Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 4636/20 od 24.09.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužene i potvrđena presuda Višeg suda u Beogradu P 4097/19 od 11.03.2020. godine u drugom, četvrtom i petom stavu izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tužene za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je blagovremeno izjavila reviziju iz svih zakonskih razloga.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji, na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužene delimično osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Navodima revizije da pobijana presuda nema valjanih razloga na kojima je zasnovana i da su oni koji su dati nejasni i protivrečni, ukazuje se na postojanje nedostataka zbog kojih se njena pravilnost ne može ispitati i na učinjenu bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz tačke 12. stava 2. navedenog člana, koja nije zakonom predviđeni razlog za ovaj vanredni pravni lek (član 407. stav 1. tačka 2. ZPP). Revizijski navod o bitnoj povredi odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP je paušalan, zato što tužena ne navodi nijednu procesnu odredbu koju drugostepeni sud nije primenio ili je pogrešno primenio, a što je bilo ili moglo biti od uticaja na pravilnost odluke o žalbi.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci AA i BB imaju prebivalište na teritoriji ... . Obojica su učesnici rata kao pripadnici rezervnog sastava bivše Vojske Jugoslavije - tužilac AA u periodu od 24.03.1999. godine do 18.05.1999. godine i od 27.05.1999. godine do 22.06.1999. godine, a tužilac BB u periodu od 24.03.1999. godine do 21.06.1999. godine. Tužiocu BB isplaćena je naknada za učešće u ratu. Sporazumom zaključenim sa štrajkačkim odborima ratnih vojnih rezervista iz nerazvijenih opština Kuršumlija, Lebane, Bojnik, Žitorađa, Doljevac, Prokuplje i Blace, Vlada Republike Srbije se obavezala da tim opštinama isplati novčanu pomoć. Zaključkom Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine prihvaćena je informacija o potrebi obezbeđenja sredstava za isplatu pomoći označenim nerazvijenim opštinama i predviđeno da će kriterijume za njenu raspodelu sačiniti zajedničke komisije sastavljene od predstavnika lokalne samouprave i štrajkačkih odbora ratnih vojnih rezervista. Saglsno tom Zaključku, pravo na dobijanje novčane pomoći stiče svaki ratni vojni rezervista iz navedenih opština koji dostavi pravnosnažnu presudu na osnovu odricanja od tužbenog zahteva protiv Republike Srbije radi isplate naknade, kao i pismenu izjavu da nema daljih potraživanja po tom osnovu od tužene države.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su usvojili tužbene zahteve tužilaca AA i BB. Po stanovištu sudova, tužioci su Zaključkom Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine diskriminisani po mestu njihovog prebivališta, jer je ratnim vojnim rezervistima sa prebivalištem na teritoriji opština navedenih u tom aktu vršena isplata naknade za učešće u ratu (ratne dnevnice) čak i onda kada im je takva naknada već bila isplaćena u vansudskom postupku.

Pravilno su nižestepeni sudovi utvrdili da je označenim Zaključkom Vlade Republike Srbije izvršena diskriminacija tužioca AA po mestu njegovog prebivališta.

Opšta zabrana diskriminacije predviđena je članom 1. Protokola 12. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda. Odredbom člana 21. stav 1. i 3. Ustava Republike Srbije propisano je da su pred Ustavom i zakonom svi jednaki i da je zabranjena svaka diskriminacija, neposredna i posredna, po bilo kom osnovu. Prema stavu 4. te odredbe, ne smatraju se diskriminacijom posebne mere koje Republika Srbija može uvesti radi postizanja pune ravnopravnosti lica koja su u suštinski nejednakom položaju.

Prebivalište je, uz lično ime i državljanstvo, atribut svakog fizičkog lica. Zaključkom Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine neopravdano su privilegovani rezervisti sa prebivalištem na teritoriji sedam opština navedenih u tom aktu, u odnosu na ratne vojne rezerviste sa prebivalištem na teritoriji svih drugih opština. Iako je u Zaključku navedeno da će se novčana sredstva uplaćena označenim opštinama isplaćivati kao socijalna pomoć, očigledno je da se radilo o isplati naknade (ratnih dnevnica) vojnim rezervistima. Na takav zaključak upućuju uslovi navedeni u Zaključku - odricanje od tužbenog zahteva za isplatu tih naknada, ali i to što vojni rezervisti nisu bili u obavezi da dokazuju svoje imovno stanje, odnosno socijalnu ugroženost.

Tužilac AA nalazio se u istoj situaciji kao i vojni rezervisti sa prebivalištem u opštinama navedenim u Zaključku Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine - učestvovao je u odbrani zemlje u vreme proglašenog ratnog stanja i po tom osnovu ostvario pravo na naknadu (ratne dnevnice) koja mu nije isplaćena, a pravo na njihovu isplatu nije mogao ostvariti na osnovu donetog Zaključka Vlade Republike Srbije jer nije imao prebivalište na teritoriji opština koje su navedene u tom aktu.

Pravilnost pobijane presude u pogledu odluke o tužbenom zahtevu tužioca AA ne dovodi se u sumnju navodima revizije ni sa stanovišta primenjenog materijalnog prava.

Međutim, osnovano se revizijom tužene ukazuje da je materijalno pravo pogrešno primenjeno prilikom odlučivanja o tužbenom zahtevu tužioca BB.

Zaključkom Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine i sa njim povezanim Sporazumom od 11.01.2008. godine pravo vojnih rezervista na novčanu pomoć uslovljeno je dostavljanjem pravnosnažne presude na osnovu odricanja od tužbenog zahteva za isplatu naknade za učešće u ratu i pisanom izjavom da po tom osnovu vojni rezervista nema daljih potraživanja prema državi. Iz tako postavljenih uslova sledi da se naknada za učešće u ratu po označenom Zaključku, pod vidom socijalne pomoći, isplaćuje vojnim rezervistima koji se odreknu tužbenog zahteva u postupku pred sudom pokrenutom radi naplate ratnih dnevnica koje im nisu isplaćene i odricanjem od bilo kakvih daljih potraživanja po tom osnovu od tužene države. Zato se u istom položaju sa vojnim rezervistima sa prebivalištem na teritoriji opština navedenih u Zaključku Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine mogu nalaziti samo vojni rezervisti sa prebivalištem na teritoriji svih drugih opština kojima nije isplaćena naknada za učešće u ratu (ratne dnevnice), odnosno čiji su tužbeni zahtevi za njihovu isplatu odibijeni zbog odricanja tužilaca od takvih zahteva. Ne postoji diskriminacija ako su vojni rezervisti u potpunosti ostvarili pravo na isplatu ratnih dnevnica koje im po propisima pripadaju.

U konkretnom slučaju, tužiocu BB je isplaćena naknada za učešće u ratu (ratne dnevnice). Zbog toga se on ne nalazi u istom položaju kao vojni rezervisti sa prebivalištem na teritoriji opština navedenih u Zaključku od 17.01.2008. godine, koji novčanu pomoć mogu ostvariti samo ako se odreknu od prava na isplatu te naknade. Okolnost da su komisije u jedinicama lokalne samouprave (formirane na osnovu tačke 4. Zaključka Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine), sudeći po overenim izjavama GG iz ... i DD iz ..., vršile isplatu novčane pomoći i vojnim rezervistima kojima su ratne dnevnice isplaćene nije od uticaja za odluku u ovom sporu. Takva isplata vršena je suprotno cilju donetog Zaključka koji tužilac označava kao akt kojim je izvršena njegova diskriminacija.

Shodno izloženom, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u prvom, a na osnovu člana 414. stav 1. istog zakona kao u drugom stavu izreke.

Odluka sadržana u trećem stavu izreke doneta je primenom člana 165. stav 2. u vezi člana 153. stav 1. i člana 154. ZPP, tako što je tužilac BB obavezan da nadoknadi tuženoj troškove celokupnog postupka u ukupnom iznosu od 30.000,00 dinara i to za sastav odgovora na tužbu u iznosu od 6.000,00 dinara i za sastav žalbe i revizije u iznosu od po 12.000,00 dinara.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić