Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev 6214/2021
28.10.2021. godina
Beograd

U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: dr Dragiše B. Slijepčevića, predsednika veća, Jasmine Stamenković i dr Ilije Zindovića, članova veća, u pravnoj stvari maloletnog tužioca AA, kog zastupa zakonski zastupnik majka BB, oboje iz ..., koje zastupa punomoćnik Zoja Milenković, advokat iz ..., protiv tuženog VV iz ..., koga zastupa punomoćnik Dušan Bunjevac, advokat iz ..., radi izmene odluke o izdržavanju i određivanja modela viđanja po tužbi i radi izmene odluke o izdržavanju i delimičnog lišenja zakonske zastupnice maloletnog tužioca roditeljskog prava po protivtužbi, odlučujući o reviziji tuženog, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 235/21 od 20.05.2021. godine, u sednici veća održanoj dana 28.10.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE revizija tuženog, izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 235/21 od 20.05.2021. godine, kao neosnovana.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P2 1741/2018 od 17.02.2021. godine, u stavu prvom izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev tužioca pa je obavezan tuženi da na ime svog doprinosa za izdržavanje maloletnog AA plaća mesečno iznos od 16.000,00 dinara, počev od 04.10.2018. godine kao dana podnošenja tužbe pa ubuduće, dok za to postoje zakonski uslovi i to svakog 01. do 05. u mesecu za tekući mesec, na tekući račun zakonske zastupnice maloletnog tužioca, s tim što će dospele, a neisplaćene rate platiti odjedanput u roku od 15 dana od dana prijema pismenog otpravka presude. U stavu drugom uređen je način održavanja ličnih odnosa maloletnog AA sa ocem, kao u ovom stavu izreke. U stavu trećem odbijen je tužbeni zahtev maloletnog tužioca da sud obaveže tuženog da na ime svog doprinosa za izdržavanje maloletnog AA plaća mesečno preko dosuđenog iznosa od 16.000,00 dinara do traženog iznosa od 25.000,00 dinara, za razliku od 9.000,00 dinara. U stavu četvrtom odbijen je protivtužbeni zahtev tuženog – protivtužioca, kojim je tražio da na ime svog dela doprinosa za izdržavanje maloletnog AA iz ... plaća mesečno iznos od 5.000,00 dinara svakog prvog do petog u mesecu za tekući mesec, počev od dana donošenja presude pa ubuduće. U stavu petom odbijen je protivtužbeni zahtev tuženog – protivtužioca da sud zakonsku zastupnicu maloletnog tužioca liši prava da zastupa maloletno dete AA pred sudovima i drugim organima u Republici Srbiji, kao prava iz sadržine roditeljskog prava. U stavu šestom određena je privremena mera kojom je obavezan tuženi da na ime svog doprinosa za izdržavanje maloletnog AA plaća mesečno iznos od 12.000,00 dinara, počev od 18.06.2019. godine kao dana podnošenja predloga za određivanje privremene mere pa ubuduće, svakog prvog do petog u mesecu za tekući mesec, na tekući račun zakonske zastupnice maloletnog tužioca. Određeno je da navedena privremena mera ostaje na snazi do pravnosnažnog okončanja postupka i da žalba ne odlaže njeno izvršenje. U stavu sedmom odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž2 235/21 od 20.05.2021. godine odbijena je žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu u stavovima prvom, četvrtom, petom, šestom i sedmom izreke.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, kao i dopunu revizije, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP, učinjene u postupku pred drugostepenim sudom, i zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu drugostepenu presudu u granicama revizijskih navoda, u smislu odredbe člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija tuženog neosnovana.

U postupku donošenja drugostepene presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, brak tuženog i zakonske zastupnice maloletnog tužioca razveden je presudom Prvog opštinskog suda u Beogradu P 4064/07 od 21.01.2008. godine. Njihovo zajedničko maloletno dete, rođeno ...2006. godine, povereno je majci na samostalno vršenje roditeljskog prava. Predviđena je obaveza oca da doprinosi izdržavanju zajedničkog maloletnog deteta sa 25% svoje mesečne neto zarade. Takođe je utvrđen model viđanja oca i maloletnog deteta. Ustanovljeni model viđanja funkcionisao je do kraja 2015. godine, kada se maloletni AA poslednji put video sa ocem. Tuženi je doprinose za izdržavanje neredovno plaćao do februara 2016. godine, te je po prestanku njegovog radnog odnosa prestao da plaća alimentaciju. Zakonska zastupnica maloletnog tužioca naplatila je dospele, a neplaćene iznose alimentacije u izvršnom postupku. Utvrđene su mesečne potrebe maloletnog tužioca i struktura tih potreba. U pogledu mogućnosti tuženog kao davaoca izdržavanja, utvrđeno je da je zbog teških porodičnih prilika (bolest sestre i majke, a potom i bolest oca) sporazumno prekinuo radni odnos kod svog poslodavca u februaru 2016. godine. On se izdržava od finansijske pomoći svoje sestre i radeći povremene poslove.

Odlučujući o tužbenom zahtevu kojim se tražila izmena odluke o izdržavanju i određivanje novog modela viđanja, prvostepeni sud je obavezao tuženog da doprinosi izdržavanju maloletnog tužioca iznosom od 16.000,00 dinara mesečno, u skladu sa izmenjenim potrebama deteta. Kako je u vreme donošenja prethodne odluke o visini izdržavanja maloletni tužilac imao godinu i po dana, a u vreme vođenja ovog postpuka je učenik osmog razreda osnovne škole, prvostepeni sud zaključuje da su se potrebe maloletnog tužioca znatno povećale, što opravdava izmenu odluke o visini izdržavanja. Model viđanja maloletnog tužioca sa tuženim utvrđen je u svemu u skladu sa izveštajem organa starateljstva. Odbijen je protivtužbeni zahtev tuženog, koji je takođe tražio izmenu odluke o visini izdržavanja i to na način da bude obavezan da na ime doprinosa za izdržavanje maloletnog tužioca plaća mesečni iznos od 5.000,00 dinara. Odlučujući o protivtužbenom zahtevu tuženog za delimično lišenje zakonske zastupnice maloletnog tužioca prava da zastupa maloletno dete pred sudovima i drugim organima, kao prava iz sadržine roditeljskog prava, prvostepeni sud je isti odbio. Odluku u tom delu obrazlaže izveštajem Gradskog centra za socijalni rad, iz kog proizlazi da se majka brine o detetu na odgovarajući način. Okolnost da zakonska zastupnica u ime deteta vodi parnični postupak za plaćanje izdržavanja ne može biti osnov za lišenje roditeljskog prava, odnosno prava da zastupa maloletnog tužioca pred sudovima i drugim nadležnim organima, kao segmenta roditeljskog prava.

Drugostepeni sud u svemu prihvata razloge na kojima je zasnovana prvostepena presuda. Nalazi da su se izmenile okolnosti u odnosu na vreme donošenja prve odluke o visini izdržavanja maloletnog tužioca, tj. da su pravilno cenjene potrebe maloletnog tužioca kao poverioca izdržavanja i mogućnosti tuženog kao dužnika izdržavanja.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su nižestepeni sudovi na utvrđeno činjenično stanje pravilno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 164. Porodičnog zakona predviđeno je da se visina izdržavanja može smanjiti ili povećati ako se promene okolnosti na osnovu kojih je doneta prethodna odluka.

Shodno odredbi člana 160. stav 1. Porodičnog zakona izdržavanje se određuje prema potrebama poverioca i mogućnostima dužnika izdržavanja, pri čemu se vodi računa o minimalnoj sumi izdržavanja. Mogućnosti dužnika izdržavanja, u skladu sa stavom 3. iste odredbe, zavise kako od njegovih prihoda, tako i od mogućnosti za zaposlenje i sticanje zarade, njegove imovine, njegovih ličnih potreba, obaveze da izdržava druga lica i drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja. Shodno citiranim zakonskim odredbama, prilikom određivanja izdržavanja uzimaju se u obzir ne samo redovna mesečna primanja dužnika izdržavanja već i njegove mogućnosti za zaposlenje i sticanje zarade, sve prema psiho-fizičkoj sposobnosti dužnika izdržavanja. Svi navedeni kriterijumi cenjeni su prilikom utvrđivanja mesečne sume izdržavanja koju je tuženi u obavezi da plaća. Pravilno nižestepeni sudovi zaključuju da protek vremena u odnosu na prethodno donetu odluku, kada je maloletni tužilac imao godinu i po dana, u odnosu na trenutne okolnosti kada je maloletni tužilac učenik osmog razreda osnovne škole, opravdavaju izmenu odluke o visini izdržavanja u skladu sa odredbom člana 164. Porodičnog zakona. Utvrđeno je da su se u navedenom vremenskom periodu promenile okolnosti na osnovu kojih je bila doneta prethodna odluka, a takođe su utvrđene i mesečne potrebe maloletnog tužioca u ovom uzrastu, kao i struktura tih potreba.

Revizijom tuženog osporava se pravilnost primene odredbe člana 160. Porodičnog zakona koja reguliše kriterijume za određivanje visine izdržavanja. Navodi da je tuženi lice bez zaposlenja i da se obavezivanjem da plaća izdržavanje u iznosu od 16.000,00 dinara mesečno dovodi u pitanje egzistencijua tuženog. Osporava se i utvrđeno činjenično stanje i utvrđene mesečne potrebe maloletnog tužioca, kao i mogućnosti tuženog kao dužnika izdržavanja. Revident ističe da je zakonska zastupnica maloletnog tužioca trebalo da bude lišena prava iz sadržine roditeljskog prava (prava da zastupa maloletnog tužioca pred sudovima i drugim državnim organima), u skladu sa odredbom člana 82. stav 1, 2. i 3. Porodičnog zakona, jer je zloupotrebila procesna prava i vodila brojne postupke protiv ovde tuženog, uključujući i ovaj postupak, pri čemu je u izvršnom postupku višestruko naplatila potraživanje po osnovu zakonskog izdržavanja deteta.