Članom 296. stavom 1. Zakona o vojsci ("Službeni list SRJ", br. 43/94...37/02, "Službeni list SCG", br. 7/05, 44/05) propisano je da vojniku koji zbog verskih ili drugih razloga savesti vojni rok služi bez oružja u jedinici ili ustanovi vojske ili Ministarstva odbrane, služenje vojnog roka traje šest meseci, a stavom 2. da regrutu koji zbog verskih ili drugih razloga savesti želi da služi u civilnoj službi, vojni rok traje 9 meseci. Članom 297. istog zakona propisano je da se vojni rok u civilnoj službi služi u zdravstvenim i opštespasilačkim organizacijama, organizacijama za rehabilitaciju invalida i u drugim organizacijama i ustanovama koje se bave delatnošću od opšteg interesa i koje se finansiraju iz budžeta, a koje odredi ministar odbrane, po pravilu, u mestu prebivališta regruta.

Nisu osnovani revizijski navodi kojima se ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava. Institut prigovora savesti podrazumeva da regrut koji zbog verskih ili drugih razloga savesti ne želi da ispuni vojnu obavezu rukujući oružjem, ima pravo da mu se omogući da vojnu obavezu ispuni bez oružja ili u civilnoj službi. Razlozi savesti omogućavaju regrutu jedino da vojni rok ne služi pod oružjem, a ne i da vojni rok ne služi u ustanovama vojske, odnosno Ministarstva odbrane. Naprotiv, iz citiranih ustavnih i zakonskih odredaba proizlazi da lice koje iz razloga savesti ne želi da ispuni vojnu obavezu pod oružjem, može da služi vojni rok i u ustanovama vojske, odnosno Ministarstva odbrane, i u civilnoj službi u organizacijama i ustanovama koje se bave delatnošću od opšteg interesa i koje se finansiraju iz budžeta. Predlagaču je omogućeno da vojni rok služi u vojnoj ustanovi, ali bez obaveze rukovanja oružjem, čime je udovoljeno njegovom prigovoru savesti. Komandovanje u Vojsci se zasniva, između ostalih, i na načelu obaveze izvršavanja odluka, zapovesti i naređenja pretpostavljenog starešine (član 3. pomenutog Zakona o vojsci). Obavezu izvršavanja zapovesti pretpostavljenog starešine imaju podjednako i vojnici koji služe vojni rok u vojnoj ustanovi bez obaveze rukovanja oružjem, kao i ostali vojnici koji služe vojni rok uz ispunjavanje svih obaveza koje služenje vojnog roka podrazumeva. Predlagač je odbio da izvrši naređenje pretpostavljenog starešine koje se odnosilo na istovar suncokreta iz kamiona, utovar mesa u kamion, skupljanje lišća u parku i utovar lišća u prikolicu. Verska ubeđenja predlagača ne mogu da opravdaju odbijanje izvršenja naređenja jer navedeni radni zadaci ne podrazumevaju rukovanje oružjem. Razlozi savesti iz verskih ubeđenja omogućavaju samo odbijanje upotrebe i rukovanja oružjem, a ne i odbijanje izvršavanja drugih naređenja pretpostavljenog. Citirane ustavne i zakonske odredbe ne omogućavaju proširivanje prava lica koje ne želi da služi vojni rok pod oružjem i na odbijanje izvršenja drugih naređenja pretpostavljenog koja se ne odnose na upotrebu oružja samo zbog toga što je pretpostavljeni vojno lice u uniformi. Služenje vojnog roka je bilo obavezno, pa je suština instituta prigovora savesti omogućavanje da služi vojni rok i licu koje iz verskih ubeđenja ne želi da rukuje oružjem, a ne da se tom licu omogući izbegavanje služenja vojnog roka ili služenje vojnog roka bez obaveze izvršavanja naređenja pretpostavljenog starešine. Shodno navedenom, predlagač nije osuđen iz verskih razloga, pa nema zakonskih uslova za rehabilitaciju predlagača prema odredbama člana 1. Zakona o rehabilitaciji ("Službeni glasnik RS", br. 92/11).

Vrhovni kasacioni sud je, primenom člana 414. stava 1. u vezi člana 420. stava 6. ZPP, odlučio kao u izreci.

Vrhovni kasacioni sud je, primenom člana 165. stava 1. u vezi članova 153. i 154. ZPP, odbio zahtev predlagača za naknadu troškova revizijskog postupka jer nije uspeo u ovom postupku.

Predsednik veća-sudija

dr Dragiša B. Slijepčević, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić